Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’

Leerkrachtverwachtingen in de derde kleuterklas, met aandacht voor SES en etniciteit Sara Speybroeck Jan Van Damme Sofie Kuppens

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 1. Inleiding  Leerkrachten hebben verwachtingen ten opzichte van hun leerlingen  Predictoren van leerkrachtverwachtingen oLeerlingkenmerken zoals geslacht, sociale klasse, etniciteit, gedrag, voorafgaande prestaties,….  Gevolgen van leerkrachtverwachtingen oLeerlingen kunnen zich gaan gedragen conform de verwachtingen oGevaar voor ‘self-fulfilling prophecy’ effecten van foutieve verwachtingen (= verwachtingen gebaseerd op foutieve of irrelevante informatie)

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 1. Inleiding  Reeds onderzocht  Invloed van leerkrachtverwachtingen op prestaties wiskunde en taal  Kleine effecten  focus eerder op de omstandigheden waarin het effect het grootst is oSocio-economische status (SES) oEtniciteit

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 1. Inleiding  Huidige studie: onderzoeksvragen  Vraag 1: baseren leerkrachten hun verwachtingen op de SES en etniciteit van kleuters? oNa controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde  Vraag 2: Verloopt het effect van SES en etniciteit op de prestaties taal en wiskunde via leerkrachtverwachtingen? oNa controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde  Vraag 3: Zijn er verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters v.w.b. - Het effect van SES op leerkrachtverwachtingen (3a) -Het effect van leerkrachtverwachtingen op latere prestaties taal en wiskunde (3b) oNa controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 2. Methode  SIBO – K3  N = 3949  Prestaties wiskunde (rekenbegrip) en taal  Begin en einde schooljaar  SES  Oudervragenlijst  Constructie op basis van… oOpleiding moeder en vader oBeroep moeder en vader oGezinsinkomen

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 2. Methode  Etniciteit  Oudervragenlijst  Nationaliteit van ouders bij geboorte oBeide ouders hebben Belgische nationaliteit (80%)  Autochtonen (gecodeerd als 0) oEén van de twee ouders of beide ouders niet-Belgische nationaliteit (20%)  Allochtonen (gecodeerd als 1)  Leerkrachtverwachtingen = latent construct  Leerlingvragenlijst (beoordeling van de leerling door de leerkracht)  Indicatoren oHoogbegaafdheid oRelatieve prestatie in de klas oToekomstige zorg oKans hoger onderwijs  Leerkrachtpercepties  Structurele vergelijkingsmodellen (SEM) om de onderzoeksvragen te beantwoorden

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Meetmodel  De gemeten variabelen laden goed op hetzelfde construct (leerkrachtverwachtingen)

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Vraag 1: baseren leerkrachten hun verwachtingen op de SES en etniciteit van kleuters?  Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Vraag 2: Verloopt het effect van SES en etniciteit op de prestaties taal en wiskunde via leerkrachtverwachtingen?  Na controle voor geslacht en voorafgaande prestaties taal en wiskunde

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Vergelijken van 2 modellen  Model zonder leerkrachtverwachtingen (Model 1) oEnkel directe effecten van SES en etniciteit op prestaties oNa controle voor geslacht en voorafgaande prestaties oEr moeten eerst directe effecten aanwezig zijn vooraleer een indirect effect kan aangetoond worden  Volledig model met leerkrachtverwachtingen (Model 2) oLeerkrachtverwachtingen als tussenliggende factor oNa controle voor geslacht en voorafgaande prestaties

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Model 1

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Model 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Effecten van SES (gecontroleerd voor etniciteit, geslacht en prestaties)  op de prestaties taal oVerlopen volledig via leerkrachtverwachtingen  op de prestaties wiskunde oVerlopen gedeeltelijk via leerkrachtverwachtingen

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Effecten van etniciteit (gecontroleerd voor SES, geslacht en prestaties)  op de prestaties taal oEr was geen direct effect van etniciteit aanwezig  onnodig om indirect effect na te gaan  op de prestaties wiskunde oVerlopen niet via leerkrachtverwachtingen

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Vraag 3: Zijn er verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters (model m.b.t. SES) voor  Het effect van SES op leerkrachtverwachtingen (3a)? JA oSES heeft meer invloed op de verwachtingen voor autochtone kleuters dan voor allochtone kleuters OF oVoor kleuters met een hoge SES is er een groter verschil tussen autochtonen en allochtonen dan voor kleuters met een lage SES

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 3. Resultaten  Vraag 3: Zijn er verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters (model m.b.t. SES) voor  Het effect van leerkrachtverwachtingen op latere prestaties taal en wiskunde (3b)? oVoor taal : Nee –Het effect van verwachtingen verschilt niet tussen allochtone en autochtone kleuters oVoor wiskunde: JA –Het effect van verwachtingen is groter voor autochtone dan voor allochtone kleuters

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 4. Discussie  Leerkrachten baseren zich zowel op de SES als op de etniciteit van kleuters om hun verwachtingen te vormen  Hogere verwachtingen voor okinderen met hogere SES okinderen van autochtone afkomst  Lagere verwachtingen voor okinderen met lagere SES okinderen van allochtone afkomst

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 4. Discussie  Het effect van SES verloopt volledig via leerkrachtverwachtingen voor taal en gedeeltelijk via leerkrachtverwachtingen voor wiskunde  Het effect van etniciteit op taal en wiskunde verloopt niet via leerkrachtverwachtingen

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ 4. Discussie  Er zijn verschillen tussen allochtone en autochtone kleuters v.w.b.  Het effect van SES op leerkrachtverwachtingen oVoor allochtone kleuters weegt de SES minder door dan voor autochtone kleuters –Etniciteit op zich is belangrijker –Impliceert dit een aanwezigheid van vooroordelen??  Het effect van leerkrachtverwachtingen op de prestaties voor wiskunde, maar niet voor taal oAllochtone kleuters zijn minder gevoelig voor de verwachtingen dan allochtone kleuters –Positief = lagere verwachtingen leiden niet tot lagere prestaties –Negatief = minder profiteren van de positieve verwachtingen

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Bedankt voor uw aandacht ! Voor meer informatie: