Is de kinderziel veranderd? Humanitas/Humanistisch verbond Emmen, 19 maart 2013

De mens reist langs twee sporen Het is nooit of-of, maar altijd en-en. Nature én Nurture is dus wat vorm geeft aan ons leven De mens reist langs twee sporen © 2012 JP van de Sande RuG NATUUR Voortplanting Kinderzorg Erbij horen Verkennen Status Agressie Communicatie Eten/Drinken Voorraad maken Territorium maken Jagen Bouwen Ruilen Lichaamsverzorging Uitrusten Migratie Spel CULTUUR RELATIES EN OPVOEDING MANIEREN VAN SAMENLEVEN (bv. Organisatietypen of Stad vs platteland) IDEALEN, WAARDEN, WAARDERINGEN HELDEN, VERHALEN, SPROOKJES REGERING, POLITIEK SYSTEEM, RECHTSPRAAK REGELS, NORMEN, GEWOONTES, FOLKLORE WETENSCHAP, GODSDIENST, FILOSOFIE OORLOGVOERING, VESTINGBOUW TAAL, POËZIE, ROMANS ETEN, DRINKEN, GENIETEN, FESTIVALS TECHNIEK, GENEESMIDDELEN, APPARATEN, WAPENS KUNST, GEBOUWEN, SIERADEN HANDEL, BANKWEZEN KLEDING, COSMETICA, BADEN VERHOUDINGEN MET ANDERE GROEPEN MENSEN, VACANTIE SPELLETJES,SCHAKEN, GAMING, SPORT emoties concepten 2

Daar kun je mooi wel op rekenen!!!! Heden en vroeger ©HvdS 2013 We maken graag vergelijkingen met vroeger Dat leert ons iets over het heden Misschien kunnen we het dan verbeteren Want: Vroeger was het beter Waarom denken en doen we dit alles? 1 Vergelijking als middel tot kennis 2 Geheugen is selectief: onaangename verdwijnt 3 Aandacht voor onaangename is nuttig De vraag vandaag is: IS HET KIND VERANDERD EN GAAT DAARDOOR DE MAATSCHAPPIJ VERANDEREN? Daar kun je mooi wel op rekenen!!!!

Er is sinds 1800 veel veranderd HvdSande RuG Bevolking is enorm snel toegenomen Techniek is enorm snel geëvolueerd Dat gaf ons een enorme toename in macht over de natuur Daardoor is onze kennis enorm toegenomen Daardoor is het aantal vragen enorm toegenomen Dus is de specialisatie enorm toegenomen En de organisatie moest dus heel sterk toenemen Wat weer maakte dat onze afhankelijkheid enorm toenam En dat alles in twee eeuwen 200 jaar= 1/1000e van mensengeschiedenis 4

Samenleven is deels natuur en deels cultuur © 2012 JP van de Sande RuG NATUUR Niets dierlijks is ons vreemd Instincten en emoties Weinig impulscontrole Veel informele groepen Langzame ontwikkeling Permanente groepen Samenleving: Gemeinschaft Behoefte aan erbij horen Groepsdoelen Plicht; Eer; Traditie Conservatief; Stabiliteit Religie; Magie Strong ties Specifieke reacties op crisis Sociale steun zoeken/geven Toename cohesie Strijd zoeken met vijand Acceptatie van lot CULTUUR Ratio beïnvloedt gedrag Normen & Waarden Kosten-Baten analyse Veel formele groeperingen Snelle planning Wisselende netwerken Samenleving: Gesellschaft Behoefte aan vrijheid Individualistische doelen Vrijheid; Geld; Vernieuwing Progressief; Schijnverandering Ideologie; Techniek Weak ties Specifieke reacties op crisis Steun professional zoeken Toename isolement Zoeken rationele oplossing Verzet tegen lot zijn worden Toennies suggereert dat voor 1800 de meeste mensen in gemeenschappen leefden, onder dwang van elkaar en de natuur. Sinds 1800 is ontwikkeling op gang gekomen, via verstedelijking en technologisering, waardoor steeds meer mensen aan deze dwang kunnen ontsnappen, met als resultaat een gevoel van vrijheid en een nostalgie naar de dwang, die als gebondenheid wordt opgevat. Ferdinand Tönnies 5 5 5

