Beleggingsleer Siem de Ruijter Jan Van Doorslaer Hoofdstuk 11 Aandelen

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Bewijs van mede-eigendom Ontstaan bij oprichting bij kapitaalverhoging Verhandeling beursgenoteerde ondernemingen op beurs niet beursgenoteerde ondernemingen: interprofessionele markt of openbare veiling © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie   Aandelen Obligaties Juridisch Mede-eigenaar Schuldeiser Aard van het vermogen Eigen vermogen Vreemd vermogen Vervaldag Nee Ja Vergoeding Dividend (onzeker) Intrest (vastgelegd bij uitgifte) Terugbetaling Op vervaldag © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Rechten aandeelhouder stemrecht op de algemene vergadering recht op een deel van de uitkeerbare winst voorkeurrecht bij kapitaalverhoging recht op informatie recht op een deel van de liquidatiewaarde © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Stemrecht op de algemene vergadering bijwonen AV en buitengewone AV vragen stellen over bedrijfsvoering stemrecht volgens aandelen in bezit benoeming en kwijting bestuurders winstverdeling en -uitkering kapitaalsverhoging …. blokkeringsminderheid bij statutenwijziging: 3/4de meerderheid nodig iedereen die meer dan 25 % van aandelen heeft kan statutenwijziging blokkeren © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Recht op een deel van de uitkeerbare winst raad van bestuur doet voorstel in bedrijf houden (bv. toekomstige investeringen) uitkeren (dividend) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Voorkeurrecht bij kapitaalverhoging wat? voorkeurrecht of inschrijvingsrecht om in verhouding bestaande deelneming als eerste in te tekenen op nieuwe aandelen gedurende bepaalde periode reden? bescherming tegen verwatering van hun deelneming indien aandeelhouders niet wensen in te tekenen kunnen ze voorkeurrechten verhandelen op de beurs © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie 𝑃= 𝐵 −𝐼 ×𝑚 (𝑚+𝑛) waarbij: P = theoretische waarde van het inschrijvingsrecht; B = beurskoers van het aandeel net voor de kapitaalverhoging; I = inschrijvingsprijs voor de nieuwe aandelen; m = aantal oude aandelen dat men moet hebben per aantal nieuwe aandelen; n = aantal nieuwe aandelen dat men bekomt per aantal oude aandelen. Voorbeeld p. 214 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Voorkeurrecht Oefening p. 214 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Voorkeurrecht bij kapitaalverhoging voorkeurrecht wordt verhandeld op de beurs afhankelijk van vraag en aanbod werkelijke beurswaarde kan dus afwijken van de theoretische waarde © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Recht op informatie Aandeelhouder heeft recht om voor algemene vergadering inzage te hebben in jaarrekening verslag van de commissarissen en revisoren communiqués … © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Recht op deel van de liquidatiewaarde bij vrijwillige of gedwongen ontbinding recht op evenredig deel van het maatschappelijk vermogen NADAT alle schulden zijn vereffend alle leningen zijn afgelost alle verplichtingen t.o.v. derden zijn voldaan AH wordt als laatste terugbetaald bij faillissement: risico op verlies ingebrachte kapitaal © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Indeling naar de vorm aandelen aan toonder aandelen op naam gedematerialiseerde aandelen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Aandelen aan toonder kunnen eenvoudig overgedragen worden misbruik overdracht naar volgende generatie zonder betaling successierechten vanaf 01.01.08 er mogen geen nieuwe aandelen aan toonder meer worden uitgegeven moeten ingeschreven worden op een rekening op naam van de eigenaar overgangsperiode bestaande effecten effecten aan toonder die bestonden voor de publicatie van de wet moeten gedematerialiseerd worden tegen 31.12.13 effecten uitgegeven na publicatie van de wet: tegen 31.12.12 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Aandelen aan toonder vanaf 01.01.14 alle niet omgezette effecten: van rechtswege omgezet niet gekende eigenaars: inschrijving van de titels op naam van de vennootschap gevolg: aandeelhouders verliezen rechten verbonden aan hun aandelen vanaf 01.01.12 Nieuwe taks voor dematerialisering 1 % voor omzettingen in 2012 2 % voor omzettingen in 2013 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Aandelen op naam aandeel en daaraan verbonden rechten behoren toe aan welbepaalde persoon bewijs van eigendom wordt geleverd door inschrijving in een aandelenregister wordt bijgehouden op de zetel van de vennootschap bij overdracht identiteit overdrager en overnemer worden genoteerd in register © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Gedematerialiseerde aandelen aandelen worden vertegenwoordigd door boeking op rekening bij financiële instelling op naam van de aandeelhouder = effectenrekening overdracht door overschrijving van rekening naar rekening voordelen geen risico verlies of diefstal efficiënt beheer van de aandelen uitbetaling dividenden splitsing aandelen … © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Indeling volgens de rechten die ze vertegenwoordigen aandelen met en zonder stemrecht preferente en prioritaire aandelen winstaandelen oprichtersaandelen bonusaandelen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Aandelen met stemrecht België: AH meestal stemrecht in verhouding tot ingebrachte kapitaal Voorbeeld p. 216 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Aandelen zonder stemrecht mogelijk vers kapitaal aan te trekken zonder bestaande stemmenverhouding en machtsstructuur te wijzigen praktijk aandeelhouders niet aanwezig op algemene vergadering aandeelhouders maken geen gebruik van stemrecht niet meer dan 1/3de van kapitaal vertegenwoordigen modaliteiten: in statuten mogelijk: bij oprichting/kapitaalverhoging © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Preferente en prioritaire aandelen hebben voorkeur op gewone aandelen bij winstuitkering recht op deel van de winst voor andere aandeelhouders recht wordt vermeld in statuten (minimumbedrag of %) bij ontbinding voorkeurrecht op terugbetaling van de tegenwaarde van het aandeel cumulatief preferente aandelen recht op vast jaarlijks dividend bij slechte prestaties bedrijf/geen dividendbetaling dividend wordt met terugwerkende kracht uitbetaald bij betere prestaties bedrijf © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Preferente en prioritaire aandelen voordelen verbonden aan deze aandelen: in statuten worden uitgegeven bij oprichting onderneming (en dus vaak in bezit oorspronkelijke oprichters of erfgenamen als het slechter gaat met onderneming en het moeilijk is om kapitaal op te halen houders prioritaire aandelen recht om leden RvB of RvC te benoemen Berkshire Hathaway © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Winstaandelen vertegenwoordigen kapitaal van de onderneming niet geven recht op deel van de winst meestal geen stemrecht uitgegeven als tegenprestatie voor niet financiële inbreng knowhow van de stichters … © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Oprichtersaandelen toegekend aan oprichters vennootschap voor medewerking of technische inbreng kennis, octrooi … vertegenwoordigen geen deel van het kapitaal geen stemrecht meestal wel recht op dividend nadat alle preferente en gewone aandeelhouders zijn vergoed creëren oprichtersaandelen wordt geregeld in statuten © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Bonusaandelen onderneming kan winst uitkeren of reserveren reserves = EV van de onderneming onderneming kan deze reserves omzetten in aandelen = bonusaandelen worden gratis ter beschikking gesteld van aandeelhouders EV wijzigt NIET Aandeelhouder kan bonusaandelen verkopen => ontvangt hij waarde daarvan in bezit houden => zal hij hiervoor dividend ontvangen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Soorten Indeling volgens de beleggers termen die gebruikt worden door beleggers voorzichtig is geboden financiële aandelen waren voor kredietcrisis omschreven defensieve en minder conjunctuurgevoelige aandelen <- -> cyclische aandelen waardeaandelen <- -> groeiaandelen rendementsaandelen penny stocks © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Defensieve en minder conjunctuurgevoelige aandelen voedingssector vrij stabiele omzet mensen moeten altijd eten (ook in minder goede economische tijden) gezondheidssector toename wereldbevolking, vergrijzing … nutssector gas- en waterdistributeurs elektriciteitsproducenten (GDF-Suez) elektriciteitsdistributeurs (Elia) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Cyclische aandelen enorm gevoelig voor economische cycli daardoor vertoont koers grote volatiliteit voorbeelden bouwnijverheid staalsector grondstoffen technologiesector ... © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Waardeaandelen (value stocks) kenmerken lage koers-winstverhouding hoge dividendrendementen hoge book-to-market ratio = boekwaarde onderneming/beurswaarde onderneming) defensiever en meer voorspelbaar als groeiaandelen voorbeeld: nutsbedrijven beleggers verwachten weinig groei aandelen reageren meestal niet uitbundig op bedrijfsnieuws © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Groeiaandelen (growth stocks) tegenovergestelde van waardeaandelen enorme