Academisch Centrum voor Praktische Theologie

Is spirituele zorg de unieke taak van pastores of behoort het ook tot het werkterrein van de psycholoog? Weten we van elkaar wat we doen met betrekking tot spirituele zorg? Het expertisenetwerk heeft als doel om vanuit de praktijk van de betrokkenen te reflecteren over deze en andere vraagstellingen.

We vroegen de deelnemers om elk drie stellingen neer te schrijven vanuit hun expertise (als pastor in een algemeen of psychiatrisch ziekenhuis of als psycholoog in een algemeen of psychiatrisch ziekenhuis, of andere) over de relatie tussen pastores en psychologen en hun beider vakgebied. In wat volgt kan u enkele van deze stellingen lezen.

STELLINGEN OVER PSYCHOLOGEN EN PASTORES: Er zijn stellingen die gelijkenissen uitdrukken Vanuit een holistisch mensbeeld en de zorg hiervoor Vanuit de verschuivingen in de maatschappij t.a.v. zingeving Er zijn stellingen die verschillen uitdrukken Vanuit beroepsgeheim en vrijplaats Vanuit methodiek en professionaliteit Vanuit eigen specificiteit Er zijn stellingen die het hebben over samenwerking Vanuit het perspectief van totaalzorg Vanuit het verlies aan energie door concurrentiepositie

Pastorale en psychotherapeutische begeleidingen vertrekken van dezelfde basis en draaien rond hetzelfde fundament: een deskundige en betrokken relatie waarin men beoogt de gesprekspartner ernstig te nemen en te erkennen in zijn beleving en zijn hele zijn, hem te ondersteunen in zijn zoeken en hem te helpen een bevredigende verhouding tot het leven, tot zichzelf en tot anderen te ontwikkelen (Koen De Fruyt)

Pastores en psychotherapeuten hebben beiden aandacht voor de totale mens, d.w.z. de psychologische, lichamelijke, sociale en spirituele dimensie. De kerntaak van pastores is de spirituele zorg, terwijl de kerntaak van de psychotherapeut de zorg voor de psychologische dimensie is. Recente evoluties in de maatschappij hebben echter tot gevolg dat zingevingsproblemen meer op de voorgrond komen te staan bij psychiatrische patiënten, naast de zuiver psychiatrische pathologie. Meer en meer gaan psychotherapeuten die zingevingsvragen ook opnemen. Er ontstaat zo een grote overlap tussen de taken van de pastor en de psychotherapeut. (Denise Hermans)

Een ‘goede ‘ pastor moet psychologische kennis en vaardigheden bezitten én spiritualiteit zou ook deel moeten uitmaken van de professionele bekommernis van de psycholoog. (Nele Vanleene) Psychologen en pastores kunnen dezelfde thema’s behandelen (Dominiek Lootens) Psychologen kunnen ‘pastorale’ handelingen stellen, pastores kunnen ‘therapeutische’ handelingen stellen. (Dominiek Lootens)

De pastor en de psycholoog raken vaak aan de zelfde inhouden / thema's waarbij de inbreng van de pastor als een magere doorslag van de inbreng van de psycholoog gezien dreigt te worden, zeker waar geloven niet expliciet ter sprake komt. (An Bert)

De toenemende aandacht voor verankerde spiritualiteit in pastorale begeleidingen, de toenemende aandacht voor zingeving in psychotherapeutische begeleidingen en de gedeelde aandacht voor welzijn en welbevinden, voor levenskunst en levenswijsheid zorgen ervoor dat pastores en psychotherapeuten vandaag in hun concrete werken vaak erg dicht bij elkaar komen te staan en sterk gelijkaardige dingen doen. (Koen De Fruyt)

Pastores en psychotherapeuten gaan verschillend om met hun beroepsgeheim. Psychotherapeuten in een psychiatrisch ziekenhuis zijn meer teamspeler. (Denise Hermans) Groepsgesprekken begeleid door een psycholoog zijn therapie, de sessies van de pastor zijn vrij te bezoeken en kunnen juist daarom therapeutisch werken. Er moet niets, maar juist daarom kan er heel veel. (Anne Gessler) De psycholoog werkt vanuit het team, de pastor vanuit de vrijplaats. Op een psychiatrische afdeling is het nog moeilijker dan op andere afdelingen om een evenwicht te vinden tussen de vrijplaatsfunctie van de pastor en geïntegreerd werken in een team. (Anne Gessler)

