Maatschappelijke Ontwikkelingen rond Leegstand Hans Peter Benschop Congres De Diversiteit van de Leegstand Rotterdam, 24 juni 2014 Wat ik ga beargumenteren is dat er zes opgaven zijn in de provincie Overijssel, en dat die opgave verschillende typen verandering behelsen. 1

Vastgoed in Crisis Enkele cijfers over ontwikkeling leegstand Tussen 2014 en 2030 kwart van huidige 80 mln. m2 maatschappelijk vastgoed leeg Kantoren: 16% leeg, ca. 8 mln. m2 8% winkeloppervlakte leeg. In Almelo bv. 18% winkels leeg. Tot 2030: 32 mln. m2 agrarische bebouwing leeg.

Een wereld in transitie? Was Wordt Belangrijkste opgave Nieuwbouw Bestaande bouw Groei Duurzaamheid Resultaat Uniform Divers Eeuwig Tijdelijk Manier van werken Aanbodgericht Vraaggericht Blauwdrukken Organisch Monofunctioneel Multifunctioneel Was Wordt Organisatie Grootschalig Kleinschalig Actor Overheid Burger Corporatie Cooperatie Grote spelers Lokale spelers Waarden Nemen Delen Hebben Gebruiken Winst Geluk Individualisme Gemeenschap

Is dit waar?

Wat ik ga betogen Ja, verschillende van de geschetste ontwikkelingen doen zich voor. Maar het ´transitie-denken´ miskent de vrijheid en noodzaak van politieke keuzes.

Sommige dingen zijn bewijsbaar onwaar Veranderingen in waarden Familiair-burgerlijke waarden (geel): dalend Maatschappijkritische waarden (blauw): wisselend, licht groeiend Economisch-burgerlijke waarden (bruin): stijger Hedonistische waarden (rood): de echte groeier En dit is de krimp per gemeente. Dit is een opgave. In financiele zin. Hetgrondbedrijf van gemeenten was een belangrijke geldbron om ruimtelijke ontwikkeling te betalen. Die grldkraan droogt op. Sterker, veel gemeenten houden nu rekening met het feit dat de algemene doienst moet bijspringen bij het grond bedrijf. Dat is ene opgavem Er is ook een inhoudelijke opgave. Hoe verleg je je gemenetelijke strategie van groei naar consolidiatie, van kwantiteit naar kwaliteit. Dat zijn belangrijke opgaven, Maar toch…nog niet erg acuut want je blijft denken, ach, dat is niet zo erg. 6

Er verandert wel wat: 1. Van Nieuwbouw naar bestaande bouw - Uitbreidingsvraag Wonen Vermindert (Primos 2013) Voorbeeld Overijssel: 2000 – 2010: 31.194 huishoudens 2010 – 2020: 21.888 ,, 2020 – 2030: 2.913 ,, (Let op: dit zijn prognoses. Alleen de richting van de ontwikkeling is relevant) - Bestaande voorraad belangrijkste opgave - Belang wordt groter van: - Vervangingsbouw - Verbouw En dit is de krimp per gemeente. Dit is een opgave. In financiele zin. Hetgrondbedrijf van gemeenten was een belangrijke geldbron om ruimtelijke ontwikkeling te betalen. Die grldkraan droogt op. Sterker, veel gemeenten houden nu rekening met het feit dat de algemene doienst moet bijspringen bij het grond bedrijf. Dat is ene opgavem Er is ook een inhoudelijke opgave. Hoe verleg je je gemenetelijke strategie van groei naar consolidiatie, van kwantiteit naar kwaliteit. Dat zijn belangrijke opgaven, Maar toch…nog niet erg acuut want je blijft denken, ach, dat is niet zo erg. 7

2. Andere Spelers, nieuwe werkwijzen Er verandert wel wat: 2. Andere Spelers, nieuwe werkwijzen Minder investeringsruimte Overheden Corporaties Ontwikkelaars Banken Particulieren En dit is de krimp per gemeente. Dit is een opgave. In financiele zin. Hetgrondbedrijf van gemeenten was een belangrijke geldbron om ruimtelijke ontwikkeling te betalen. Die grldkraan droogt op. Sterker, veel gemeenten houden nu rekening met het feit dat de algemene doienst moet bijspringen bij het grond bedrijf. Dat is ene opgavem Er is ook een inhoudelijke opgave. Hoe verleg je je gemenetelijke strategie van groei naar consolidiatie, van kwantiteit naar kwaliteit. Dat zijn belangrijke opgaven, Maar toch…nog niet erg acuut want je blijft denken, ach, dat is niet zo erg. 8