groeivooruitzichten beleggers denken dat deze sterk zullen stijgen voorbeeld: internetbedrijven in 2000 fors gestegen vanwege prachtige vooruitzichten nadien zijn deze wel bijgesteld Beleggers spreken vaak over waarde- en groeiaandelen, maar bedoelen hier vaak iets anders mee © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Rendementsaandelen beleggers kopen deze voor relatief hoog dividend minder voor de verwachte koersstijging Voorbeeld: Belgacom, France Telecom © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Penny stocks koers < 1 EUR/USD meestal bedrijven die in zware problemen zijn geraakt mogelijk failliet gaan houden meestal groot risico in kunnen wel worden overgenomen p. 220 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Koersschommelingen Dividend- of inkomensrisico Kapitaalrisico Wisselrisico Renterisco © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Koersschommelingen oorzaken: internet of externe factoren interne factoren kwaliteit van de onderneming nettowinst: huidige en verwachte indien bij bekendmaking resultaten effectieve winst in buurt van verwachtingen ligt zal koers weinig of niet reageren effectieve winst fors afwijkt forse koersschommelingen mogelijk © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Koersschommelingen externe factoren marktrisico bij economische dieptepunten hoop op beterschap optimisme slaat over op de beurs politiek risico bedrijfsvriendelijke klimaat vermindering belastingen, investeringspremie, indexmatiging … beïnvloeden winsten (en dus ook beurskoersen) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Dividend- of inkomensrisico bij verlies normaal geen dividend tenzij onderneming uit reserves put bedrijven doen dat om vertrouwen te behouden bv. als aandeelhouders gewend zijn van jaarlijks dividend te krijgen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Kapitaalrisico door koersschommelingen mogelijke meer- of minderwaarde bij faillissement of liquidatie aandeelhouders zullen pas als laatste worden terugbetaald belegger riskeert volledige inbreng te verliezen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Wisselrisico aandeel genoteerd in vreemde valuta positief of negatief koersverschil zelfs als aandeel genoteerd is in EUR als deel van bezittingen en/of omzet in vreemde valuta wordt uitgedrukt © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Renterisico stijging rentetarieven meestal negatieve weerslag op beurskoersen hogere rentetarieven maken het duurder voor bedrijven om te lenen maken vastrentende producten interessanter waardoor aantal beleggers zullen kiezen om aandelen te verkopen en te beleggen in vastrentende beleggingen daling rentetarieven meestal positieve weerslag op beurskoersen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Liquiditeit afhankelijk van markt waarop aandeel noteert beurskapitalisatie (zie hoofdstuk 2) gereglementeerde markt NYSE Euronext compartiment A: beurskapitalisatie > 1 mia EUR compartiment B: beurskapitalisatie 150 mio–1 mia EUR compartiment C: beurskapitalisatie < 150 mio EUR minimale beurskapitalisatie gereglementeerde markt: 50 mio EUR Alternext: 25 mio – 75 mio EUR © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Liquiditeit indien men grote pakketten aandelen wil K/V zijn belangrijk markt waarop aandeel noteert gemiddeld volume belangrijk indien van aandeel dat minder liquide is risico op geen tegenpartij (bij ordergedreven markten) koersen zullen sterk schommelen bij grote orders fondsenbeheerders kopen alleen aandelen die noteren op meest liquide markten prijsgedreven markten market makers afficheren voortduren bied- en laatkoersen dus altijd een tegenpartij © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Beurskapitalisatie per aandeel en gemiddelde volumes: zie www.tijd.be Grootste beurskapitalisaties: zie Bel20 Bron: http://www.tijd.be Datum: 22.11.11 – 11:15 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.tijd.be Datum: 22.11.11 – 11:15 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.tijd.be Datum: 22.11.11 – 11:15 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Verhandelde volumes op 22.11.11 om 11:15 Bron: http://www.tijd.be Datum: 22.11.11 – 11:15 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Liquiditeit Onderneming kan beslissen om haar aandelen te splitsen meestal bij aandelen met hoge beurskoers om verhandelbaarheid aandelen te vergemakkelijken Totale waarde wijzigt niet aandeelhouder heeft meer aandelen in bezit maar aan kleinere waarde per aandeel p. 222 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.tijd.be Datum: 22.11.