3 vwo 4 water, §2 1

Mozambique: soms te veel 2

India: vaak te weinig 3

De blauwe planeet: alles stroomt Welke kringloop heeft de meeste betekenis voor de mens en waarom? De lange kringloop (B) omdat deze zoet water naar het land brengt. A B 4

De blauwe planeet: alles stroomt Hoe vormt de lange kringloop het landschap? Water en ijs zorgen voor erosie (afbraak) en sedimentatie (opbouw). A B 5

Alles stroomt: water op zoek naar een balans Aanvoer: - neerslag - rivieren - grondwater Afvoer: - verdamping - uitstroom naar elders Aanvoer - afvoer = waterbalans Nuttige neerslag = neerslag - verdamping 6

Opslag van water A Als bodemwater of als grondwater Wat is het verschil? 7

Opslag van water B In een aquifer 8

Ondergrondse spaarpot in Midwesten VS Hoe ontstaan deze groene cirkels in het landschap? Hoe is deze aquifer ontstaan? 9

Water: vernieuwbaar of niet? gebruik > duurzaam waterbeheer Niet vernieuwbaar gebruik > niet duurzaam 10

Waarom is hier geen sprake van duurzaam waterbeheer? Men verbruikt meer water dan er wordt aangevuld. 11

Soms te veel 12

Gedrag van een rivier in het laagland Door het geringe verval in laagland: - is horizontale/verticale erosie groot - gaat de rivier meanderen/rechtdoor stromen overheerst de sedimentatie/erosie. 13

Gedrag van een rivier in het laagland Door het geringe verval in laagland: is horizontale erosie groot gaat de rivier meanderen overheerst de sedimentatie. 14

Beschrijf wat van A naar B plaatsvindt. Waarom vindt dit proces vooral in laagland plaats? Hoe zie je in het landschap dat dit proces heeft plaatsgevonden? A B 15

verval Het hoogteverschil tussen twee punten aan een rivier. BV de Maas ontspringt op 1500 meter en eindigt op zeeniveau = 0 meter. Het verval is dus 1500 meter. verhang Het hoogteverschil tussen twee punten (verval)  aan een rivier gedeeld door de afstand. Het geeft de gemiddelde helling van een rivier aan in de richting van de stroming. Voorbeeld: De Maas is 935 km lang en ontspringt op een hoogte van 1500 m. De berekening is als volgt: 1500 m : 935 km =  1,6 m per km. Het verhang is dus 1.6m /km. Let op dat je dat laatste altijd vermeldt: m per km

Deze landschapsvorm noem je een delta. Je ziet dat dit vooral in laagland gebeurt want daar is weinig verval en overheerst de sedimentatie. De delta is drooggevallen. Dat kan gebeuren doordat de mens te veel water aftapt of door klimaatverandering. 19

Oorzaken overstroming rivier - natuurlijke oorzaken - menselijke oorzaken 20

Waar hoort wat thuis? Natuur Mens 1 harde ondergrond 5 sterke schommeling van regiem 2 ontbossen 6 op een helling akkers in plaats van weiland aanleggen 3 rechte diepe sloten 7 piekafvoer 4 verstening van stroomgebied 8 weinig begroeiing 21

Daar hoort het thuis Natuur Mens 1 harde ondergrond 5 ontbossen 2 sterke schommeling van regiem 6 op een helling akkers in plaats van weiland aanleggen 3 piekafvoer 7 rechte diepe sloten 4 weinig begroeiing 8 verstening van stroomgebied 22

Wat versta je onder het regiem van en rivier Wat versta je onder het regiem van en rivier? Hoe zie je aan het regiem welke soort rivier het is? 23

Deel de rivier in naar kenmerken van het regiem A is een …rivier omdat… A B is een …rivier omdat… B C is een …rivier omdat… C 24

Deel de rivier in naar kenmerken van het regiem A is een regenrivier omdat hij laag staat in de zomer door de hoge verdamping. A B is een gemengde rivier omdat het regiem vrij gelijkmatig is. B C is een smeltwaterrivier omdat er in de vroege zomer veel smeltwater wordt afgevoerd. C 25

Kusten in soorten en maten. Ken je ze? Kusten ingedeeld A=fjord A B=duinkust B C D C=ria D=klifkust 26

Zet vorming van fjord in goede tijdsvolgorde Zo hoort het! Zet vorming van fjord in goede tijdsvolgorde A B C D 27

