De vrijwillige burger A (wo)man for all seasons? Marc Hooghe

Politicoloog Robert Putnam lanceerde de term sociaal kapitaal  hechte samenlevingen, waarbinnen de burgers op intensieve wijze formele en informele banden met elkaar onderhouden, -functioneren beter -sterke en stabiele democratie -algemene levenskwaliteit ligt hoger  Conclusie: samenlevingen hebben nood aan:  fysiek kapitaal (geld, goederen, …)  Menselijk kapitaal (opleiding, vaardigheden, …)  Sociaal kapitaal (verbondenheid, maatschappelijke inzet en vertrouwen)  Verband: waarden en participatie mensen zijn beïnvloed door nomen uit hun omgeving en interactie met anderen -> wij nemen min of meer deze waarden over. Sociaal kapitaal

 Intensieve wisselwerking tussen: ◦ eigen opvattingen ◦ opvattingen van de directe omgeving ◦ de ruimere cultuur waarvan men deel uitmaakt  Samen brengen van mensen levert: ◦ Een bijdrage aan de opbouw van een democtratische politieke cultuur op  Verantwoordelijkheid ◦ Individuele burgers ◦ De inrichting van politiek systeem, de economie en de arbeidsmarkt maken het een stuk minder aantrekkelijk om zich nog vrijwillig in te zetten Gedeelde verantwoordelijkheid

 Inzichten door theorie van Sociaal kapitaal mogen niet leiden tot een abicatie van het politiek systeem. ◦ basis vormen voor een nieuw partnerschap tussen overheid, middenveld en individuele burger 3 aspecten die problematisch zijn voor de politieke rol van het maatschappelijk middenveld ◦ Sterke ongelijkheid inzake de deelname aan het vrijwilligerswerk ◦ Sterke invloed van levensbeschouwelijke dimensie ◦ vrijwilligerswerk roept onopgeloste vragen op over de terreinafbakening tussen burger en overheid. Politiek niet abdiceren

 Overdracht van maatschappelijke functies van de overheid naar het middenveld  vorm van democratisering  Actieve vrijwilligerswerk bijzonder ongelijk gespreid over onze samenleving  Hoger opgeleide burgers zijn sterk oververtegenwoordigd Romig vrijwillgerswerk

 Overheidsbeleid dat gericht is om maatschappelijk leven te bevorderen ◦ RVA doet nog altijd moeilijk als een werkloze vrijwilligerswerk wil verrichten  Compensatielogica ◦ Diegenen die geen betaalde baan hebben omwille van werkloosheid, pensioenen of loopbaanonderbreking zouden dit compenseren door vrijwilligerswerk te verrichten Cumulatielogica

 Geen daling van participatiebereidheid  Verjonging van het middenveld waardoor oude organisaties het moeilijker krijgen.  Van gelovigen wordt verwacht dat ze zich inzetten voor de medemens maar in onze geseculariseerde tijden werkt dit niet meer motiverend. Van kerkwerk tot netwerk

 Ideologieën boeten sterk aan betekenis in.  Nood aan meer actief optredende en meer sturende overheid Tussen burger en overheid

 Initiatieven die er in slagen kwetsbare mensen samen te brengen, leveren een belangrijke bijdrage: ◦ aan het versterken van het maatschappelijk weefsel ◦ aan het democratisch gehalte van onze samenleving  Nieuw partnerschap tussen overheid en middenveld ◦ Elke partner neemt zijn verantwoordelijkheid op Elk speelt zijn rol

 Patrick Dewael (2001), Wederzijds respect. De gevaren van het Blok. Houtekiet, Antwerpen, pp  Robert Putnam (2000), Bowling Alone. The Collapse and Revival of American Community. Siman and Schuster, New York.  Mark Elchardus, Luc Hyse en Marc Hooghe (red., 2001), Het maatschappelijk middenveld in Vlaanderen. VUB Press, Brussel.  Marc Hooghe (2001), Waardecongruentie binnen vrijwillige verenigingen. Een sociaal-psychologisch verklaringsmodel voor de interactie van zelfselectie en socialisering, Mens en Maatschappij, 76(2),  Marc Hooghe (1999), Participatie en de vorming van sociaal kapitaal. Een exploratie van het causaal verband tussen participatie en maatschappelijke houdingen, Sociologische Gids, 46(6),  Dietlind Stolle (2000), Het onderzoek naar sociaal kapitaal, pp in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven  Marc Hooghe (2001), ‘Not for our kind of people’. The sour grapes phenomenon as a causal mechanism for political passivity, pp in P. Dekker & E. Uslaner (eds.), Social Capital and Participation in Everyday Life. Routledge, London.  Suzana Koelet (2002), Zorgen voor morgen. Ouderschap tussen 1988 en 1999, Jaarboek Seksualiteit. Relaties. Geboortenregeling. Trefpunt Cgso, Gent.  Marc Hooghe (2000), Culturele en maatschappelijke kenmerken en het participatieniveau van de Vlaamse bevolking, pp in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven. Verwijzingen

 Peer Scheepers & Jacques Jansen (2001), Informele aspecten van sociaal kapitaal. Ontwikkelingen in Nederland, , Mens en Maatschappij, 76(3),  Joep de Hart & Paul Dekker (2000), Kerkelijkheid en maatschappelijke participatie, pp in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven; René Bekkers, Kerklidmaatschap en participatie in vrijwilligerswerk, Sociologische Gids, 47,  Marc Hooghe (1997), Burgerschap na de verzuiling?, Alert, 23(3),  Nadia Molenaers (2000), Sociaal kapitaal en de performantie van lokale ontwikkelingsprojecten, pp in M. Hooghe (red.), Sociaal kapitaal en democratie. Acco, Leuven Verwijzingen