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return return: meer- of minderwaarde + dividend dividend verschillend van jaar tot jaar afhankelijk van dividendpolitiek van het bedrijf sommige bedrijven keren elk jaar dividend uit spreken daarmee bepaald soort belegger aan bedrijven die snelle groei kennen hebben middelen nodig om groei te financieren zullen meestal geen dividend uitkeren bedrijven met lange dividendtraditie moeilijk om dividend te schrappen als resultaten minder zijn sommige bedrijven keren vooral dividend uit voor bepaalde grootaandeelhouders © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Voor belegger belangrijk zich niet enkel blind te staren op dividendrendement maar ook herkomst ervan probeert te achterhalen bedrijven die voor dividend putten uit reserves of investeringen afbouwen willen op korte termijn aandeelhouder gerust stellen op lange termijn kan dit problemen vormen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Return Dividendrendement = (dividend / beurskoers) x 100 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Dividendrendement Oefening pagina 223 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Belegging met hoog dividendrendement lijkt interessant maar opgelet geld dat uitgekeerd wordt kan bedrijf niet investeren in groei van het bedrijf kan dus nadelig zijn voor toekomstig koersverloop van het bedrijf maar het heeft enkele zin geld in bedrijf te laten als bedrijf dit geld goed besteed (met hogere beurskoersen tot gevolg) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Dividend kan ook recht geven op inschrijvingsrecht = voorkeurrecht om in te schrijven op nieuwe aandelen bij kapitaalverhoging als aandeelhouder niet wil intekenen kan hij deze verhandelen op de beurs opgelet na kapitaalverhoging is zijn deelname in de onderneming wel verwaterd winst moet volgende jaren immers over meer aandelen worden verdeeld © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Historisch Lange termijn aandelen betere return dan andere beleggingsvormen zie tabel hoofdstuk 1.2.3.2 (p. 30) Korte termijn aandelen kunnen sterke schommelingen vertonen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Fiscaliteit Dividenden: 25 % roerende voorheffing Meerwaardes: belastingvrij Dus fiscaal interessant om te beleggen in aandelen met laag dividendrendement grote verwachte koersstijging maar: bij beleggen niet alleen rekening houden met fiscale motieven © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Fiscaliteit VVPR-aandelen verlaagde voorheffing / précompte reduite 21 % i.p.v. 25 % werden uitgegeven na 01.01.94 fiscale maatregel om Belgisch risicokapitaal aan te trekken probleem: markt VVPR-aandelen onvoldoende liquide aandelen mogen als gewone aandelen noteren voordeel van verlaagde voorheffing wordt gestript staat afzonderlijk genoteerd op de beurs © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.telenet.be Datum: 23/11/11 Bron: http://www.euronext.com Datum: 23/11/11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Oefening p. 224 - 225   Met strip Zonder strip Bruto-dividend 1,470 Roerende voorheffing 0,368 0,309 Netto-dividend 1,103 1,161 Verschil 0,059 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Kosten Bij aan- en verkoop transactiekosten: beurstaks + makelaarsloon beurstaks in België: 0,25 % met maximum van 740 EUR per transactie makelaarsloon sterk afhankelijk van financiële instelling in functie van grootte order en markt waarop men order plaatst doorgaans: online brokers goedkoper dan grootbanken IPO geen beurstaks en makelaarsloon © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.keytrade.be Datum: 23.11.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.binckbank.be Datum: 23.11.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.bolero.be Datum: 23.11.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.kbc.be Datum: 23.11.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Voorbeeld p. 225-226 Opmerking: beurstaks bedraagt vanaf 1 mei 2012 0,25 % i.p.v. 0,17 % © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer + - Historisch gezien leveren aandelen op lange termijn de beste return, vergeleken met andere beleggingsvormen Return onzeker Geen meerwaardebelasting Mogelijkheid op minderwaarden Dividenden van aandelen met strip worden maar belast aan 21 % roerende voorheffing in plaats van 25 % Roerende voorheffing op dividenden Men kan zijn financiële instelling kiezen en zo kiezen voor lage makelaarslonen Kosten kunnen return gevoelig beïnvloeden © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Beleggen in aandelen Welke aandelen zijn koopwaardig? Welke aandelen uit mijn portefeuille kan ik beter verkopen? Technieken