Verschuivende kustlijnen: fjordenkust Wat is het verband tussen klimaatsverandering, verschuivende kustlijnen en het ontstaan van fjorden? Redeneer in 4 stappen 1. In de ijstijden daalt de zeespiegel. 2. De kustlijn verplaatst zich richting zee. 3. Gletsjers schuren diepe dalen uit. 4. Na de ijstijd stijgt de temperatuur > de zeespiegel stijgt > de gletsjerdalen lopen onder > kust rukt landinwaarts op. 28

tropische wervelstorm Bedreigde kust: Bangladesh laagland estuarium tropische wervelstorm springtij baaivormige kustlijn ondiepe randzee 29

Kies: Een Bengaalse boer hoeft geen dijken omdat: A Dat erg veel werk is. B Het te veel kostbare grond kost. C De rivieren dan geen vruchtbaar slib kunnen afzetten. D Bij een doorbraak de gevolgen erger zijn. Juist: C en D 30

Vaak te weinig 31

Probleem: er is voldoende zoet water op aarde, maar… valt niet in het groeiseizoen valt in korte tijd valt in dunbevolkte gebieden 32

Soms komt de natuur te hulp. Hoezo? Aanvoer van water van nattere naar droge streken. Noem nog twee voorbeelden. 33

Waterstress neemt toe door… snelle groei bevolking vooral in arme landen snelle urbanisatie stijgende welvaart 34

Maar waterstress is niet overal gelijk geen probleem grote problemen in komende periode nog geen probleem problemen nemen toe

Waterstress neemt vooral toe in arme gebieden door… stijging welvaart > toename watergebruik p.p. snelle urbanisatie klimaatverandering > droger snelle bevolkingsgroei > o.a. meer irrigatiewater nodig 36

Armen betalen hoogste prijs voor water in de steden Waarom? Redeneer in 4 stappen: 1 vooral in arme landen groeien steden snel > 2 vraag naar schoon water stijgt terwijl vervuiling van (grond)water toeneemt > 3 aanvoer van water nodig > prijs stijgt > 4 arme mensen zijn de eerste slachtoffers 37

Wetlands drogen op Welke functies hebben wetlands in de waterhuishouding? - opslag van water - zuivering van water Waardoor verdwijnen wetlands? - drooglegging voor landbouwgrond - aftapping en vervuiling van toeleverende rivieren - gebruik als bijv. garnalenkwekerij - zeespiegelstijging 38

Te weinig: hoe lossen we dat op? 39

Noem van elke maatregel een nadeel. Oplossing 1: Water vasthouden Noem van elke maatregel een nadeel. Maatregel Nadeel van de maatregel herstel wetland stuwdammen bouwen watertransport van natte naar droge gebieden aquifer gebruiken ontzilting zeewater Maatregel Nadeel van de maatregel herstel wetland geen agrarische benutting meer stuwdammen bouwen - bewoners moeten verhuizen - stuwmeer slibt dicht - bewoners stroomafwaarts minder water - veel water verdampt watertransport van natte naar droge gebieden milieu-verstoring aquifer gebruiken geen duurzame oplossing ontzilting zeewater kost veel energie 40

Kleinschalige irrigatie in Senegal. Hoe werkt dat? Leg dat in drie stappen uit. boer put water water wordt in bak uitgegoten vanuit bak gaat water naar akkertje Waarom is de droogte-index hier vrij laag? Een reden zie je op de foto. - Senegal heeft vochtig klimaat. - Er is veel schaduw. 41

Rivieren signaleren waterproblemen Welke drie gevaren bedreigen deze rivieren het meest? 42

verzilting als gevolg van irrigatie in een droog gebied opdroging door klimaatverandering en overmatige aftapping vervuiling door intensieve landbouw 43

Irrigatie aan de rand van het Tsjaadmeer Irrigatie leidt hier tot verzilting. Noem twee aanwijzingen. Eén zie je op de foto. Bij bekkenirrigatie verdampt veel water. Tsjaad heeft een droog en heet klimaat met een hoge verdamping > hoge droogte-index. 44

Oplossing 2: Water sparen In de landbouw In huishoudens en industrie - druppelirrigatie toepassen in gebieden met hoge droogte-index - droogte en zoutbestendige gewassen ontwikkelen - minder water gebruiken en meer hergebruiken Duurzaam met water omgaan! 45

Waarom is de GWS juist bij geulirrigatie zo sterk gestegen? Door de geulirrigatie wordt heel veel water in de grond gebracht. 46

Druppelirrigatie in de Negev-woestijn in Israël. Noem twee voordelen van deze manier van irrigeren. zoutbestendig minder water nodig minder verzilting 47

Op welke twee manieren wordt hier water gespaard? toepassen druppelirrigatie zuiveren van afvalwater 48