Islam en biomedische ethiek: Perspectieven op levensbeëindiging (euthanasie) Mohammed Ghaly (m.ghaly@religion.leidenuniv.nl) Universitair docent, Islamitisch recht en ethiek Universiteit Leiden

Wetenschap en ethiek

The Islamic Organization for Medical Sciences (IOMS) 1984, Kuwait. 1999 [ouderdom] The Islamic Fiqh Academy (IFA) 1977 Mecca Saudi Arabia. - 1987 The International Islamic Fiqh Academy (IIFA) 1981 Jeddah Saudi Arabia. - 1985, 1986

De problematiek van terminologie Yusuf al-Qaradawi: “euthanasie is het beëindigen van het leven van een patiënt en dus zijn dood bespoedigen door een dodelijke injectie, elektrische schok, een scherp wapen of welke andere manier dan ook”. Definitie: “Het verlichten van het meestal ondraaglijke lijden van een terminale patiënt door een 'pijnloze' beëindiging van zijn leven.” De traditionele onderwijsachtergrond van de religieuze moslimgeleerden . De pre-islamitische periode (Asr al-Jahiliyya): ‘ouderwetse’ euthanasie. Actieve versus passieve euthanasie

(1)Actieve euthanasie: categorisch verboden Theologische argumenten Koran ‘‘… en stort u niet met uw eigen handen in het verderf (vernietigen)’’ [2:195 ] ‘‘En pleeg geen zelfmoord [anderen vermoorden]. Voorzeker, Allah is u Genadevol!’’ [4:29 ] Profetische tradities (1) De krijger die ernstig gewond geraakt was tijdens een slagveld. Hij vond de pijn ondragelijk en dus heeft hij zichzelf gedood. De zelfmoordmisdaad heeft al de verdiensten van deze krijger teniet gedaan en hij was veroordeeld tot de hel.

(1)Actieve euthanasie: zeer controversieel Theologische argumenten (2) Een wens om te overlijden:"Verjaag de wens om te sterven vanwege een ellende die jou heeft getroffen. Als het onvermijdelijk wordt, bid dan tot God: 'O God, indien het leven beter is voor mij, laat mij dan leven en als de dood beter is voor mij, laat mij dan sterven'.” Consensus: grote zonde (een opzettelijke, onverdiende en ongerechtvaardigde levensbeëindiging)

“Manipulatie” van ethische concepten Religieus (Islamitisch) discours Rationele argumenten “Manipulatie” van ethische concepten Seculier discours Religieus (Islamitisch) discours - (Uitgebreide vorm van) autonomie - Het recht om over eigen levensbeëindiging te beslissen (right to die). - Almachtigheid van God - Leven is een goddelijke gunst en mens is alleen maar een beheerder ervan (amana): zelfdoding is een verraad De plicht om leven te beschermen De basisdoeleinden van de islamitische wetgeving (Sharia) Hifz al-nafs staat boven hifz al-din Zinloos/nutteloos lijden - Zinloos? - Eeuwige bestraffing of beloning in het hiernamaals

(2) Passieve euthanasie (A) De ongenuanceerde visie Hani al-Jubayr, “Er is geen verschil in dit opzicht of de dood van de patiënt wordt teweeggebracht door het uitschakelen van een beademingsapparatuur, het staken van de medische behandeling of door het toedienen van medicijnen die de dood veroorzaken. Al deze handelingen zijn onwettig. Zij mogen niet worden uitgevoerd door iemand en niemand mag zijn toestemming hiervoor geven.”

(2) Passieve euthanasie B) De genuanceerde visie A) het toedienen van een middel om pijn te bestrijden maar ten gevolge waarvan de patiënt komt te overlijden: de rol van de intentie [indirecte euthanasie] Fatwa’s over pethidine en morfine: het gevaar van een verslaving. B) het staken van een uitzichtloze medische behandeling Medische behandeling (tadawi) is in principe niet verplicht in de islam vooral als er geen zekerheid of overwegende waarschijnlijkheid bestaat over de effecten ervan

(2) Passieve euthanasie B) De genuanceerde visie Het verlengen van de levensduur van zulke lijdende patiënt zou zelfs in strijd zijn met bepaalde ethische waarden zoals genade en ook tegen het algemeen belang van de samenleving (maslaha). C) het uitschakelen van een beademingsapparatuur of een andere apparatuur die de patiënt in leven houdt: na het vaststellen van een hersendooddiagnose. De fatwa van de IIFA, 2de sessie (1985), 3de sessie (1986) De fatwa van de IFA, 10de sessie (1987)

Fatwa’s IOMS, 1999: “Ouderdom en de positie van bejaarden in de islamitische traditie” Euthanasie staat haaks op de ethische kernwaarden van de islam Actieve euthanasie is categorisch verboden. Passieve euthanasie (A), als het gedaan wordt met de intentie van doding is verboden. Passieve euthanasie (B), staken van een zinloze medische behandeling: toegestaan. ECFR, 2003: Actieve euthanasie: verboden Passieve euthanasie (A): verboden. Geldt ook voor patiënten met ongeneselijke en besmettelijke ziektes zoals AIDS. Passieve euthanasie (C): toegestaan Nederland: IOMS 2000, ECFR, 2003