economische analyse fundamentele analyse technische analyse © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Hoe aandelen selecteren ? Economische analyse Probeert inzicht te krijgen in economische situatie verwachtingen toekomst Opvolgen economische groei politiek klimaat rente valuta- en grondstofprijzen … © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Hoe aandelen selecteren ? Fundamentele analyse Cijfers bedrijf analyseren jaarrekening tussentijdse berichten halfjaarlijkse en trimestriële verslagen Ratio’s berekenen + vergelijken met andere bedrijven © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Hoe aandelen selecteren ? Technische analyse Grafieken aandelen verschillende types grafieken verschillende indicatoren Men probeert voorspelling te doen over toekomstig koersverloop © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Hoe aandelen selecteren ? Belangrijke opmerking 1 Men kan deze methodes los van elkaar gebruiken aanbevolen dit niet te doen beter economische situatie opvolgen en inschatten op zoek gaan naar aandelen die fundamenteel gezond zijn waarvan technische signalen aangeven dat ze koopwaardig zijn © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Hoe aandelen selecteren ? Belangrijke opmerking 2 Elke belegger heeft eigen methodes eigen voorkeuren Beleggen = leerproces leren uit fouten strategie uitwerken en na verloop van tijd evalueren emoties onder controle houden © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Hoe aandelen selecteren ? Belangrijke opmerking 3 Lessen beleggen we bespreken verschillende technieken elk met zijn eigen voor- en nadelen Zelf beleggen? strategie uitdenken eventueel eerst toepassen op fictieve portefeuille technieken beter leren begrijpen en verfijnen leren uit fouten (want die zal je maken!) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Hoe aandelen selecteren ? Belangrijke opmerking 4 Technische analyse software gratis: www.monest.net www.prorealtime.com betalend: www.transstock.eu © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: Transstock

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: www.monest.net © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Adviezen Verschillende sites beleggingssites www.beursduivel.be financiële instellingen KBC Keytrade … kranten De Standaard Niet zo maar overnemen analisten kunnen zich vergissen doorgaans heel wat koopadviezen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.beursduivel.be Datum: 06.12.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.keytrade.be – enkel voor klanten Datum: 06.12.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Voorbeelden\Aandelen\Telenet (KBC 111206).pdf Bron: http://www.kbc.be – enkel voor klanten Datum: 06.12.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.destandaard.be Datum: 06.12.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Fundamentele analyse Bespreking van de jaarrekening Ratioanalyse Specifieke ratio’s voor beleggers in aandelen Discounted cashflow methode Dividend discount model NAIC © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening Analyse cijfers onderneming op basis van jaarrekening tussentijdse berichten semestriële en trimestriële verslagen Jaarrekening balans resultatenrekening toelichting Berekening ratio’s analyse over de tijd vergelijking met andere bedrijven (in de sector) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening - balans ACTIVA PASSIVA VASTE ACTIVA EIGEN VERMOGEN Oprichtingskosten Kapitaal Immateriële vaste activa Reserves Materiële vaste activa   Financiële vaste activa VREEMD VERMOGEN VLOTTENDE ACTIVA Schulden op meer dan één jaar Voorraden Schulden op minder dan één jaar Vorderingen Liquide middelen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening – balans ACTIVA bezittingen van het bedrijf vaste activa: lange termijn gebouwen, machines … vlottende activa: korte termijn voorraden, vorderingen … © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening - balans PASSIVA middelen die bedrijf heeft aangetrokken om bedrijf te financieren Eigen vermogen geld opgehaald bij aandeelhouders winsten uit het verleden Vreemd vermogen leningen op korte en lange termijn aangegaan bij financiële instellingen uitstel van betaling bij leveranciers © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening - resultatenrekening   Bedrijfsopbrengsten - Bedrijfskosten = Bedrijfswinst / -verlies + Financiële opbrengsten Financiële kosten Winst (verlies) uit de gewone bedrijfsuitoefeningen Uitzonderlijke opbrengsten Uitzonderlijke kosten Winst (verlies) van het boekjaar voor belastingen Belastingen Winst (verlies) van