Energieakkoord-doelstellingen openbare verlichting: stand van zaken Rob Metz 5 maart 2015 Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

SER Energieakkoord voor Duurzame groei: Doelen: Gemiddeld 1,5% energiebesparing per jaar 100 Petajoule energiebesparing per 2020 (± 27.800 GWh) 14% hernieuwbare energieopwekking in 2020 en 16% in 2023 Ten minste 15.000 voltijdsbanen Pijlers Energiebesparing Duurzame energieopwekking Decentrale energieopwekking Energietransportnetwerk Europees systeem emissiehandel Kolencentrales en CCS Mobiliteit en transport Arbeidsmarkt, werkgelegenheid, scholing Groei en export Financiering Het Energieakkoord is in sept. 2013 gepresenteerd. Het vormt een breed gedragen robuust en toekomstbestendig energie- en klimaatbeleid, met doelstellingen op het gebied van energiebesparing, duurzame energie en klimaatbeleid. Niet alleen voor een beter klimaat maar ook voor een betere economie; het idee is dat het Energieakkoord investeringsonzekerheid reduceert, extra banen oplevert en de economie op gang helpt. De hoofddoelen van het hele Energieakkoord: - Gemiddeld 1,5% energiebesparing per jaar - 100 Petajoule energiebesparing per 2020 (dat is omgerekend ± 27.800 GWh) - 14% hernieuwbare energieopwekking in 2020 en 16% in 2023 - Ten minste 15.000 voltijdsbanen De doelstellingen zijn best ambitieus. Maar dit zijn de doelstellingen voor het hele Energieakkoord, dus voor veel verschillende thema’s zoals o.a. mobiliteit, woningen, duurzame energie etc. Wij focussen ons nu alleen op OVL en VRI’s. Die doelstellingen zijn volgens mij wel haalbaar. Het Energieakkoord is onderverdeeld in 10 pijlers. De doelen voor OVL vallen onder de pijler Energiebesparing. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

SER Energieakkoord voor Duurzame groei Ondertekend door > 40 organisaties: overheid (Rijksoverheid, VNG, IPO, UvW), natuur- en milieuorganisaties, andere maatschappelijke organisaties Veel partijen hebben aan het Energieakkoord meegewerkt en het ondertekend. VNG heeft namens de gemeenten getekend. Hoewel natuurlijk niet alle gemeenten zich vertegenwoordigd voelen door de VNG, gaan we er wel vanuit dat iedereen een beter klimaat- en energiebeleid wil en energie wil besparen. Omdat de VNG geen expertise heeft op het gebied van OVL, is Dyana Loehr van Rijkswaterstaat aangesteld als coördinator voor dit onderwerp. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Energieakkoord: openbare verlichting Wat staat er in over OVL? "Voor openbare verlichting wordt gestreefd naar een versnelde renovatie van het huidige, grotendeels verouderde park. Openbare verlichting en verkeersregelinstallaties zullen ten opzichte van 2013 20% besparing leveren in 2020 en 50% in 2030. Op weg hiernaartoe is minimaal 40% van het bestaande openbare verlichtingspark in 2020 voorzien van slim energiemanagement en energiezuinige (led) verlichting. Rijkswaterstaat verplicht zich ertoe dat per 2014 in tunnels energiezuinige verlichting wordt toegepast bij nieuwbouw en renovatie waarbij de verlichting wordt vervangen. Partijen aan vraagzijde zijn gemeenten (VNG), provincies (IPO) en Rijkswaterstaat, aan de aanbodzijde FME/NLA (Nederlandse Licht Associatie) en Nederland ICT. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de kennis en expertise die de dochters van de netbedrijven hierover hebben vergaard." Het is even zoeken in het Energieakkoord, maar in een hoofdstuk over vastgoed staat 1 paragraaf over openbare verlichting. De letterlijke tekst is hier gekopieerd. Dat is een hele mond vol, daarom op de volgende dia de doelstellingen op een rijtje. