ZorgRuil mogelijke oplossing voor het tekort aan zorg?’ Een VBOB-project met steun van de Provincie Noord-Brabant Uitgevoerd door ANBO Brabant Dr. Riet Hammen-Poldermans, ontwikkelaar en projectleider Udenhout, 27 november 2012 OpdrachtgeverTrekkerUitvoerder

LIJN IN DEZE PRESENTATIE 1.Klein onderzoek 2.Feiten en Cijfers 3.Als we niets doen, wat dan? Pijama-dagen, maar dan gewoon thuis! 4.Een nieuwe Beweging, een nieuw Geluid! 5.Waar willen we heen en Waarom? 6.Wederkerigheid en UW belang? 7. Actuele ontwikkelingen op dit terrein: landelijk, provinciaal, locaal 8.Informele zorg inpassen in de Ketenzorg met professionele hulpverleners? 9.Wat kunt u doen?

WIE LEVERT OP DIT MOMENT HULP AAN FAMILIE? Langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur/week? Dan bent u erkend mantelzorger.

WIE LEVERT OP DIT MOMENT HULP AAN MENSEN DIE GEEN FAMILIE ZIJN?

HEEFT U ER OVER GEDACHT HULP TE LEVEREN AAN MENSEN DIE U NOG NIET KENT?

EUROPA: 2010 CRUCIAAL JAAR

VERDELING GRIJZE DRUK in NEDERLAND 2020 Op 100 werkenden hoeveel 65plussers? Licht= Donker= Risico-gebieden? Brabant 2020 (over 7 jaar al) 21 – ers per 100 werkenden ‘Wie dan leeft… wie dan zorgt? ’ Sociaal Kapitaal en ZorgSolidariteit Wie zorgt er voor u? Wie zorgt er voor mij?

FEITEN EN CIJFERS Kwetsbare Ouderen: groeiende groep 2010: kwetsbare ouderen, wonen nog zelfstandig 2010 – 2030: toename kwetsbare ouderen met: (bron SCP, februari 2011) Mogelijk behoren u en ik u daar straks ook toe! ZZP 4 gaat uit de AWBZ als gevolg Bezuinigingsmaatregelen Dus: vanaf 2013 e.v. jaren: meer (licht- dementerenden) thuis). SIGNALERING NODIG: ook achter de voordeur! WIE? -artsen (?), Thuiszorg, Buurtzorg, beheerders flats en appartementen, fysiotherapeuten, maar ook: -wijkbewoners! -buurtcontactpersonen!

LANDELIJK BELEID KANTELING Vraag achter de vraag Eigen verantwoordelijkheid burger Compensatiebeginsel Aanspreken van het sociale netwerk WELZIJN NIEUWE STIJL Vraag achter de vraag opzoeken Eigen kracht Meer informele zorg inzetten Gericht op het resultaat

2040Hoogtepunt zorgvraag Cases: ontslag uit het ziekenhuis Oplossing: alle schoolverlaters van een jaar alleen maar de Zorg in! Lukt dat?NEE! Naast professionele zorg nog veel extra hulp nodig! Wat moet er dan gebeuren? Wat kunnen senioren en andere burgers doen? URGENTIE

FOCUS op HET INFORMELE NETWERK

‘ SUPERIEURE’ POSITIE HULPBIEDER ‘Nee, graag gedaan!’ ‘Nee, dat had je niet moeten doen!’ ‘ Ik wil er echt niets voor hebben!’ ‘Kleine moeite!’ ‘Als er weer iets is, dan bel je maar!’ Maar wat ….. als de hulp langer duurt? wat…. als de vrager geen familie is? Durft de vrager dan steeds opnieuw om hulp te vragen? Vraagverlegenheid Echter ook: Aanbodverlegenheid

WEDERKERIGHEID vanuit de HULPVRAGER Wederkerigheid is van alle tijden! Wederkerigheid komt in alle culturen voor! Iets terug doen om … niet in het krijt te staan! Iemand iets geven om wat hij/zij voor je deed! WAAROM EIGENLIJK? Omdat…… niets zo erg is, als afhankelijk te zijn van andermans hulp!

BRON van WEDERKERIGHEID? Wederkerigheid is van alle tijden en alle culturen bruidsschatten, geschenken uitwisselen bij staatsbezoek, een bloemetje mee brengen bij een visite als tegenprestatie en nu in onze tijden: Vrijwilligerswerk als tegenprestatie voor een uitkeringl ‘ Do ut des’ : ‘Ik geef met de bedoeling dat jij geeft!’ Geven is mooi! Effect bij de ontvanger: een direct gevoelde verplichting om… terug te geven! GEVEN is BELANG-rijk: er zit een (eigen) BELANG in. Motieven voor vrijwilligerswerk: zingeving, plezier en een eigen belang! (Movisie).

WEDERKERIGHEID? TERUG-geven is eveneens BELANG-rijk: ook daar zit een BELANG in! - Opheffen van het gevoel ‘in het krijt te staan’ -Opheffen van het gevoel eeuwig dankbaarheid te moeten tonen! Het perpetuum mobile ontstaat: de keten van geven/ontvangen/teruggeven/terugontvangen etc. DOEL? Bewerkstelligen van de gelijkwaardigheid tussen geven en ontvanger.

EVENWICHT Gelijkwaardigheid! Herstel de machtsbalans tussen hulpvrager en hulpbieder! Geef de hulpvrager de kans iets terug te doen!

