VOORSPELLEN IS LASTIG Het Risico Ananalyse Model ACHTERGRONDEN & GEBRUIK ROEL POPPING JAN VAN WIJK HANS VAN DE SANDE

het Risico Analyse Model Het RAM is bedoeld om de vele factoren die meespelen bij het ontstaan van risico te begrijpen en aldus het crowdmanagement te verbeteren Het is gebaseerd op een fasenmodel van evenementen In de voorfase van evenement worden de fundamenten van succes of ramp gelegd Helaas wordt van organisatie-zijde teveel in een te vroeg stadium vastgelegd Het publiek besluit pas op het laatste moment wat het doen zal Op de dag zelf blijkt dan hoe goed de voorbereidingen en de inschattingen waren We behandelen eerst het fasen model en daarna het RAM

Drie soorten crowd management in tijdschema © 2006 JP van de Sande RuG 1) Crowd management 2) Crowd control De nacht voor het evenement EVENTUEEL: 3) Riot control MOBILISATIE ACTIE PREPARATIE In deze fase wordt RAM gebruikt De omstandigheden veranderen voortdurend Hoe dichter bij de dag, hoe meer informatie

1) Crowd management Regeling en begeleiding © 2006 JP van de Sande RuG Doel: ordelijk en profijtelijk verloop massabijeenkomst Regeling en begeleiding Aan en afvoer; Voorkomen verstopping en stremming Geen kruising vervoers- of voetgangers-stromen Dranghekken, barricades, draaihekken, wegwijzers Publiek niet “duwen”, maar “trekken” Veiligheidsdiensten, gidsen, stewards (ervaren en goed gebriefd) Regelgeving, communicatie van regels, plan bijstelling regels Noodplannen, calamiteitenplannen (+ nodige reserves) Communicatie met massa, tussen personeel en met leiding Voorkomen lange wachttijden en gevoel van doelloosheid Sfeermakers, kleuren, verlichting, muziek Catering, toiletten, garderobes, voertuigstalling Bescherming tegen weer: Temperatuur, neerslag, wind

Crowd management

2) Crowd control Doel: voorkomen rellen en andere uitbarstingen © 2006 JP van de Sande RuG Doel: voorkomen rellen en andere uitbarstingen Preventie en proactie Kundige en ervaren leiding. Afwezigheid groupthink en routinedenken Informatie over sfeer, plannen betrokkenen. Inzicht in statistische kansen Kennis over soorten geweldsuitbarstingen (amusement vs. onderhandeling) Heldere draaiboeken met verschillende scenario’s en noodplannen Coördinatie tussen diensten Adequate verbindingen (betrouwbaar, niet afluisterbaar) Beschikbaarheid getrainde verkenners/observatoren + procedures Gerichtheid op spanningsverlaging (Geen hoorns, heli’s etc, alcoholbeleid) Snelle en onopvallende verwijdering ‘harde kern’ Vermijden anonimiteit (ME helm etc), en ‘oorlogsvoorbereiding’ Contact hebben en houden met publiek, beleefd, open, correct, en met gein Aanwezigheid 1e klas omroep installatie. Wees eerlijk in berichtgeving Handhaaf tolerantiegrenzen vroeg en strikt Vermijdt Win-Verliessituaties tot het uiterste

Crowd control                                              

3) Riot control Gevechtsactie Heb geduld Doel: uitschakelen tegenstander Gevechtsactie Ken je tegenstander, en pas strategie en tactieken daaraan aan Gebruik nu wel misleiding itt eerdere fasen Zorg voor heldere en eenduidige strategie Tracht tegenstander te concentreren i.p.v verspreiden Tracht zoveel mogelijk de ‘leiders’ uit te schakelen Probeer eigen mensen onder controle te houden Leg zoveel mogelijk beslissingsbevoegdheid in het veld Wees duidelijk in communicatie naar tegenstander Kies omgeving waar weinig stuk kan Bedenk dat bluffen niet meer helpt Heb geduld

Riot control

RAM TE DOWNLOADEN OP: http://www.vandesandeinlezingen.nl/serv02.htm

VOORSPELLEN I Zekerheid bestaat niet Voorspellen is lastig, vooral wanneer het de toekomst betreft Zekerheid bestaat niet We kunnen dus slechts kansen bepalen Ook deze kansen zijn weer niet zeker De kansen veranderen gedurende de planningsperiode Bijv door veranderende weersvoorspelling, onverwachte publiciteit, andere leiding etc KORTOM: duisternis heerst Het Ram stelt U in staat de nodige aanpassingen gedurende de preparatiefase snel in te voeren om hun effect in te schatten Er is nooit volledige informatie, maar kwaliteit en kwantiteit van info neemt meestal toe gedurende Planningsfase Het te voorspellen feit is meestal zeer onhelder gedefinieerd. Het Ram is ontworpen om kansen te berekenen op: Geweld, Gedrang en Ongelukken (in de practijk is het te voorspellen feit bovendien vaak nog: PLEURIS uitbraak)