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Doelstellingen openbare verlichting 20% energiebesparing OVL en VRI’s in 2020 t.o.v. 2013 50% energiebesparing OVL en VRI’s in 2030 t.o.v. 2013 40% slim energiemanagement* in OVL in 2020 40% energiezuinige* OVL in 2020 In tunnels Rijkswaterstaat per 2014 energiezuinige OVL bij nieuwbouw en renovatie waarbij verlichting wordt vervangen. OVL met slim energiemanagement: Anders schakelen dan standaard zonnewende-/nachtschakelen netbeheerder Regelen van het lichtniveau: dimmen Energiezuinige OVL: Voorzien van energiezuinige lichtbronnen en/of VSA/driver Mate van energiezuinigheid gebaseerd op efficiëntie, effectiviteit en haalbaar/toepasbaar op dat moment. 20% energiebesparing OVL en VRI’s in 2020 t.o.v. 2013 50% energiebesparing OVL en VRI’s in 2030 t.o.v. 2013 20% energiebesparing in de OVL en VRI’s t.o.v. 2013 komt neer op ongeveer 158 GWh. Helaas t.o.v. 2013 en niet t.o.v. 2007 zoals met de Taskforce Verlichting. Wel voor gepleit, maar hele Energieakkoord gaat uit van 2013. Gemeenten die al veel energie bespaard hebben voor 2013 tellen wel degelijk mee: bij doelstelling 3 en 4, want ze hebben vast een hoog percentage slimme en zuinige OVL dus daar zijn we heel blij mee. Bovendien kunnen ze andere gemeenten die nog niet zo zuinig zijn helpen. Er wordt niemand gestraft omdat ie al koploper was, integendeel. 3. 40% slim energiemanagement* in OVL in 2020 OVL met slim energiemanagement: - Of anders schakelen dan standaard zonnewendeschakelen of nachtschakelen van de netbeheerder - Of regelen van het lichtniveau: dimmen 40% energiezuinige* OVL in 2020 Wat is Energiezuinige OVL: Voorzien van energiezuinige lichtbronnen en/of VSA/driver Mate van energiezuinigheid gebaseerd op efficiëntie, effectiviteit en haalbaar/toepasbaar op dat moment. We hebben een tabel opgesteld waarbij energiezuinige lichtbronnen een factor hebben gekregen. Bijvoorbeeld led heeft op dit moment factor 1, natriumverlichting heeft een lagere factor. Doelstelling 5 (In tunnels Rijkswaterstaat per 2014 energiezuinige OVL bij nieuwbouw en renovatie waarbij verlichting wordt vervangen) wordt sowieso al gedaan bij nieuwe contracten. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Doelstellingen openbare verlichting Doelstellingen gelden voor OVL + VRI’s van gemeenten + provincies + waterschappen + Rijkswaterstaat bij elkaar. Gemeenten: ± 93% vd OVL Doelstellingen gelden voor OVL + VRI’s van gemeenten + provincies + waterschappen + Rijkswaterstaat bij elkaar. Dus niet alle gemeenten hoeven afzonderlijk alle doelstellingen te halen. En gemeenten worden er ook zeker niet op afgerekend als ze de doelstellingen niet halen! Gemeenten zijn wel het belangrijkst als het gaat om OVL. ± 93% vd OVL is van gemeenten. Qua energieverbruik van OVL hebben gemeenten ± 84%. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Energieakkoord: OVL-doelstellingen behalen Maatregelen OVL bijvoorbeeld: OVL (op bepaalde tijden) uitschakelen OVL (op bepaalde tijden) dimmen Aanwezigheidsdetectie / licht op maat Vervangen door led OVL uit of gedimd, door alternatieven: markering, wegdekreflectie e.d. Maatregelen VRI’s: Oude lamptypen vervangen door led2 ‘s Nachts uit Dimmen Verwarming lager Met welke maatregelen kun je bijvoorbeeld de doelstellingen halen? OVL uitzetten, op bepaalde tijden of bij weinig verkeer OVL dimmen, op bepaalde tijden of bij weinig verkeer Aanwezigheidsdetectie Led OVL uitschakelen of dimmen omdat je gebruik maakt van alternatieven zoals (actieve) markering, wegdekreflectie, reflecterende banden langs de weg Bij verkeersregelinstallaties moeten oude lamptypen natuurlijk vervangen worden door Led2. Sommige VRI’s kunnen misschien ‘s nachts uit, als er weinig verkeer is. Niet op knipperen want dat kost nog steeds veel energie. Vaak kunnen ze ook gedimd worden, zeker als ze led(2) hebben. De verwarming van VRI’s kan ook veel energie verbruiken en kan vaak lager worden afgesteld. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Energieakkoord: OVL-doelstellingen monitoren Rapportage: nulmeting + jaarlijks: Energieverbruik en % energiebesparing OVL & VRI’s % energiezuinige OVL % slim energiemanagement Brief Jorritsma en Mansveld Samenwerking IGOV en NSVV Voordelen meedoen monitoring: Podium voor OVL & VRI Betrouwbare cijfers Energiebesparing Imago Vergelijken en leren Belemmeringen duidelijk Met z’n allen sterk Om te weten of we de Energieakkoorddoelstellingen gaan halen, moeten we natuurlijk monitoren. Voordat we begonnen met deze monitoring was er eigenlijk niet bekend hoeveel energie de Nederlandse OVL verbruikt. Daarom meten en berekenen we ieder jaar: Energieverbruik en % energiebesparing OVL & VRI’s % energiezuinige OVL % slim energiemanagement We gaan zonder toestemming geen individuele gegevens van gemeenten publiceren, maar alleen totalen voor Nederland (evt. per provincie) en welke gemeenten meegedaan hebben. Dit komt in de Klimaatmonitor. Er is een officiële brief, ondertekend door staatssecretaris Wilma Mansveld en VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma, naar alle colleges verstuurd om het belang van de OVL-doelstellingen en het meedoen aan de monitoring te benadrukken. Rijkswaterstaat werkt nauw samen met het IGOV en de NSVV aan het stimuleren en monitoren van de doelstellingen. Voordelen als veel overheden meedoen: - OVL komt weer een belangrijk onderwerp, net als bij de Taskforce Verlichting. Het onderwerp komt weer op de agenda, iedereen ziet hoeveel energie er gebruikt en bespaard kan worden. - Hoe meer overheden meedoen, hoe betrouwbaarder de cijfers worden. - Meten is weten. Als je weet wat je verbruik is en je % energiezuinige en slimme OVL , kun je daarmee aan de slag, met gerichte maatregelen energie besparen. Iedere gemeente kan de monitoringsgegevens gebruiken voor publiciteit, bijv. in de plaatselijke pers. Goede cijfers kunnen zorgen voor een goed imago van de gemeente. Als u minder goed scoort publiceert u gewoon niks over de cijfers, dat doen wij ook niet (alleen landelijke en evt. provinciale gegevens). Je kunt met anderen (bijv. via het IGOV) over de uitslagen praten en van anderen leren. Belangrijke: hoe meer mensen mee doen, hoe beter we straks kunnen zeggen of die doelstellingen wel of niet gehaald gaan worden. En zo niet: waarom dan niet, wat zijn de belemmeringen? Hoe meer overheden meedoen, hoe meer gegevens we hebben, hoe sterker we zijn met z’n allen. Dan kan ik naar VNG en IenM rapporteren dat de doelstellingen niet haalbaar zijn omdat gemeenten voor 2013 al heel energiezuinig waren bijvoorbeeld. Of omdat ze te weinig budget hebben. Of we kunnen met z’n allen tegen de NLA zeggen dat ledverlichting goedkoper moet, anders halen we het niet. Praktische invulling: vanmiddag Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Resultaten monitoring OVLVRI 2014 Deelnemers monitoring OVLVRI: 194 gemeenten: 48% 4 provincies: 33% Rijkswaterstaat Vragenlijst: Goede spreiding actieve gemeenten Goede spreiding stedelijkheidsklassen 194 gemeenten hebben de volledige tool monitoringOVLVRI ingevuld of in laten vullen, 9 alleen de vragenlijst. Dus bijna 50% vd gemeenten. 4 provincies de volledige tool, 1 alleen vragenlijst. Waterschappen hebben helaas nog niet echt meegedaan, maar ze hebben ook niet allemaal OVL. Rijkswaterstaat heeft niet meegedaan met deze vorm van monitoring, maar heeft een eigen monitoring. De cijfers voor gemeenten zijn het meest nauwkeurig. Dankzij extra vragen, die ook door niet-respondenten zijn ingevuld, weten we dat de respondenten een goede afspiegeling zijn van alle gemeenten en dat er veel spreiding zit in actieve en minder actieve gemeenten, grote en kleine gemeenten, regio’s, etc. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Resultaten monitoring OVLVRI 2014 Energieverbruik 2013: 791 GWh Energieverbruik 2014: 785 GWh Energiebesparing 0,7% Maar: 2,5% meer OVL Ondanks ± 2,5% groei van het areaal OVL (aantal lampen) toch iets energiebesparing (e-besparing per lamp is niet uit te rekenen omdat verbruik VRI’s er ook in zit). De energiebesparing bij gemeenten was het grootst. We zouden 20% energiebesparing moeten halen in 2020 tov 2013. Dat zou 2,9% per jaar zijn. Nu we weten dat het in 2014 maar 0,7% is, blijft er nog 3,2% per jaar over voor de komende jaren. Maar uiteraard is er voor 2013 al heel veel energie bespaard en dat wordt hierin niet meegenomen. Wel in de volgende doelstellingen en resultaten (volgende dia’s). Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Resultaten monitoring OVLVRI 2014 % Energiezuinige OVL in 2014: 20% (Doel: 40% in 2020) % OVL met led in 2014: 5% Energiezuinige OVL Aantal energiezuinige lampen gedeeld door totaal aantal lampen = % energiezuinige OVL. Energiezuinige OVL is niet alleen led. We hebben led (op dit moment) factor 1 gegeven en een aantal andere lamptypen een lagere factor of 0. Met gemiddeld al 20% (19,6%) zijn we prima op weg naar die 40%. Gemeenten scoren hier het beste met 20%, provincies 19% en RWS loopt met 16% wat achter. Het % led is gemiddeld 5%, bij zowel gemeenten, provincies als RWS. Bij RWS komt dat vooral door de 4 tunnels met led. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Resultaten monitoring OVLVRI 2014 % Led in VRI’s: gemiddeld 51% (geen Energieakkoord-doelstelling) Led in VRI’s Geen energieakkoord-doelstelling maar wel interessant om te weten: gemiddeld is iets meer dan de helft van de VRI’s voorzien van ledlampen. Vooral bij provincies is er nog wel wat verbetering mogelijk. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Resultaten monitoring OVLVRI 2014 % OVL met slim energiemanagement: 23% (Doel: 40%) OVL met slim energiemanagement Slim energiemanagement is dimmen en/of anders schakelen dan standaard/zonnewendeschakelen/netbeheerder. Het aantal OVL-lampen dat voorzien is van slim energiemanagement gedeeld door het totaal aantal lampen is het % slimme OVL. RWS scoort hier hoog (ongeveer 70%) ivm de maatregel dat een groot deel van de OVL nu ‘s nachts uit gaat of gedimd wordt. Provincies scoren ook heel goed met 38%. Gemeenten scoren hier 21%. De Energieakkoord-doelstelling is 40% in 2020, dus we zijn prima op de goede weg! Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Resultaten monitoring OVLVRI 2014 Opvallend: Veel werk, maar hoge deelname: ± 50% Energiebesparing t.o.v. 2013 laag: logisch % Energiezuinige OVL en slimme OVL: goed! Belangrijk: Gemeenten en provincies ontvangen eigen resultaten We publiceren geen individuele cijfers zonder toestemming Niemand wordt gestraft We rekenen op ieders deelname de komende jaren! Opvallende resultaten: Ondanks dat het aardig wat werk is, hebben veel overheden meegedaan aan de monitoring. Dus het onderwerp leeft zeker! Dat er nog niet zo veel energie bespaart is t.o.v. 2013 is logisch: pas 1 jaar en bovendien is er voor 2013 al veel bespaard. Met 20% energiezuinige OVL en 23% slim energiemanagement in de OVL zijn we heel goed op weg naar die 40%. Alle deelnemers hebben hun eigen resultaten + de landelijke gemiddelden per mail ontvangen. Gemeenten hoeven niet bang te zijn dat ze gestraft worden als ze minder goed scoren dan gemiddeld. Daar gaat het helemaal niet om; het gaat alleen om de landelijke cijfers. Dus ook als je weet van je eigen organisatie dat je niet veel energie bespaard hebt, kun je (vanaf nu) gewoon mee doen met de monitoring. Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015

Meer informatie www.rwsleefomgeving.nl/onderwerpen/ovl http://bit.ly/monitoringovlvri Twitter: @ZuinigLicht Bijeenkomsten: www.lichtagenda.nl Meer informatie kun je vinden op de website van RWSleefomgeving (niet op www.rws.nl, daar is het heel moeilijk te vinden. Die website is op burgers gericht. Rwsleefomgeving.nl is echter op professionals gericht en daar staat alles over deze Energieakkoord-doelstellingen en de monitoring op). Je kunt ook @ZuinigLicht volgen op Twitter en sinds kort ook de NSVV: @LichtisNSVV. Bijeenkomsten die we organiseren over de Energieakkoord-doelstellingen e.d. staan altijd op lichtagenda.nl Energieakkoord-doelstellingen OVL stand van zaken jan 2015