Ebola in het global village Acute zorg Netwerk 1 december 2014

ebola Massaverschijnselen

Het gewone leven Ons leven is gebaseerd op een groot aantal aannames Zonder die aannames zouden we constant in angst, bezorgdheid en verwarring leven Zo nemen we aan dat: Onze ondernemingen goed zullen aflopen Onze bestuurders onzelfzuchtig zijn Onze professionals geen fouten maken Andere mensen van goede wil zijn Onze huizen onschendbare privé domeinen zijn Onze gezondheid goed zal blijven Dit soort aannames betreft onszelf en anderen: Belief in a just world, False consensus, Onrealistisch optimisme Blijkt niet-houdbaarheid, dan moet nieuw evenwicht gevonden worden en kunnen massaverschijnselen ontstaan

Wat is dat: een Massa? ONZEKERHEID – De normale vormen van organisatie en de gebruikelijke normen en regels gelden minder sterk – Men moet dus de dingen opnieuw uitvinden, men zoekt naar houvast: gemeenschappelijke definitie en oplossingen TIJDELIJKHEID – Massaverschijnselen duren meestal kort, elke soort heeft een typische duur INTERACTIE – Co-presence en directe onderlinge beïnvloeding bij ‘echte’ massa’s – Two-step-flow bij Modes, Rages en Scares – Besmettelijkheid van emotie belangrijke factor – Emotie is reactie op waargenomen situatie – Weinig rationele beïnvloeding en als die er is, dan via geruchten GROOTTE – Groep heeft een redelijke, maar onbepaalde omvang – Massaverschijnselen kunnen al in groepen van 10 optreden Zie boek Hst 1

Mode, Rage, Hype & Scare Mode: Manier van kleden of doen die gedurende enige tijd zeer populair is en daarna als ouderwets ervaren wordt Rage: Plotseling opdoemende activiteit of mode, die iedereen bezighoudt en daarna snel en spoorloos verdwijnt Hype: Door media gecreëerde rage Scare: Hype met angst als onderwerp

Moderne gedragsreacties op epidemieen Een overzicht van literatuur en resultaat van een onderzoek in Nederland geven: Bults M, et al. (2011) Perceived risk, anxiety, and behavioural responses of the general public during the early phase of the Influenza A (H1N1) pandemic in the Netherlands: results of three consecutive online surveys. BMC Public Health 11: 2 In H1N1 epidemie in Nederland (mei-Aug 2009) bleven meeste mensen relatief kalm en gedroegen zich verstandig (meer handen wassen (12-36%), vermijden contact met besmetten (4-9%), intentie tot inoculatie en antivirale behandeling) Dit gedrag correleerde positief met risico perceptie, leeftijd en (uiteraard) vooral media aandacht Veel mensen (ca 50%) hadden een intentie om te conformeren aan aanbevelingen door de overheid. Mensen hadden het meest behoefte aan meer betrouwbare kennis over symptomen Eerdere studies naar SARS leverden vergelijkbare resultaten ALGEMEEN: 15%Actief+, 15%Actief- en

Mogelijke gedragsreacties Psychologisch: Angst, “Paniek”, Freezing, Berusting Topologisch: Vluchten, Verhuizen, Logeren, Isolatie: Opsluiten van: jezelf, je familie, medebewoners Interactie: Met niemand, alleen met andere geisoleerden, alleen met familie, niet met potentieel besmetten, niet met besmetten Hygiene: Handen wassen, Mondkapje, veelvuldig baden, Kleren wassen Magisch: Amuletten, Drankjes, Gegiste padden, Bidden, Rituele baden, Bedevaart, Beloften, Eden, Offeren, Ziel verkopen Technisch: Inoculatie, Tamiflu e.d., Beschermende kleding, protocollen, Lijkverwerking en transport

Verhouding Techniek Magie Magie omvat alle middelen om dingen te bereiken die niet vanzelfsprekend zijn Techniek omvat alle middelen om dingen te bereiken die niet vanzelfsprekend zijn Magie werkt op een manier die we niet echt begrijpen, dus metaforisch aanduiden Techniek werkt op een manier die we niet echt begrijpen, dus metaforisch aanduiden Magie kan alleen door ingewijden bedreven worden Techniek kan alleen door ingewijden bedreven worden Toverdrank=Penicilline, Cocaïne, Red Bull, Prednisolon Vergif=Dioxine, Asbest, Roken, Fijnstof Kristallen bol=TV, Computer, Smartphone, MRi scan Stem van de duivel=Beatle songs, Radio Veronica, Draken=ICBM’s, Radioactiviteit Bron der jeugd=Botox, Facelift, Siliconenborsten Toverkracht=Electriciteit, Laserstralen, Atoomkracht Zevenmijlslaarzen=Auto, Scooter, Brommer, Fiets Bezemsteel=Vliegtuig, Helicopter Veesterfte door hekserij=MKZ, Vogelgriep, Varkenspest, H1N1