VOORSPELLEN II Kansschatting berust op het uitsplitsen van de vraag in zoveel mogelijk relevante factoren die d.m.v. subvragen onderzocht worden Het is onmogelijk hierbij volledig te zijn Het is moeilijk de antwoorden op subvragen te standaardiseren Elke subvraag kan of met schatting (expert) of met empirische data (research) beantwoord Probleem is ook de wijze van combinatie van factoren (additief/ multiplicatief ?; interactief/modererend?) Bijv: als het slecht weer is, wordt de reputatie van het evenement minder belangrijk, of: als er weinig mensen komen, houdt de harde kern zich vanzelf koest Van elk subgegeven moet men dus twee dingen weten: Hoe zwaar weegt het? en Hoe wordt het door andere factoren beïnvloed?

KANSEN Bij voorspellen zijn twee zaken van belang: KANSEN en ERNST GEVOLGEN Van kansen heeft bijna niemand een idee De basiskansen op ellende zijn erg klein, dus zelfs een verdubbeling van de kans zegt nog niet veel Of er ongelukken etc. gebeuren hangt meestal af van onverwachte factoren Onverwachte factoren passen niet in een model Kansinschattingen worden sterk beïnvloed door de verwachte ernst van de gevolgen KORTOM: De mens is geen rationele beslisser

Het RAM Voorspelling van risico’s op incidenten Voor passende preparatie is nuttig: Schatting van kansen op incidenten Er zijn drie soorten incidenten: Geweld, ontstaan door escalatie van conflict tussen partijen Gedrang, ontstaan door verplaatsing van dichtopeengepakte menigten Ongelukken, door chaotische/slechte organisatie of weersomstandigheden Kansen hangen van vele factoren af Zelfs experts kunnen maar een beperkt aantal factoren aan Er is dus behoefte aan een instrument om veel factoren tegelijk te verwerken Het Risico Analyse Model is zo’n instrument HET RAM HEEFT TWEE DOELEN: Voorspelling van risico’s op incidenten Beslishulp bij het analyseren van risico's op de klassieke wijze Doel 1 werkt voorlopig alleen globaal voor geweld en dan nog op basis expert oordelen, niet op empirische data Zolang nog weinig data voorhanden zijn is vooral doel 2 operationeel.

2 soorten EFFECTEN van RAM Het geven van schijnzekerheid (zie KANSEN) Verleggen van de verantwoordelijkheid van leiding & bestuur naar “de RuG” Tegengaan starheid van planning door besef van veranderlijkheid vooruitzichten Besef van de talrijkheid van determinanten Rekening houden met onderlinge beïnvloeding determinanten Noodzaak tot systematische dataverzameling IRRATIONEEL RATIONEEL

STRUCTUUR RAM KENMERKEN PUBLIEK KENMERKEN OMGEVING VERWACHTINGEN, REPUTATIES, SFEER KWALITEIT VAN ORGANISATIES POLITIESTRATEGIE WHAT IF?

PARTIJEN PUBLIEK ORGANISATIE DIENSTEN MEDIA Overall Groepjes, harde kernen etc ORGANISATIE Evenementen organisatie Overheid DIENSTEN Politie (normaal en ME) Security organisaties Brandweer en GHOR Vervoer MEDIA

RAM 1 Start pagina Hier de gevraagde info geven die dient ter identificatie van evenement en beoordelaar

RAM 2 Pagina 2: Publiek en omgeving Hier kunt U gegevens kwijt over het verwachte publiek, zoals hoeveelheid, samenstelling en dergelijke Ook kunt u hier een aantal inschattingen doen over Relevante aspecten van de situatie waar dat publiek in komt te verkeren Zijn er nauwe doorgangen waar veel mensen eventueel doormoeten

RAM 3 Pagina 3: Geschatte verwachtingen Hier kunt U aangeven welke verwachtingen er bij verschillende partijen bestaan tav het evenement Verwacht in dagen voor evenement In ogen

RAM 4 Pagina 4: Organisatie Hier kunt U weergeven wat bekend is over de organisatiekracht en kwaliteit van de verschillende betrokken Organisaties NB: vredesdetachement slaat op Amsterdamse politie en houdt in Dat politiebegeleiding van evenement Terdege doorgesproken is met de organisatoren Gedaan wordt door (buurt)agenten met ervaring in bejegening Die zoveel mogelijk contacten leggen met het publiek (zoveel mogelijk praatjes maken, niet met collegas bemoeien, niet klonteren) En die terdege op de hoogte zijn van doelen van het publiek

