Congres Pensioenvisie 2011 Lusten en Lasten in de Hersenen: De pensioencellen in uw brein Congres Pensioenvisie 2011 Delta Lloyd 13 oktober 2011 Prof. Dr. Margriet Sitskoorn Universiteit van Tilburg

Een ontdekkingsreis En die de gedachten, emoties en reacties op het pensioenakkoord bepalen Naar de krachten die ons gedrag sturen 2

Laten we beginnen met een veel voorkomende sturende kracht. Hebzucht 3

Wat? Van alles en nog wat Wie verzamelt er hier? 4

Laten we hebzucht wat verder evalueren met een spel Dictatorspel Enveloppe 10.000 euro Wat doe je? Laten we een kleine verandering doorvoeren en zien wat er gebeurt 6

(vanuit gezichtspunt verdeler) Ultimatumspel (veto) Wat doe je? En waarom? (vanuit gezichtspunt verdeler) 7

De ander Genot en pijn reguleren ons gedrag. Hoe voelt degene zich die oneerlijk is behandeld? (eerlijke producten, goed uitlegbaar) Wat wil je doen als je on- eerlijk behandeld wordt? Pijnnetwerk (Insula, ACC) Wederkerig straffen. Nucleus caudatus (De Quervain et al., 2004) Genot en pijn reguleren ons gedrag. 8

Genot en pijn reguleren ons gedrag. Dat doen ze ook voor ten aanzien van wat nobelere doeleinden 9

een oogopslag duidelijk maken Bekijk het volgende filmpje en dat kan ik u in een oogopslag duidelijk maken Bekijk het volgende filmpje en vertel me wat u voelt 10

Onze hersenen zijn niet alleen egoïstische hersenen, Empathie Iemand pijn zien hebben activeert ongeveer dezelfde hersengebieden als zelf pijn hebben (bv. insula en anterieure cingulate hersenschors) (Singer & Lamm, 2009) Je kunt voelen wat een ander voelt Onze hersenen zijn niet alleen egoïstische hersenen, gericht op eigenbelang, het zijn ook sociale hersenen, gericht op anderen en op hun belang. 11

Prosociaal gedrag Ook dit gedrag stimuleert het genotsnetwerk Geven (Moll et al. 2006, Harbaugh et al. 2007) Trustgame (Tabibnia., et al. 2008) (anderen helpen, samenwerken, vertrouwen) Beïnvloeden prosociaal gedrag Beloningsnetwerk Wederkerige eerlijkheid, beloningssysteem, nucl. caudatus en OFC, positieve reinforcement Oxytocine Ook dit gedrag stimuleert het genotsnetwerk 12

Pijn, Genot en Overleven Pijn en genot motiveren ons om fysiek en sociaal gedrag te vertonen dat belangrijk is om te overleven Eten (honger, pijn, eten zoeken, eten, genot) Drinken, Voortplanten Goederen verzamelen Ontwikkelen, groeien, kennis verzamelen Bij de groep horen, eenzaamheid (oa eerlijk zijn, vriendelijk zijn, status verwerven, sociale interactie, enz) Ons pensioen is goed onder te brengen onder de zaken die ons helpen te overleven. Veranderingen grijpen daarom hard in in ons pijn en genotssysteem 13

Maar is dit alles niet wat primitief? Pijn en Genot ? Kunnen we op basis van pijn en genot goed overleven? En laten we alles door pijn en genot bepalen? 14

Nee, een systeem alleen op basis van pijn en genot werkt niet perfect - Soc. en lich. behoeften kunnen strijdig zijn Blijven schreeuwen om bevrediging ook al niet meer nodig voor overleven KT en LT bevrediging Macht doet sociale behoeften vergeten Lust vrouw vriend, geld verdeling Blijven eten, blijven verzamelen Shoppen ipv probleem aanpakken, alcohol, drugs Spullen, luiheid en eenzaamheid Een systeem alleen op basis van pijn en genot leidt tot ongezond gedrag: psychisch en lichamelijk Er is nog een belangrijke kracht die ons gedrag stuurt 15

En dat brengt ons bij de PFC Derde kracht: PFC, VMPFC planning, consequenties, sturen door feedback, inhibitie, abstract denken, complexe beslissingen, flexibiliteit, motivatie, LT denken, LT geheugen. Creativiteit, maat-schappelijke betrokkenheid, waarden,leiderschap, verantwoordelijkheid “ 16

Derde kracht: de manager van onze hersenen Wijsheid Lange termijn denken, goed beslissen, inhibitie Zelfinzicht, leren op basis van feedback enz (Meeks en Jeste 2009) Prefrontale hersenschors 17

Wijsheid Neurobiologische systeem van wijsheid Optimale balans tussen de functies van de evolutionair oudere hersengebieden (pijn- en genotssysteem) en de nieuwere gebieden (PFC) Ontwikkelt over tijd puberteit Neurobiologische systeem van wijsheid Meeks en Jeste (2009) 18

Ontwikkeling van het brein Synaptogenese Neurogenese Pruning (ruis) Myelinisatie www.loni.ucla.edu/~thompson/DEVEL/dynamic.html Prefrontale hersenschors ontwikkeling vooral in de puberteit Maar blijft bij blootstelling aan de juiste informatie doorontwikkelen

Wijsheid Neurobiologische systeem van wijsheid Optimale balans tussen de functies van de evolutionair oudere hersengebieden (pijn- en genotssysteem) en de nieuwere gebieden (PFC) Maar ook volwassenen worstelen er nog voortdurend mee Neurobiologische systeem van wijsheid Meeks en Jeste (2009) 20

Maar er zijn verschillen tussen mensen Structuur en werking van de hersenen (o.a. Yamasue et al., 2008, Lebreton et al., 2009, Cacioppo et al., , Tankersley et al., 2007) Aanleg Leren Omgeving: Macht, omgang altruïsten en egoïsten, hoe jezelf behandeld wordt, mate van sociale geïsoleerdheid, geldende sociale regels, gedragstherapie(o.a. Singer en Lamm, 2009; Spitzer et al., 2008, van Kleef et al.,2008; Galinsky et al., 2006) Het gedrag is te sturen: Neuroplasticiteit 21

Verschil mannen en vrouwen Sociale vaardigheden Volume Volgroeid. Praktijk? Taal (invloed spel, lezen enz.) Ruimtelijke vaardigheden (invloed) Competitie, openlijk, heimelijk Overeenkomsten groot Sexeverschillen aanvankelijk klein 22

Hersenen en gedrag Hersenen Lichamelijke-, materiële-, sociale- beloningen en straffen werken in op ons genot en pijnnetwerk en bepalen onder invloed van onze frontale hersenschors wat we willen, voelen, denken en doen. Dit is op basis van kennis van de hersenen te voorspellen en te beïnvloeden. 23

Overleven en ontwikkelen Werking door evolutie bepaald De krachten die ons gedrag sturen, verklaren waarom en hoe we zullen reageren op het pensioenakkoord PIJN GENOT WIJSHEID Overleven en ontwikkelen Werking door evolutie bepaald Als je die krachten kent kun je gedrag en emoties niet alleen voorspellen maar ook beïnvloeden. 24

Meer lezen? 25