Kosten vs baten/ onttrekkingen vs stortingen Symposium Totaalwinst – 17 juni 2011 Kosten vs Baten/ Onttrekking vs Stortingen Kosten vs baten/ onttrekkingen vs stortingen Prof. dr. mr. E.J.W. Heithuis

“At arm’s length”-beginsel (Art. 8 lid 1 VpB jo.) art. 3.8 IB: “Winst uit een onderneming (winst) is het bedrag van de gezamenlijke voordelen die, onder welke naam en in welke vorm, worden verkregen uit een onderneming” Art. 8b VpB: “Indien een lichaam, onmiddellijk of middellijk deelneemt aan de leiding van of het toezicht op, dan wel in het kapitaal van een ander lichaam en tussen deze lichamen ter zake van hun onderlinge rechtsverhoudingen voorwaarden worden overeengekomen of opgelegd (verrekenprijzen) die afwijlen van vorwaarden die in het economische verkeer door onafhankelijke partijen zouden zijn overeengekomen, wordt de winst van die lichamen bepaald alsof laatstbedoelde voorwaarden zouden zijn overeengekomen.”  n.m.m. geen tegenstelling tussen beide bepalingen 2

Totaalwinst vs jaarwinst BNB 1954/130: “dat goed koopmansgebruik bepaalt, hoe uit de verschillende winstbepalende factoren de winst moet worden berekend, doch het in het onderhavige geval gaat om de daaraan voorafgaande vraag, of een bepaalde uitgave in het geheel wel op het beroep betrekking heeft, dan wel hetzij een privé-uitgave is, hetzij, indien uit het beroepsvermogen betaald, als een onttrekking voor "doeleinden aan het bedrijf of beroep vreemd" moet worden beschouwd (…)” ERGO: Onttrekkingen/stortingen versus kosten/baten is een vraag van totaalwinst en niet van jaarwinst Goed koopmansgebruik speelt geen enkele rol 3

Onttrekkingen versus kosten Onttrekkingen (BNB 1954/130) (IB-winst): “Geld en alle andere zaken in de loop van het boekjaar door de eigenaar of door een medegerechtigde tot het bedrijfs- of beroepsvermogen aan hetzelve onttrokken voor doeleinden aan het bedrijf of beroep vreemd, met name ook voor particulier verbruik.” (vgl. art. 9 Besluit IB 1941) Winstuitdelingen (BNB 1959/124) (VpB/IB): “Vermogensverschui-ving van de vennootschap naar de aandeelhouder als gevolg waarvan aan het vermogen van de vennootschap enig geldsbedrag of andere waarde, gedekt door de daarin aanwezige winst, ten gunste van de aandeelhouder wordt onttrokken.” VERSUS (Ondernemings)kosten (BNB 1959/67): “Alle uitgaven, die, al mogen zij voor de uitoefening van de onderneming niet noodzakelijk zijn geweest, zijn gedaan met het oog op de zakelijke belangen van de onderneming.” 4

Stortingen versus baten (Informele kapitaal)stortingen (BNB 1957/165): “dat zulk een geval zich voordoet, indien een moedermaatschappij als houdster van de aandelen ener dochteronderneming enkel op grond van de voor haar in die hoedanigheid tot de dochteronderneming bestaande verhouding aan deze een voordeel in geld of goederen doet toekomen, dat zij onder gelijke omstandigheden aan een van haar onafhankelijke onderneming niet zou hebben verschaft (…), waardoor in fiscaalrechtelijken zin kapitaal wordt ingebracht.” - ook in de kostensfeer (o.a. BNB 1958/116, BNB 1959/51, BNB 1978/252) VERSUS (Ondernemings)baten: Alle ontvangsten van de vennootschap die niet zijn: - (informele kapitaal)stortingen of - ontvangsten uit vrijgevigheid verricht door personen die bij haar ondernemingsuitoefening geen belang hebben (BNB 1999/208) NB: Igv BV/NV sterke invloed van art. 2 lid 5 VpB 5

Marginale toetsing, Cessna’s en BNB 1995/15-16 BNB 1955/348: Belastingdienst mag niet treden in beoordeling van vraag of zakelijk gemotiveerde uitgave ook zakelijk verantwoord is  geen toetsing ondernemingsbeleid door belastingdienst; wel toetsing motief voor uitgave BNB 1983/202 (Cessna I) (IB), BNB 2002/210 (Cessna II) (VpB): Wanverhouding tussen kosten en nut voor de onderneming relevant voor vraag of sprake is van zakelijk gemotiveerde uitgave  redelijk denkend ondernemer BNB 1995/15-16 (VpB): Niet elke onzakelijke uitgave is tevens een winstuitdeling 6

Renpaarden en Bentley’s BNB 2002/290 (renpaarden): “Anders dan in de literatuur uit (dit) arrest (i.e. BNB 1995/15, EJWH) is afgeleid, ontberen door een vennootschap gedane uitgaven slechts dan een zakelijk karakter (…) indien en voor zover zij zijn gedaan ter bevrediging van de persoonlijke behoeften van de aandeelhouder(s).” BNB 2008/139 (Bentley): “Door een vennootschap gedane uitgaven ontberen slechts dan een zakelijk karakter (…) indien en voor zover zij zijn gedaan ter bevrediging van de persoonlijke behoeften van de aandeelhouder(s).” 7

Ook nog: Samenhang tussen IB en VpB Geen aftrek van uitgaven/kosten in VpB als geen heffing in IB - BNB 1984/231 - BNB 1986/293-296 (kostenarresten) - BNB 1996/299-300 (convertibles) - BNB 1996/301 (werknemersopties) - BNB 1999/333 (rente aan obligatiehouders in vorm van aandelen) - BNB 2004/44 (cessie huurtermijnen om niet aan BV) Onder nieuwe Wet IB 2001 van minder betekenis - BNB 2009/189 (cessie huurtermijnen om niet aan BV) - BNB 2010/32 (cessie huurtermijnen om niet aan BV) 8