©vandeSandeinlezingen,2011 Paniek Wat is het oorspronkelijk? Hoe wordt het tegenwoordig gezien? Hoe zien psychologen het? Hoe wordt het door de massamedia gebruikt? Wel belangrijke factor is Geruchtvorming Deze wordt versterkt door social media De oorzaak is de waargenomen afwezigheid van betrouwbaar nieuws Inhoud: Sensatie, Onkunde, Wanbegrip, Vage angst, Complot theorieën, In-group Out-group bias, Magische ideeen

Wetmatigheden bij geruchten Algemene onzekerheid Stress Spanning Belangrijk onderwerp Levelling Sharpening Assimilation Wordt geloofd als: Plausibel, past bij vooroordelen Verrassend Aansprekende details Geloofwaardige bron Verdere ontwikkeling: In dat geval even grote invloed als écht nieuws Laag vertrouwen

Model van uitbreiding Crisis (Chaos model) H OE V EE L H EI D E LL E N D E STERKTE FYSIEKE STIMULI Voorbeelden: Flashover Rellen MPI Opkomst PVV Het standaard oorzaak-gevolg model: hoe sterker de oorzaak, hoe groter de gevolgen “En het bleef nog lang onrustig in de stad” Plotselinge overslag (Flashpoint)

ebola Media

Verspreiding van informatie: TOEN

Verspreiding van informatie: NU

Langzame versus Snelle ontwikkeling NORMAAL Alles als verwacht Geleidelijke ontwikkeling Geleidelijke aanpassing Beheersing van processen Toenemende regulering Preparatie zinvol Sturing mogelijk Vast stramien Traditie Planning CRISIS Verrassing Plotselinge ontwikkeling Schoksgewijs aanpassen Uit de hand lopen Regels zijn remmend Improvisatie zinvol Sturing zeer lastig Steeds anders Innovatie Resilience

Media control Merkwaardig is dat het bij deskundigen puur over het gebeuren gaat, maar dat het voor politiek en organisatie bijna puur over het mediabeeld gaat Wij maken ons druk om wat werkelijk gebeurt, overheid, publiek en organisaties maken zich druk om wat ze denken dat gebeurt en de voorgestelde gevolgen Er zijn twee hoofdsoorten media: Massamedia, bemand door professionals Social media, bemand door amateurs Het lijkt nuttig om beide in zekere mate te bewaken en ze zo mogelijk enigszins onder controle te houden De vraag is hoe dat mogelijk is

©vandeSandeinlezingen,2011 Massamedia Doel van massamedia is zichzelf in stand houden en er liefst rijk van worden Dit geldt sterker naarmate men hoger zit Dus moeten massamedia sensationeel beeld van wereld bieden, ander kijkt men niet Men heeft ontdekt dat men iets sensationeels kan creëren: HYPE Voor hype wordt alles uit kast gehaald Social media zijn daarbij uiterst nuttig als databron Journalisten zijn professionals, dus: bezig met hun positie, in wezen rationeel, geneigd tot checken, gewoontegedreven en bovenal: redelijk te sturen Journalisten worden beoordeeld op hun hypevermogen Dat beïnvloedt hun status en daarmee hun salaris

©vandeSandeinlezingen,2011 Social media Doel van social media is zoveel mogelijk Volgers of Vrienden te krijgen, dat genereert voor makers geld Doel van Volgers of Vrienden is ‘iemand zijn’: Krijgen van status, aandacht Naarmate men sensationeler dingen brengt of zegt wordt men meer besproken: Het beeld is allesbepalend, emotie staat voorop Geruchtvorming is daarmee kern van de social media Men kan ook status krijgen door vragen of weerspreken De social media zijn een wild groeiend oerwoud en niet te sturen. Iedereen maakt foto’s en films, niets blijft onopgemerkt Ze zijn wel heel makkelijk te volgen: Huur een puistenknijper in

Hoe te argumenteren? verwerping aanpassing verwerping aanpassing negatief positief neutraal * Dit is Uw mening en dus ook de inhoud van de argumenten die U gebruikt Afhankelijk van de mening van de ander en zijn argumenten kunnen er 3 dingen gebeuren * * * *2*2

ebola De rest is aan U

©vandeSandeinlezingen,2011

Media In August 2011, the film Contagion landed itself a top spot at the box office and has since grossed 80 million dol- lars. The apocalyptic thriller chronicles the progression of a deadly transmis- sible virus alongside the inter-national community’s race to address mounting health concerns—both unfolding as global social order begins to disinte- grate. It may be easy to dismiss the representation of social panic in the film as a grossly implausible cinematic ploy; however, this representation effectively brings into focus the modern challenge of social panic during infectious disease outbreaks

©vandeSandeinlezingen,2011