het boekjaar na belastingen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening - resultatenrekening Bedrijfsopbrengsten en -kosten activiteit van de onderneming omzet aankopen handelsgoederen en grondstoffen personeelskosten algemene kosten zoals elektriciteit, telefoon … afschrijvingen Financiële opbrengsten en kosten opbrengsten uit beleggingen, positieve wisselkoersverschillen … kosten van leningen, negatieve wisselkoersverschillen … © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening - resultatenrekening Uitzonderlijke opbrengsten en kosten behoren niet tot normale activiteit van de onderneming vertonen geen regelmatig karakter Voorbeeld: eenmalige meer- of minderwaarde bij verkoop van bepaalde bezittingen Belastingen vennootschapsbelasting © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening - resultatenrekening Raad van bestuur stelt jaarrekening op doet voorstel tot winstverdeling Algemene vergadering moet jaarrekening goedkeuren Mogelijkheden winstverdeling toe te voegen aan het eigen vermogen (kapitaal, reserves …) uit te keren aan de aandeelhouders (= dividend) winst over te dragen naar volgend boekjaar moet dan opnieuw over beslist worden bij resultaatbestemming volgend jaar © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening - resultatenrekening Verlies meestal overgedragen naar volgend boekjaar bedrijf zal dit proberen goed te maken met resultaten van komende jaren Toelichting verschillende rubrieken uit balans en resultatenrekening worden verder gedetailleerd en toegelicht Grote ondernemingen ook jaarverslag neerleggen bespreking cijfers voorbije jaar informatie over belangrijke gebeurtenissen die na einde van het boekjaar hebben plaats gevonden … … © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening www.balanscentrale.be Website bedrijf ‘investors relations’ Kerncijfers www.tijd.be Platform online beleggen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.balanscentrale.be Datum: 06.12.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.balanscentrale.be Datum: 06.12.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.balanscentrale.be Datum: 06.12.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.lotusbakeries.com Datum: 18.07.12 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Bron: http://www.kinepolis.com Datum: 18.07.11 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening Kijk niet alleen naar het resultaat na belastingen maar ook naar bedrijfsresultaat houdt geen rekening met wijze van financiering onderneming (eigen vermogen of vreemd vermogen) uitzonderlijke kosten en opbrengsten (eenmalig) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening cash-flow geld dat onderneming op een jaar genereert met haar activiteiten meestal wordt dit berekend door winst + niet-kaskosten niet-kaskosten kosten die geen uitgaven zijn voorbeelden afschrijvingen waardeverminderingen voorzieningen wijziging in afschrijvingspolitiek wijzigt wel winst niet de cash-flow © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening afschrijving waardevermindering op bedrijfsactiva (bv. wagen) boeken in de boekhouding wagen wordt elk jaar minder waard slijtage wordt elk jaar als kost opgenomen in boekhouding = afschrijving = puur boekhoudkundige ingreep want: uitgave is gebeurd bij aankoop van de wagen activa worden over bepaald aantal jaren af geschreven bedrijf beslist zelf hoe en op welke termijn © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Cash-flow Voorbeeld p. 231   Bedrijf A Bedrijf B Omzet 1 000 000,00 - kosten 800 000,00 - afschrijving gebouw 30 000,00 20 000,00 = winst 170 000,00 180 000,00   Bedrijf A Bedrijf B winst 170 000,00 180 000,00 + afschrijvingen 30 000,00 20 000,00 = cashflow 200 000,00 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening vrije cashflow (free cashflow) cashflow minus de investeringen die bedrijf moet doen om zijn winst op peil te houden laatste zal immers geen aandeelhouderswaarde scheppen vrije cashflow: kan gebruikt worden voor uitbreidingsinvesteringen overnames inkoop eigen aandelen afbouw schulden komt aandeelhouder ten goede © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Bespreking van de jaarrekening EBIT Earnings before intrest en taxes winst voor rentelasten en belastingen EBITDA Earnings before intrest, taxes, depreciation and amortization winst voor rentelasten, belastingen en afschrijvingen = bedrijfscashflow EBIDA Earnings before intrest, depreciation and amortization = cashflow © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Ratioanalyse ratio verhoudingsgetal teller/noemer: post uit balans, resultatenrekening of toelichting