Er verandert wel wat: 3. Beleid: van overheid naar burger Scheiding Wonen en Zorg Kinderopvang Opschaling gemeenten Concentratie rijksdiensten Exploitatie cultuur, welzijninstellingen Onderwijs, Zorg Dubbele beweging: opschaling en ´dicht bij de burgers´. En dit is de krimp per gemeente. Dit is een opgave. In financiele zin. Hetgrondbedrijf van gemeenten was een belangrijke geldbron om ruimtelijke ontwikkeling te betalen. Die grldkraan droogt op. Sterker, veel gemeenten houden nu rekening met het feit dat de algemene doienst moet bijspringen bij het grond bedrijf. Dat is ene opgavem Er is ook een inhoudelijke opgave. Hoe verleg je je gemenetelijke strategie van groei naar consolidiatie, van kwantiteit naar kwaliteit. Dat zijn belangrijke opgaven, Maar toch…nog niet erg acuut want je blijft denken, ach, dat is niet zo erg. 9

Er verandert wel wat: 4. ICT en Flexibiliteit

Van Biotoop naar ICToop de ruimtelijke impact van ICT

Vergelijking Arbeidsmarkt Impact ICT op Arbeidsmarkt

Vergelijking Arbeidsmarkt Natuurlijk: er komen nieuwe banen Maar in de tussentijd zullen er winnaars en verliezers zijn Dat geldt voor mensen Dat geldt ook voor ruimte Hoe gaan we in transitietijd met de ruimt om?

Deze ontwikkelingen slaan neer in verschillende typen gebieden

Gebieden waar nog ´gewoon´ groeiopgave is.

In deze gebieden zie je reacties als… Anders ontwikkelen Organisch, kleinschalig etc. Vastgoedmanagement - Leegstaand vastgoed meegenomen in (woon)programmering. Vastgoedeigenaars klantgerichter: nieuwe concepten, services Studentenwoningen in kantoren, etc

Gebieden die voldoende kwaliteiten hebben om leegstand aan te kunnen Bron: Bureau Louter

Gebieden die voldoende kwaliteiten hebben om leegstand aan te kunnen Bron: Bureau Louter

Gebieden die voldoende kwaliteiten hebben om leegstand aan te kunnen

Gebieden waar leegstand is, en niet voldoende veerkracht

Gebieden waar leegstand is, en niet voldoende veerkracht Flink aantal binnensteden, stadswijken jaren ‘50-’70, sommige dorpen Structurele ontwikkeling: Vergrijzing Wegtrekken kansrijken Beleid Bezuinigingen De ‘nieuwe armen’ Nieuwe werkgelegenheid/Hypotheken ‘onder water’/Scheidingen

Waar je op in kan spelen… Andere Werkplekken: ´broedplaatsen´

Waar je op in kan spelen…. Andere Werkplekken: maakindustrie Opheffen functiescheiding wonen, werken, zorg Binnensteden van koop/beleefcentra naar werk/leef/zorglocaties

Waar je op in kan spelen…. Andere werkplekken: Verticale landbouw

Waar je op in kan spelen… Nieuwe Actoren Local Heroes Initiatieven van Onderop Niet groot, wel groeiend.

Waar je op in kan spelen… Vastgoedbeleid als Natuurbeleid De EcoCathedraal van Louis le Roi in Mildam

En zo zijn er meer ontwikkelingen denkbaar, maar de kern is: wat doet de politiek? Een combinatie van tweedeling in zowel inkomens/vermogen als ruimtelijke kwaliteit is explosief In ieder geval: behoorlijk bestuur Vastgoedmanagement tussen overheden: in overleg of, zoals nu, in concurrentie? En ook: naar nieuwe maakbaarheid Grondbeleid, bv. stedelijke herverkaveling Investeren Beleid voor specifieke gebieden

En nee…je weet niet waar je uitkomt Het zijn juist de gebieden die spannend zijn die het meest om ingrijpen vragen ‘Politiek is … een risicovol beslissen op basis van een door visie gecompenseerd gebrek aan informatie’ (Schinkel).

Meer informatie is te vinden op www.trendbureauoverijssel.nl Dank voor uw aandacht. Meer informatie is te vinden op www.trendbureauoverijssel.nl