RAM 5 Pagina 5: Strategie Hier kunt U aangeven welke strategie de betrokken ordehandhavers hebben en welke instructies gegeven zijn tav de Omgang met het publiek

RAM 6 pagina 6: veranderende kenmerken van de situatie (What if?) Het kan zijn dat tijdens het evenement de stemming omslaat van een Wij-stemming naar een Wij-Zij polarisatie, bijvoorbeeld tav overheidsdiensten (meestal politie) of tav andere groepen Ook is het mogelijk dat in de loop van de gebeurtenissen een betrekkelijk vrije atmosfeer verandert in een onontkoombare gang van zaken waaraan niemand eigenlijk nog iets kan veranderen (Bijv na heftige weersomslag, vuurwapengebruik, brandstichting of door paniek-achtige verschijnselen U kunt dit onderzoeken door de stand van de twee schuifjes te veranderen. Rechtsonder ziet U dan of de geweldskans ook verandert

RAM 7 Evaluatiepagina Op deze pagina kunt U gegevens kwijt over de feitelijke afloop van het evenement Vul hier in hoeveel publiek er aanwezig was en hoe groot de inzet van de ordediensten werkelijk was Geef ook aan of er sprake was van gewelddadige ongeregeldheden en schat nu achteraf hoe grimmig de sfeer was. Geef, als er groepsgeweld was bovendien aan hoe ernstig Doe hetzelfde voor het optreden van gedrang: zijn er wat dit betreft kritische incidenten geweest Geef tenslotte aan hoe groot het aantal ongelukken geweest is dat ter kennis van de GHOR is gekomen Minimaal 1 Maximaal 10 Geweld Is er door groepen geweld gebruikt tegen mensen En tegen zaken Hoe ernstig schat U dit geweld in (1 weing 10 maximaal) Hoe was de sfeer (1 zeer vreedzaam 10 zeer grimmig) Zijn er gevallen geweest waarbij mensen in het gedrang kwamen Hoeveel ongelukken zijn ter kennis gekomen van politie,brandweer en GHOR?

geschiedenis Het Ram is door de Rijksuniversiteit Groningen voor en in opdracht van de Amsterdamse politie gemaakt. Betrokkenen waren: Jan van Wijk, namens de Amsterdamse politie Dr Hans van de Sande, als deskundige in massapsychologie Dr Roel Popping, als deskundige in computersimulatie In de loop van het constructieproces zijn ca 15 deskundigen van politiekant betrokken bij het bepalen van variabelen en parameterschattingen Er zijn sinds de oplevering van het RAM aan de Amsterdamse politie nog een aantal wijzigingen aangebracht in het model. De belangrijkste is dat het kansschattingsmodule niet actief is. Dit heeft als oorzaak het ontbreken van voldoende empirische gegevens waarop kansschattingen gebaseerd kunnen worden. Voor mensen uit de practijk is dit uiteraard erg frustrerend, maar aan onjuiste schattingen heeft U ook niets. Het gebruik als beslishulp is zeer aan te raden en door verschillende partijen als erg nuttig ervaren We roepen iedere gebruiker op ons data te leveren. Neem hiervoor contact op met: j.p.van.de.sande@rug.nl

Voor verdere studie Basistekst massapsychologie: http://www.vandesandeinlezingen.nl/serv03.htm : Concept hoofdstukken  1, 2 & 3  van boek 'On Crowds' Algemene tekst over evenementen: Bouman, P. & Duykeren, G.van (2005) Event security officer.Utrecht, Stichting SOEB. Gedrag van zich verplaatsende massa's : www.crowddynamics.com http://www.crowdsafe.com/FruinCauses.pdf Fruin, J.J. (1971). Pedestrian Planning and Design Metropolitan Association of Urban Designers and Environmental Planners, Inc. New York. Gedrag bij rampen: Gwynne & Galea (2002) http://www.firemodelsurvey.com/pdf/maritimeEXODUS_2007.pdf Bazerman and Watkins (2004). Predictable Surprises: The Disasters You Should Have Seen Coming, and How to Prevent Them Boston: Harvard Business School Press http://understandingkatrina.ssrc.org/Wachtendorf_Kendra/ Drabek, Thomas (1986) Human System Responses to Disaster: An Inventory of Sociological Findings. London. Springer-Verlag Diversen: Guiliani (2003): Leiderschap. Utrecht, Het spectrum Veerkracht volgens Wildavsky: http://www.econlib.org/library/ENC/RisklessSociety.html