Reflecties bij Sociale Activering: Over de uitstroom uit de bijstand en ‘disconnectedness’ Colloquium Sociale Activering 10 oktober 2014 Sarah Carpentier – Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck

3 Vragen 1.Wat zijn de redenen voor instroom in de bijstand? 2.Hoe lang blijven personen in de bijstand? 3.Wat is het profiel van bijstandsgerechtigden? 4.Wie stroomt terug in de bijstand? 5.Naar waar gaan personen die uit de bijstand stromen, en waarom?

4 Data Administratieve data KSZ Representatieve steekproef van ‘eerste intreders’ in 2004 of 2005 Geen (equivalent) leefloon sinds 1999 (Equivalent) leefloon of equivalent leefloon niet gecombineerd met loon of andere uitkering 4 jaar volgen vanaf het moment van intrede op kwartaalbasis Studie van de (herhaalde) periodes in de bijstand

5 Geen gegevens over ‘menselijk kapitaal’ -Mentale en fysieke gezondheid -Onderwijsniveau

6 1. WAT ZIJN REDENEN VOOR INSTROOM IN DE BIJSTAND?

7 Factoren die tot bijstandsperiodes kunnen leiden Sociaal-economische achtergrondkenmerken -Een vrouw zijn -Laaggeschoold zijn ….

8 ‘Plaatstransities’ - Migratie (tussen landen) - Verhuis (binnen land) ‘Transities in de levensloop’ -Verlies van job -Geboorte van een kind -Transitie van school naar werk -Ziekte of ongeluk -Scheiding of partnerschapsontbinding -….

10 ‘Plaatstransities’ - Migratie - Verhuis ‘Transities in de levensloop’ -Verlies van job -Geboorte van een kind -Transitie van school naar werk -Ziekte of ongeluk -Scheiding of partnerschapsontbinding -….

13 ‘Behoefte’ is niet voldoende Ook voldoen aan de voorwaarden voor toegang tot bijstand -Bestaansmiddelentoets -Legaal verblijf in België -18 jaar of meer -Werkbereidheid

14 2. HOE LANG BLIJVEN PERSONEN IN DE BIJSTAND

15 Mediane duur = 8 maand voor intreders in 2004 (Carpentier, Neels & Van den Bosch, 2014) = relatief kort Maar oververtegenwoordiging van lange duren in het OCMW cf. ziekenhuis

16 Na vier jaar krijgt 10% van de intreders nog steeds leefloon of equivalent leefloon (Carpentier, Neels & Van den Bosch, te verschijnen)

17 3. WIE KRIJGT BIJSTAND?

Profiel Intreders Helft mannen, helft vrouwen Veel jongeren, grote groep in leeftijd Grote groep niet-EU Alleenstaanden, eenoudergezinnen en koppels met kinderen Langdurige bijstandsgerechtigden Vooral vrouwen Vooral ouderen Vooral Belgen Grote groep alleenstaanden

19 4. WIE STROOMT TERUG NAAR DE BIJSTAND?

20 Verdeling van het aantal bijstandsperiodes

21 Profiel van terugstromers Hoog aandeel Mannen Personen in leeftijdsgroep Alleenstaanden en personen met ander/onbekend huishoudtype Niet-EUers

22 5. NAAR WAAR STROMEN BIJSTANDSGERECHTIGDEN UIT?

All spells 1st spell 2nd spell Sub- sequent spells Work ALMPs Social Security Other

Uitstroom uit de eerste periode in de bijstand

25

26 WorkALMPSocial Security‘Other’ Gender (Male is ref. category) Female NS Origin group (Born in Belgium, with parents born in Belgium is ref. category) Born in Belgium with parents born outside of Belgium NS - Born in Europe Born outside of Europe Born in Belgium with unknown origin of parents NS +

27 WorkALMP Social Security ‘Other’ Household type (Single is ref. category, tv) Lone parent -NS - Couple with children---++ Couple without childrenNS--++ Other or unknown householdtype Sanctioned in the 12 to 15 months before entry into social assistance NS +++NS Work intensity+++- Social security benefit intensity --+_

28 Mogelijke situaties die onder ‘andere uitstroom’ vallen: -Verhuizen naar het buitenland -Illegaal worden/ Ambtelijke schrapping -Gevangenis -Verhoging van het inkomen van de partner -Samenwonen met een nieuwe partner met inkomen -….

29 Profiel van ‘andere uitstroom’ Sterke oververtegenwoordiging van alleenstaanden Lichte oververtegenwoordiging van eenoudergezinnen & koppels zonder kinderen Lichte oververtegenwoordiging van personen geboren buiten de EU

30

31 CONCLUSIE

32 Voornaamste onderzoeksconclusies Drijfveren van intrede en uittrede uit bijstand: -Plaatstransities -Levenslooptransities (op het vlak van gezin, arbeidsmarkt, gezondheid, …) -Socio-economische achtergrondkenmerken -Intergenerationele deprivatie Nog weinig geweten over de welvaartstaat- specifieke interacties tussen deze factoren en over factoren die leiden tot trajecten van opwaartse mobiliteit of neerwaartse spiraal zorgen

33 Voornaamste onderzoeksconclusies -Veel terugstroom in de bijstand vanuit werk -Ongeveer de helft stroomt uit naar werk (werk + activeringsmaatregelen) -Van een grote groep (37%) weten we niet naar waar ze uitstromen Mogelijks een deel daarvan zijn ‘onkoppelden’ die mogelijks sterk gedepriveerd zijn

34 Principes voor sociale activering Preventief inwerken op ‘drijfveren’ van intrede & uittrede met lokaal sociaal beleid vb. stimuleren van bemiddeling? 2-sporenbeleid OCMW Intreders & langdurigen Welke aanpak & hoeveel investeren in wie Cliënt actie (‘client agency’) & het belonen van ‘afgelegde afstand’ (eerder dan ‘work-first’)

36 Niet alleen personen integreren in de samenleving Maar ook het ontwerpen van ‘empowerende’ geïntegreerde instituties -Arbeidsmarkt -Sociale zekerheid -Sociale bijstand Gebruik makend van IT-tools & statistiek eg. ‘Profiling’ Voorspelling van toekomstige arbeidsmarktkansen

37 ’

38 => Samenwerken van verschillende actoren die werken binnen eenzelfde referentiekader

40 “Investeren in deze generatie is preventief optreden voor komende generaties”

41 Bedankt voor je aandacht! Vragen, opmerkingen, suggesties?