Gedrag en leren van kinderen met psychiatrische problemen en/of gedragsstoornissen Jan Bijstra (RENN4) Henderien Steenbeek (RUG)

REGIONALE EXPERTISECENTRA (REC’S) Cluster 3: Cluster 1: visueel gehandicapt Cluster 3: lichamelijk en verstandelijk (meervoudig) gehandicapt Cluster 2: auditief gehandicapt Cluster 4: gedrags- en psychiatrische problematiek

gedrags- en psychiatrische Cluster 4: gedrags- en psychiatrische problematiek ZMOK LZK PI

Diagnose volgens DSM-IV of ICD-10; bij aanwezigheid van ernstige psychische problematiek, maar ontbreken van diagnose: hulpverlening heeft het afgelopen jaar geen effect gehad Structurele beperking in de onderwijsparticipatie: achterblijvende leerprestaties / ontbrekende leervoorwaarden of gevaar voor zichzelf of medeleerlingen Integrale problematiek met betrokkenheid van een hulp- verleningsinstantie: problemen spelen op school en thuis of tijdens de vrijetijdsbesteding Zorg vanuit het regulier onderwijs heeft onvoldoende effect gesorteerd

Twee keuzemogelijkheden Kind wordt geplaatst op een school van het REC Kind blijft in het regulier onderwijs en krijgt ambulante begeleiding vanuit het REC

Wij beslissen!

gedrag op school: externaliserend (berekenend) leergedrag vraagt veel aandacht vrij veel vaders zonder werk dus: veel zonder psychiatrische diagnose thuis: laag sociaal milieu en kans op instabiliteit ouders (h)erkennen problematiek vaak niet relatief weinig hulp in gezin indien wel: gedragsstoornis indien wel: opgelegd

ADHD externaliserend gedrag op school (onmacht) leergedrag vraagt veel aandacht ouders ervaren problematiek als zwaar thuis: gemiddeld sociaal milieu veel hulp in gezin

gedrag op school: externaliserend daarnaast ook internaliserende problematiek leergedrag vraagt veel aandacht opvoeding als zeer belastend ervaren thuis: gemiddeld sociaal milieu, maar wel problemen psychiatrische diagnoses: allerlei heel veel hulp in gezin

gedrag op school: internaliserend leergedrag beschermende factor relatief hoog IQ psychiatrische diagnose: ASS (Asperger) thuis: hoog sociaal milieu vaders goede banen indien hulp nodig: aanwezig ouders vinden opvoeding “te doen”

gedrag op school: vooral internaliserend …maar ook: externaliserend (bescheiden) leergedrag beschermende factor thuis: gemiddeld sociaal milieu psychiatrische diagnose: ASS (PDD-nos) indien hulp nodig: aanwezig ouders vinden opvoeding redelijk zwaar

“Boefjes”: 33% AB en 67% school ADHD groep: 61% AB en 39% school Gemengd: 45% AB en 55% school ASS / Asperger: 88% AB en 12% school ASS / PDD-nos: 57% AB en 43% school .

Op welke wijze kan invulling worden gegeven aan de taak om leerlingen met gedrags- en / of psychiatrische problematiek toch een zo optimaal mogelijk leerproces te laten doormaken?

impulscontroletekort: aandachttekort / hyperactiviteit is druk / praat veel vertoont dwanghandelingen is angstig is opgewonden is onrustig toont zelfverwondend gedrag vertoont ongecontroleerde bewegingen heeft moeite met het op zijn beurt wachten maakt taken niet af, doet van alles wat, maar doet dit half geeft al antwoord voordat een vraag gesteld wordt interrumpeert bezigheden van anderen onderneemt gevaarlijke activiteiten “vergeet” waarschuwingen en afspraken heeft grote concentratieproblemen is impulsief in denken en doen friemelt / speelt met spullen heeft duidelijk moeite met het onderdrukken van prikkels gaat slordiger werken naarmate de taak langer duurt heeft zichzelf niet onder controle is overbeweeglijk is onhandig vertoont motorische onrust snel afgeleid reageert niet of nauwelijks bij algemene instructies en toespreken

Kenmerk Handelingslijnen / elementen regelgeving regels moeten begrijpelijk zijn leerkracht kiest met de leerlingen de belangrijkste regels regels zijn er om steun te bieden, niet om te straffen / verbieden leerkracht moet zelf regels ook onderschrijven regels worden voor iedereen zichtbaar opgehangen leerkracht gebruikt zo weinig mogelijk corrigerende taal leerkracht herhaalt kort dezelfde gedragsregels leerkracht gebruikt zoveel mogelijk non-verbale signalen structurering Een strak duidelijk school- en klassenrooster leerlingen worden voorbereid op afwijkingen van het rooster rustige en overzichtelijke materiële omgeving directe opvang van de leerlingen bij binnenkomst leerkracht bouwt (individuele) rustkwartiertjes in bij het dagritme basisleerklimaat zo weinig mogelijk prikkels vasthouden aan basale eisen werkmomenten afwisselen met ontspanning korte overzichtelijke taken leermiddelen moeten er attractief uitzien sociale en materiele beloningen zorg voor snel resultaat

Aanpak Wat moet je doen structureer voor deel een opdracht in kleine deeltaakjes in bereid voor op vrije situaties ondersteun door middel van schema’s en picto’s de dag geef korte en enkelvoudige instructie in stapjes geef maar één opdracht tegelijk geef het kind een rustige plaats (looproutes in de klas) afwisseling bouw motorische activiteiten in en geef aan wanneer motorische onrust niet is toegestaan besteed veel aandacht aan motivatie houdt zelf geen lang betoog feedback geef veelvuldig en directe feedback bij positief gedrag wees duidelijk in je uitleg wat er mis is gegaan tracht niet boos te worden, maar leg uit welk gedrag er voor het foutieve gedrag in de plaats moet komen wees kort en duidelijk in je reacties beloning bij dit type kind moet een beloning vaak krachtiger zijn dan bij andere kinderen wil het effect hebben als je ongewenst gedrag wilt veranderen bepaal eerst welk positief gedrag je daarvoor in de plaats wilt zien

in hoeverre het leerstofaanbod leerlingen voorbereidt op vervolgonderwijs…. in hoeverre leerlingen voldoende tijd krijgen om zich het leerstofaanbod eigen te maken…. in hoeverre de leerresultaten aan het eind van de schoolperiode op het niveau ligt dat mag worden verwacht…. in hoeverre het didactisch handelen van docenten het leren van de leerlingen ondersteunt….

SPECIALE SCHOLEN MOETEN WEER SCHOLEN WORDEN!!

het formuleren van leerdoelen; het werken volgens landelijke geformuleerde kerndoelen (wat moet je als leerlingen op welk moment beheersen) het hanteren van leerlijnen (de weg waarlangs je tot de kerndoelen komt); het introduceren van methoden en materialen; het systematisch toetsen van vorderingen.