Praktijkrichtlijn Oplosmiddelen: ontwikkeling, validatie en demonstratie (testversie) VISEM Technodag 5 juni 2007 Dr. ir. Henri Heussen Senior adviseur arbeidshygiëne en toxicologie Expertise Centrum Toxische Stoffen henri.heussen@arbounie.nl

Ontwikkeld samen met ArboNed & BECO Aanleiding

Aanleiding/context Ontbreken van goede beoordeling van (mogelijke) blootstelling aan oplosmiddelen Behoefte aan praktisch beoordeling- en beheersinstrument (advies op maat!) Ontwikkeld en getest met bedrijven en vakbondskaderleden Opdrachtgever: FME-CWM Metaalunie,CNV Bedrijvenbond, FNV Bondgenoten, De Unie

Wat krijgt u als gebruiker Wat krijgt u als gebruiker? 1) Gevalideerd = betrouwbare kwantitatieve beoordeling Goede praktijken bij: reinigen middels dompelen (half gesloten systeem) verf verwerkingsgereed maken (gesloten kleurenmengmachine) verfspuiten schoonmaken (gesloten wasmachine met afzuiging) Model blootstellingsbeoordeling.nl: handmatig verfspuiten en kwasten/rollen

Wat krijgt u als gebruiker? 2) Prioritering = kwalitatieve beoordeling Alle overige handelingen met oplosmiddelen Zelf benoemde handelingen al dan niet met oplosmiddelen U krijgt nog meer, zie straks de demo!

Validatie: vb. resultaten verf verwerkingsgereed maken Werkmethode Aantal metingen Gemiddelde Bl (GM) 95% BI Kans normover-schrijding GP 8 0,01 0,01-0,03 0% Handmatig mengen 10 0,06 0,02-0,18 3,14% Geen (goede) afzuiging 7 0,41 0,21-0,81 11,30% Mengen, open 2 13,43 6,46-27,95 100% Mengen, afz. 3 0,03 0,01-0,10 GP (gesloten kleurenmengmachine, met of zonder afzuiging): gemiddelde BI = 0,01. 95% van de metingen ligt tussen 0,01 en 0,03. De kans dat de norm (BI=1) wordt overschreden is kleiner dan 0,1% (‘0%’). Dus Goede Praktijk! NF=0,1: handmatig mengen of tafel met randafzuiging of afzuigkap: gemiddelde BI = 0,06. 95% van de metingen ligt tussen 0,02 en 0,18. Kans op overschrijding grenswaarde is 3,14% (<5%). Dit is dus een tweede goede praktijk, die met voldoende aantal metingen is onderbouwd. Deze is nu niet ingebouwd in de praktijkrichtlijn. Indien gewenst dan op shortlist wensen voor volgende versie 2.0. NF=1: (situaties zonder functionerende afzuiging:) handmatig mengen zonder afzuiging of kuip met randafzuiging, maar deksel open en dicht. Kans op overschrijding grenswaarde is groter dan 5%. Dan nog enkele metingen bij verf maken, grote hoeveelheden: Mengen, open: kuip met randafzuiging, deksel open/dicht (kans op normoverschrijding >> 5%) Mengen, afzuiging: kuip met randafzuiging, stationair: komt ook goed uit (kans op normoverschrijding < 5%)

Conclusies Goede Praktijken Goede Praktijken zijn goed (statistisch onderbouwd) Andere werkmethoden aangetroffen die ook benoemd kunnen worden als GP Nauwkeurige omschrijving goede praktijk (randvoorwaarden) is belangrijk Voorbeelden goede omschrijving van randvoorwaarden: Gesloten systeem gesloten houden. Dus geen klep openen. Niet zeer frequent openen. Afgezogen systeem: afzuiging aanzetten Afgezogen lucht naar buiten afvoeren Bij gesloten wassysteem niet eerst handmatig schoonmaken

Model Zie www.blootstellingsbeoordeling.nl Rekenmodel om vast te stellen of grenswaarde voor VOS wordt overschreden Gaat uit van berekening OAR = Occupational Air Requirement. Dit is het benodigde volume lucht om met 1 liter verf de grenswaarde te bereiken. Model dat we gevalideerd hebben staat nu op blootstellingsbeoordeling.nl. Kort in gewone woorden uitleggen wat model doet. Gebruikt produkt bevat bepaalde hoeveelheid oplosmiddel. Je gaat ervan uit dat deze hele hoeveelheid in één keer in de ruimte vrijkomt. Als je voldoende ventileert, worden de oplosmiddelen voldoende afgevoerd en blijft de concentratie onder de grenswaarde. Dit druk je uit in de blootstellingsindex = BI. BI = aanwezige concentratie gedeeld door grenswaarde. Als BI=1, dan is aanwezige concentratie gelijk aan grenswaarde. Dus als er te weinig wordt geventileerd, komt de BI boven 1 uit. De aanwezige oplosmiddelen worden dan onvoldoende afgevoerd.