Pastores en psychologen werken allebei aan zinbeleving. Het is belangrijk dit te erkennen. Maar vanuit hun professioneel denkkader begrijpen ze ‘zin’ op een verschillende manier. Ze hebben ook andere doelstellingen en andere methodieken in hun begeleiding. (Axel Liégeois) Pastores bouwen hun aanbod meer eerstelijns uit dan psychologen. (Dominiek Lootens)

Waar de pastor op een warm menselijke manier in het moment kan aanwezig zijn bij iemand, is er bij de psychotherapeut steeds ook de therapeutische dimensie (die de psychotherapeut sporadisch ook eens moet loslaten om alleen ‘present’ te zijn, op het moment dat hij enkel kan valideren wat is, vb. het verdriet bij het onverwacht overlijden van een dierbare van de patiënt). (Denise Hermans) Het laten samenvallen van spirituele processen met psychologische processen maakt dat spirituele noden vaak te interventionistisch benaderd worden, waardoor de patiënt zich niet genoeg ondersteund weet. (Nele Vanleene)

Pastores en psychologen werken allebei vanuit een hermeneutische benadering. Bij psychologen betekent dit het begrijpen en verhelderen van de beleefde zinbeleving binnen het referentiekader van de cliënt. Bij pastores is hermeneutiek niet alleen het begrijpen en verhelderen van de beleefde zinbeleving van de cliënt, maar bovendien ook het duiden van de zinbeleving door deze te verbinden met het christelijk referentiekader.(Axel Liégeois)

Een pastor spreekt vanuit zijn christelijke geloofsovertuiging in respect voor de geloofsovertuiging van degene die tegenover hem zit. Een psychotherapeut geeft weinig of geen inzage in zijn eigen levensvisie.(Denise Hermans) Pastorale en psychotherapeutische begeleidingen onderscheiden zich van elkaar op het vlak van het ultieme perspectief, de specifieke rol en de uiteindelijke horizon van waaruit de begeleiding wordt opgenomen: een onderscheid dat tentatief verder geëxpliciteerd kan worden door te zeggen dat pastorale begeleidingen eerder op heil gericht zijn en psychotherapeutische begeleidingen eerder op heling. (Koen De Fruyt)

De pastor beluistert het verhaal van de ander vanuit zijn / haar spiritualiteit, die uiteraard vergroeid is met de bio-psycho-sociale aspecten van diens leven. De psycholoog beluistert het verhaal van de ander vanuit zijn / haar psychisch functioneren, dat uiteraard vergroeid is met de bio-psycho-spirituele aspecten van diens leven. (An Bert)

De pastor wordt gewaardeerd o.w.v. zijn / haar persoon of contacten met patiënten en andere hulpverleners, eerder dan dat zijn / haar eigen "vakgebied" als echt ter zake doend wordt ervaren. (An Bert)

Pastores en psychologen hebben een eigen perspectief dat waardevol, maar ook beperkt is. De perspectieven zijn specifiek en complementair, en hoeven niet concurrentieel te zijn. Daarom is het belangrijk dat ze de eigenheid van hun benadering expliciteren en op basis daarvan goede afspraken maken voor samenwerking.(Axel Liégeois) Het is van onschatbare waarde om als pastor een vaste plaats te hebben in het therapieprogramma en in het team. Dat geeft kansen, duidelijkheid en veiligheid voor de pastor, maar ook voor alle andere zorgverleners van de afdeling. (Anne Gessler)

Er gaat veel energie verloren in terreinafbakening, energie die kan ingezet worden voor een gezamenlijke ‘missie’: enerzijds opkomen voor de erkenning van psycho/sociaal/spirituele noden van patiënten in de hectische context van een ziekenhuis en anderzijds gezamenlijk dialoog aangaan met directies, artsen… over structurele hindernissen die de zorg voor deze totaalzorg bemoeilijken.(Nele Vanleene)

Er groeit een nieuwe gevoeligheid voor spiritualiteit, bij patiënten, maar ook bij psychologen. Pastors en psychologen moeten een vruchtbare manier van samenwerken vinden m.b.t. deze “nieuwe spiritualiteit”, die nog maar heel vaag christelijk geworteld is. (Anne Gessler)

PERSPECTIEVEN: Vertrekken vanuit belang van totaalzorg En vanuit eigen professionaliteit en insteek Om gemeenschappelijke domeinen te erkennen En te zoeken naar nieuwe wegen tot samenwerking