Een moderne held ©HvdS 2013 J.J. Rousseau (1712-1778) Pedagoog, filosoof, componist, geleerde, schrijver, inspirator Het kind… Natuur/Cultuur… Vrijheid… Rechten van de mens… Absolute openheid als remedie… Authenticiteit als waarde… Vergaand narcisme… Projectieve persoonlijkheid… Het ideaal belangrijker dan realiteit Mens is van nature goed…

NATUUR>>>MENS HvdSande RuG De natuur (het gegroeide, het oorspronkelijke, de aard) is door mensen altijd opgevat als de natuurlijke vijand (meedogenloosheid!) Grote en voor mensen fatale risicos liggen bv. in ziekten, het weer, overstromingen, geologie, de zee, flora & fauna Ook de mens hoort tot de natuur en hij vormt het grootste risico voor zijn medemens (Homo homini lupus. Hobbes, 1651) De natuur laat zich gemakkelijk knechten, doch slechts op kleine schaal en tijdelijk (tuintjes, akkertjes, kanaaltjes, huisjes, beestjes) Er is zeer veel natuur, dus dat knechten viel wel mee, behalve in de Republiek der Verenigde Nederlanden dan Die was een soort achtste wereldwonder (Broek in Waterland) Maar al onze basis-eigenschappen zijn in een ongeknechte, natuurlijke omgeving geselecteerd. We passen slechts deels in de moderne samenleving 7

MENS>> NATUUR HvdSande RuG Naarmate we de natuur beter kunnen beheersen ontstaat de mogelijkheid haar te beminnen, maar dan in getemde vorm De mens is dus zeer gemotiveerd de natuur te beheersen, want hij wil de natuur gaarne liefhebben (sinds JJ Rousseau) Beheersen gebeurde tot in de 18e eeuw door magisch/religieuze middelen (totems, tempels, offers, spreuken) Daarna, aanzienlijk succesvoller, door technische middelen Beheersing der natuur werd tot beleid Beleid heeft onbedoelde effecten. In ons geval bijv. Vervreemding van de natuur, afhankelijkheid van stroom Kinderen weten niets meer van natuur, maar des te meer van techniek, die ze opvatten als een soort magie (Harry Potter) 8

VERANDERDE TECHNIEK: COMMUNICATIE De evolutie van het leven op aarde wordt al 3 miljard jaar bepaald door 2 fysieke factoren: Fysieke nabijheid (nodig voor interactie, zoals communiceren, jagen, voortplanten, beschermen, opvoeden, relaties) Stabiele woonplaatsen (nodig voor ontstaan cultuurinhouden, zoals talen, bouwen, wetten, landbouw) De techniek schafte deze twee voorwaarden af 1) Door boeken, media en telefoon 2) Door ze draagbaar te maken

Wat is veranderd voor het kind? ©HvdS 2013 Alle kinderen zijn gewenst Steeds sterkere nadruk op ‘geluk’ Steeds intensere bemoeienis door ouders en professionals Enorm verlengde periode van onderwijs Kind is visitekaartje van ouders geworden Steeds sterkere impulscontrole + ontsnapping in kicks Familie wordt minder belangrijk, ‘peergroep’ meer Ergens bijhoren gebeurt ogv persoonlijke kwaliteiten Virtueel ergens bijhoren is mogelijk (e.g. nerds) Diepte en intensiteit van contacten verandert Professionalisering van opvoeding Samenleving is superveilig en dus supersuf Eigen jeugdcultuur, met vele subculturen Apartheid van leeftijdsgroepen Cultuur is beeldcultuur ipv lettercultuur Enorme toename van regels en professionalisering

Welke gevolgen gaat dat hebben? ©HvdS 2013 Kwaliteitsstandaarden voor leven worden steeds hoger Consumeren is van groot belang Groot belang van kind voor ouder > Verwenning Hoog zelfvertrouwen Groot technisch vernuft Zoeken naar snelle bevrediging wensen Weinig ervaring met akelige dingen Groot belang van zelfgekozen ‘peers’ Minder intellectualisme, meer technisch en beeldend Omgang met regels problematisch: Enerzijds erg gehoorzaam, anderzijds tegendraads

Dat gaat nog leuk worden ©HvdS 2013 einde

©HvdS 2013