belangrijke informatie wordt samengevat in kerngetal keuze maken tussen aantal betekenisvolle ratio’s aangepast aan doelstellingen van de belegger correct beeld te krijgen ratio’s bekijken over verschillende jaren vergelijken met andere ondernemingen (in de sector) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Ratioanalyse nadelen ratioanalyse gebaseerd op historische cijfers uit de jaarrekening bij berekening al achterhaald men baseert zich op boekhoudkundige cijfers deze kunnen beïnvloed zijn voorbeeld: afschrijvingen boekhoudkundige beslissingen vaak uit fiscale redenen voorbeeld: laten factureren van extra kosten door buitenlands filiaal om in thuisland minder belastbare winst te hebben we bekijken verder algemene ratio’s ratio’s specifiek voor beleggers maken o.a. gebruik van beurskoers © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Ratio-analyse Solvabiliteit Algemene schuldgraad Graad van financiële onafhankelijkheid Dekking vreemd vermogen door operationele cashflow Intrestdekkingsratio Liquiditeit Current ratio Acid test Voorraadrotatie Aantal dagen klantenkrediet Aantal dagen leverancierskrediet Rendabiliteit Rendement op het eigen vermogen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - solvabiliteit wordt de onderneming evenwichtig gefinancierd? is ze in de toekomst in staat om langlopende schulden af te betalen? intrestverplichtingen na te komen ? © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - solvabiliteit RATIO’S Algemene schuldgraad in welke mate doet bedrijf beroep op vreemd vermogen? Graad van financiële onafhankelijkheid omgekeerde van algemene schuldgraad hoeveel % van de activiteiten wordt gefinancierd met eigen vermogen? Dekking vreemd vermogen door operationele cashflow kan de onderneming de aangegane schulden terugbetalen? Intrestdekkingsratio kan de ondernemingen de intresten van de leningen betalen? © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - solvabiliteit Algemene schuldgraad= Vreemd vermogen Totaal vermogen ×100 Graad van financiële onafhankelijkheid= Eigen vermogen Totaal vermogen ×100 Voorbeeld p. 233 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - solvabiliteit Opmerkingen vreemd vermogen doorgaans goedkoper dan met eigen vermogen bedrijf moet dus voldoende beroep doen op vreemd vermogen maar niet zoveel dat risico te groot wordt jonge bedrijven meestal hoge schuldgraad want nog veel te investeren nog geen hoge winsten die eigen vermogen kunnen versterken hoge schuldgraad niet altijd problematisch liquiditeit en solvabiliteit moeten wel voldoende zijn om deze aan te kunnen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - solvabiliteit Dekking vreemd vermogen door operationele cashflow = Operationele cashflow Totaal vreemd vermogen Voorbeeld p. 233 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse – solvabiliteit Intrestdekkingsratio= Nettoresultaat Betaalde intresten Voorbeeld p. 234 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse – liquiditeit mate waarin een onderneming in staat is haar betalingsverplichtingen op korte termijn na te komen NIET VERWARREN MET liquiditeit van een aandeel = verhandelbaarheid van het aandeel en omzetbaarheid in liquide middelen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - liquiditeit RATIO’S Current ratio of liquiditeit in ruime zin kan men het vreemd vermogen korte termijn aflossen met zijn middelen op korte termijn? Acid test of liquiditeit in enge zin kan men het vreemd vermogen korte termijn aflossen met zijn middelen op korte termijn na aftrek van de voorraden? Voorraadrotatie hoeveel keer wordt de voorraad jaarlijks verkocht? Aantal dagen klantenkrediet hoeveel dagen verlopen er gemiddeld tussen het moment van verkoop en het tijdstip van betaling door de klant? Aantal dagen leverancierskrediet hoeveel dagen wacht de onderneming gemiddeld om haar leveranciers te betalen? © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - liquiditeit Current ratio= Vlottende activa Vreemd vermogen op korte termijn Voorbeeld p. 234 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - liquiditeit Opmerkingen current ratio net zoals bij andere ratio’s: voorzichtig mee omspringen cijfers schommelen van dag tot dag balans = momentopname op afsluitdatum boekjaar een zogenaamde ‘foto’ van het bedrijf window dressing: men wil balans op laatste dag van boekjaar zo mooi mogelijk voorstellen hoge ratio: kan te wijten zijn aan hoge vlottende activa door hoge voorraden door slecht voorraadbeheer, verouderde voorraden … hoge klantenvorderingen door slechte opvolging men krijgt ten onrechte hoge current ratio want deze voorraden, vorderingen … zullen