BELANG VRAGER -kan iets terug bieden -verhoogt eigen zelfbeeld -zet ook eigen talenten in -participeert aan de samenleving -gevoel van afhankelijkheid verdwijnt want: -Ook ik kan iets terug doen! - ontwikkelt Sociaal Kapitaal, maar levert zelf ook Solidariteit! BELANG AANBIEDER -zet talenten in voor anderen -maar leert ook te vragen! -leert dat gevoel kennen -zet zich in, maar weet dat anderen zich ook voor hem/haar kunnen inzetten -bereid zich voor op de toekomst wanneer ook hij/zij meer zorgvrager zal zijn -biedt solidariteit en ontwikkelt Sociaal Kapitaal! PLEIDOOI: GA VOORBIJ het ALTRUISME! KERNVRAAG NU Hoe organiseren we die informele hulp zo, dat: - allen zowel vrager als aanbieder kunnen zijn - het wiel van de informele zorg gaat draaien - de slinger van de onderlinge hulpals perpetuum mobile op gang komt!

HOE ORGANISEREN WE WEDERKERIGHEID? Ons Belastingstelsel! Systeem van georganiseerde en gegeneraliseerde wederkerigheid en solidariteit voor o.a. Zorg: Zo was de Zorg geregeld, maar zo is het NIET MEER! Groot extra volume aan extra informele zorg nodig! Hoe organiseren we die zorg via wederkerigheid in de buurt?

HOE ORGANISEREN WE WEDERKERIGHEID? Soorten wederkerigheid - directe - uitgestelde - duale - multiple Multiple wederkerigheid - een Zorgruilkring die onderling voor elkaar inspringt als dat nodig is - Op basis van -‘beloning’ voor de hulp (Zorgpunten/Caremiles) - afspraak tot tegenprestatie naar vermogen en op basis van talenten! CASUS

MONDIALE en LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN Ruilprojecten - Japan - VS : Village to Village-projecten - Canada Timebanking Nederlandse projecten - Commerciele projecten: - Ouderenbemiddeling en - Uw Senior Nederlandse Ruilprojecten (niet-commercieel) - Julianadorp - Haarlem - Provincie Brabant: ‘ZorgRuilbrabant’ (basis in mijn proefschrift ‘ Wie dan leeft… wie dan zorgt?’) : ‘Kwetsbare Ouderen’ Kwetsbare ouderen lopen risico hoogbejaarden - vrouwen - alleenstaanden veelal lage soc.econ. klassen multimorbiditeit, functiebeperkingen moeite met zelfverzorging,huishouden.

PROVINCIAAL PROJECT ZORGRUIL BREDA IJpelaar Blauwe Kei Mariaveld Ginneken BEST RIJEN WAT DOEN WE DAAR? ZORGRUILproject met pilots in:

I HAVE A DREAM… Sociaal Kapitaal en Solidariteit - ieder zet zich in! (Solidariteit) - ieder heeft een sociaal netwerk (Sociaal Kapitaal) - ook buiten de eigen familie - dat kan inspringen - we zorgen inter-generationeel - niemand valt straks tussen de wal en het schip! senioren niet, kwetsbare ouderen niet, GGZ-clienten niet, fysiek en mentaal gehandicapten niet! - we voelen ons voor elkaar verantwoordelijk

Ketenzorg formele en informele zorg wijkraad woningcorporaties (beheerders) Gemeenten: faciliterend hulpverlening Humanitas Vrijw. Th.zorg St. pt. Inf.zorg Stg. Wij e.a. artsen fysiotherapeuten Thuis-zorg Buurtzorg Voa’s (signalerende rol!) ZorgRuilbrabant Burgerinitiatief van/voor wijkbewoners wijkzuster kerken

FOCUS BEWUSTWORDING en ATTITUDEVERANDERING - magisch bewustzijn : de overheid zorgt voor ons! - transitieve bewustzijn: ik moet iets doen, maar wat? - actie bewustzijn : - ik pas mijn huis aan - ik gebruik technologie - ik werk aan mijn Sociaal Kapitaal en - ik sluit me aan bij een Zorgkring! Hoe kunnen we zo lang mogelijk thuis te blijven wonen? Niet-familiale INFORMELE ZORG vanuit RUILprincipe! Technologie Aanpassen huis

KETENZORG Keten van zorg Professionele Zorg artsen/fysiotherapeuten/thuiszorg wijkzuster Geïndiceerde zorg Niet geïndiceerde Buurtcontactpersonen zorgbehoefte Beheerders flats ZorgRuilbrabant niet-familiale informele zorg op wijkniveau vóór en dóór wijkbewoners

SAMENVATTEND Situatie 2010 – 2040 ● Vergrijzing! ● Groeiende behoefte aan informele Zorg! ● Inzet Burgerkracht ook van ouderen nodig! ● Ouderen voor ouderen en inter-generationeel in de buurt! ZorgRuilbrabant als instrument Wederkerigheid als principe om de hulprelatie gelijkwaardig te houden.

Tel

PROVINCIAAL PROJECT ZORGRUIL Training 1.Stappenplan 2.Initiatiefgroep 3.Wat gebeurt er al? 4.Ruil als nieuw ook landelijk concept: visie achter dit concept 5.Opbouw netwerk 6.Betrekken van wie? 7.Analyse wijken en keuze 8.Bewustwording en attitudeverandering: van Zorgconsument naar zorgproducent 9.PR-plan 10.Introductie Aanmelden: Aantal aanmeldingen is bepalend!