Validatie: vb. resultaten kwasten en rollen (exclusief natuurlijke ventilatie) Resultaten kwasten en rollen (zonder de metingen met natuurlijke ventilatie). BI model uitgezet tegen BI gemeten: puntenwolk (13 metingen). Assen uitleggen. Regressielijn: y = 0,66x + 0,12 R2 = 0,71 → R = 0,84 Goede correlatie; model verklaart groot deel van de variatie. Het verband tussen beide variabelen is statistisch significant. In grafiek is hulplijn uitgezet bij BI=1. Hierboven is oordeel: overschrijding. Hieronder is oordeel: voldoende beheerst. Vanuit het snijpunt BImodel=1 en Bigemeten=1 ontstaan er dan 4 kwadranten: Groene kwadranten: oordeel model komt overeen met oordeel gemeten (‘werkelijkheid’) Rode kwadrant (rechtsonder): volgens model is situatie beheerst, terwijl dit niet zo is. Dit wil je voorkomen! Roze kwadrant (linksboven): volgens model moeten er maatregelen getroffen worden, terwijl dit strikt genomen niet nodig zou zijn. Dit wil je ook minimaliseren, maar je ontkomt er niet aan dat er metingen in dit vlak terecht komen.

Validatie: vb. resultaten handmatig verfspuiten (exclusief natuurlijke ventilatie) Resultaten handmatig verfspuiten (zonder de metingen met natuurlijke ventilatie). BI model uitgezet tegen BI gemeten: puntenwolk (13 metingen). Regressielijn: y = 0,98x + 0,36 R2 = 0,88 → R = 0,94 (Zeer) goede correlatie; model verklaart grootste deel van de variatie. Het verband tussen beide variabelen is statistisch significant. Kleur vlakken is weer hetzelfde.

T.o.v. Blootstellingsbeoordeling.nl verbeteringen moeten aanbrengen Conclusies Model Bij analyse van resultaten zonder natuurlijke ventilatie (NV): (zeer) goede relatie Model geeft niet altijd een overschatting van de werkelijkheid → inbouwen ‘veiligheidsfactor’ T.o.v. Blootstellingsbeoordeling.nl verbeteringen moeten aanbrengen Natuurlijke ventilatie wordt niet meegenomen in het model. Alleen NV is namelijk een ongewenste situatie. Uitkomst wordt altijd: raadpleeg een deskundige (als je het wel in zou bouwen, zou een aanzienlijke veiligheidsfactor nodig zijn, waardoor je, na het doorlopen van het model, ook meestal uit zou komen op ‘raadpleeg een deskundige’). Veiligheidsfactor. In overleg met IRAS nog bezig met hoe we dit het beste kunnen doen. Nu hebben we een ‘simpele’ factor laten zien. Gebruik van de regressievergelijking (met betrouwbaarheidsinterval) is nauwkeuriger en meer voor de hand liggend. Twee keuzes zijn van belang: Hoe veilig kies je deze? Ons voorstel is om uit te gaan van NEN 689 (norm voor toetsen blootstelling). Voldoende lage blootstelling = groen. Overschrijding = rood; Onvoldoende zekerheid = oranje. In PO heb je alleen rood en groen. Je wilt voorkomen dat de uitkomst van de PO is dat de situatie veilig is, terwijl dit niet het geval is. Oranje daarom indelen bij rood. Je legt de grens dan bij groen. Als de uitkomst van de PO is dat de situatie veilig is, dan wil je met 95% betrouwbaarheid weten dat het ook inderdaad veilig is. Kies je één factor voor beide handelingen (KR/HV) of twee verschillende factoren. Inbouwen van 2 verschillende veiligheidsfactoren maakt het model nauwkeuriger, maar dit is wel extra programmeerwerk (=meerwerk voor BECO).

YOU DON’T HAVE TO REGISTER Interested? see the demo YOU DON’T HAVE TO REGISTER THANKS!!

Bruikbare test producten: Acr. Harsverf 2K Leizwart GN7/F13 DW IND Mix Colour A 21 25L Epoxy Primer 37112 Hardare 55907 Interprime820curing Agent Pantser 2K LV Aflak Delta-protekt KL-T (VP) verdünnung Haku GB 791 Progold Thinner