moeilijk of zelfs niet kunnen omgezet worden in liquide middelen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - liquiditeit Acid test= Vlottende activa −voorraden Vreemd vermogen op korte termijn Voorbeeld p. 235 Vooraadrotatie= Kosten van de verkopen Voorraad Voorbeeld p. 235 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse – liquiditeit Opmerkingen voorraadrotatie te hoge rotatie kan gevolg zijn van een zeer lage voorraad kan leiden tot klantenverlies omdat men bepaalde goederen niet snel kan leveren te lage rotatie/hoge voorraad hoge kosten van beheer voorraad? aanwezigheid oudere voorraad die nog moeilijk te verkopen is? © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse – liquiditeit Aantal dagen klantenkrediet = Handelsvorderingen op ten hoogste één jaar Verkopen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse – liquiditeit Opmerkingen aantal dagen klantenkrediet te hoog aantal dagen klantenkrediet kan wijzen op een te losse kredietpolitiek toestaan van de lange betalingstermijnen? slechte opvolging van klantenvorderingen? staan er bij klantenvorderingen dubieuze vorderingen? bedrag dat ‘geblokkeerd’ zit bij klanten brengt ondertussen niets op voor de onderneming niet goed voor rendabiliteit van het bedrijf te laag aantal dagen klantenkrediet klanten kunnen afhaken omdat men een te strenge kredietpolitiek voert en men bij concurrentie betere voorwaarden krijgt © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - liquiditeit Aantal dagen leverancierskrediet = Handelsschulden op ten hoogste één jaar Aankopen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - liquiditeit Opmerkingen aantal dagen leverancierskrediet groot aantal dagen kan zowel wijzen op vertrouwen van leveranciers in de onderneming onderneming niet in staat is betalingstermijnen te respecteren leverancierskrediet = gratis vorm van krediet wachten tot vervaldatum van de factuur maakt het mogelijk om deel van de activiteiten gratis te financieren sommige sectoren maken daar veel gebruik van voorbeeld: warenhuizen vergelijk daarom zeker met de sector © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - rendabiliteit belangrijk voor aandeelhouders eerder al besproken: winst cashflow belangrijk voor onderneming winst = bron van vermogen om investeringen en overnames te doen hoge rendabiliteit: dan gemakkelijk toegang tot andere vermogensbronnen zoals aandelenkapitaal of leningen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - rendabiliteit RATIO’S Rendement op het eigen vermogen eigen vermogen = kapitaal dat aandeelhouder heeft ingebracht + reserves reserves = winsten uit het verleden die in onderneming zijn gebleven © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - rendabiliteit Rendement op het eigen vermogen= Nettowinst Eigen vermogen Voorbeeld p. 237 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Ratio-analyse - rendabiliteit Opmerkingen rendement op eigen vermogen niet eenvoudig om te zeggen hoe hoog de ratio moet zijn alvast nuttig om te vergelijken met prestaties van gelijkaardige bedrijven voor bepaalde sector kan 10 % hoog zijn, voor een andere sector ondermaats © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Oefening fundamentele analyse p. 237 Bijvoorbeeld: Duvel Moortgat © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Statistieken NBB www.balanscentrale.be klik op balanscentrale producten balanscentrale statistieken online, op cd-rom of papier statistieken van de jaarrekeningen van ondernemingen naar bedrijfstak sector kiezen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Specifieke ratio’s voor beleggers aandeel (ver)koopwaardig of niet? Let op: beslissing niet baseren op slechts 1 ratio overvloed aan ratio’s © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Specifieke ratio’s voor beleggers Succes ligt soms in de eenvoud beperkte lijst van ratio’s systematisch toepassen naar verbanden kijken <> belegger die van alles en nog wat onderzoekt wel regelmatig systeem evalueren + eventueel aanpassen Keuze ratio’s in functie van doelstellingen k/w en intrinsieke waarden: relatief goedkope aandelen dividendrendement: belegger op zoek naar jaarlijkse inkomsten © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

Specifieke ratio’s voor beleggers men kan niet alle aandelen gaan onderzoeken stockscreener lijst aanleggen met aandelen die men verder wil gaan onderzoeken voorbeeld: k/w < 15 dividendrendement > 3 % koersboekwaarde < 1,5 die aandelen gaat men verder onderzoeken waar stockscreener vinden? via online beleggingsplatform bv. Keytrade websites bv. finviz © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer