Borstvoeding: de praktijk

Annie Klein Vroedvrouw WHO-cursus ‘Borstvoeding begeleiden’ Lactatiekundige Hogeschool Limburg IBCLC ------------------------------------- Ziekenhuis Individueel

Actueel werkterrein Begeleiding BV Prenataal Perinataal Opvolging thuis

Wat treft in de praktijk Gebrek informatie - ouders - dokters - hulpverleners Hardnekkige restanten van kunstvoedingscultuur Moeilijke communicatie - fysiologie - pathologie Sociaal isolement jonge ouders

Wat de theorie en de praktijk mij leerden Moeder en baby - fysiologische geboorte - weten perfect « wat te doen » (videofragment) Dikwijls verstoord / onbewust

Daarom : - uitnodiging aangenomen - spreken over BV Belangrijk : Kennis van de praktijk van BV-geven Zelfde taal spreken Besef : BV geven/krijgen is een FYSIOLOGISCH PROCES

FYSIOLOGIE = UITGANGSPUNT Recent : Veel wetenschappelijk onderzoek brengt ons naar de geschiedenis van de kunstvoeding

Geschiedenis kunstvoeding Zeer oud : vervangmateriaal al in de Oudheid gezocht Rond jaren 40 : - wetenschappelijk - technologie vervangmiddelen - middelen om te geven ° flessen ° rubberspenen - vrouw op de arbeidsmarkt

Boom in jaren 70 ook in ontwikkelingslanden wereldgezondheid van kinderen daalde kindersterfte steeg

Onderzoek BV-cijfers enorm gedaald BV wetenschappelijk benaderd Resulteert in 1. WHO-code 2. 10 vuistregels tot het welslagen van BV 3. Wereldwijde aanbevelingen

WHO-aanbevelingen Uitsluitend BV tot ongeveer 6 maand Na 6 maand aangevuld met plaatselijke vaste voeding Verder BV als melkvoeding tot 2 jaar of daar voorbij

BV bevorderen houdt ook in : wetgeving zorg voor maatschappelijke beeldvorming goede informatie van alle betrokkenen

BV actueel  Hoogopgeleiden redenen keuze : - gezonder - hechte band - natuurlijke keuze

FV : redenen keuze Gemakkelijker Kan iemand anders geven Minder vermoeiend

BV : redenen stopzetten Voornamelijk moederl. factoren : Hervatten beroepsactiviteiten piek 14 – 26 weken Te weinig melk Vermoeidheid

Wetenschappelijke benadering Exacte gegevens samenstelling - colostrum - moedermelk Niet enkel benaderen als soort scheikundig gegeven

Baby Gewicht Lengte  Wat instoppen? Ontwikkeling

Deel van verhaal Tabellen – cijfers Goede start psychisch emotioneel  heeft weerslag op louter fysische

Exacte gegevens  leidraad voor Hoe dikwijls? Hoeveel? Hoelang?

Hoe dikwijls? Zoogdieren : « zware melk »  zogen weinig frekwent haas, dolfijn « dunne melk »  zogen frekwent tot continu primaten « dunste melk »  moet praktisch continu toegang hebben mens

Hoeveel? Mensenkind – zoogdier Bepaalt zelf Continu toegang  maaltijd slokje Mensenkind – past zich aan Interval 6 m.( ) interesse ander voedsel Tandjes Zuigkussentjes 

Hoelang? Mensenkind in vergelijking met zoogdier : prematuur geboren hoofd belang van interactie Prematuur  totaal afhankelijk Zoogperiode zoogdieren = zwangerschapsduur

Pasgeborene : Kan functioneren buiten de baarmoeder Maar : prematuur en dus NOOD AAN :

Fysisch : Verwarming : van 37°  20° Voeding  Antwoord op energieverbruik/stress Eerste soort vaccinatie door immunoglobines Laxerend effect/voorkomen hyperbilirubinaemie Bekend milieu : huidflora moeder Omsloten zijn : drukvermindering

Psychisch Contact moeder  stress   verbruik energie  warmteverlies  Alert : zelf op zoek  drinkgedrag

Hormonaal geregeld Oxytocine  genereert moederl. gedrag bloeding   toeschietreflex Prolactine  stimuleert hechting  productie Endorfines  creëren toestand afhankelijkheid (opiaten)  hechting Adrenalines  baby alert moeder kan verdedigen Nor-adrenalines  grote pupillen moeder gefascineerd

Conclusie Belang van : Zo fysiologisch mogelijke geboorte Moeder en kind bij elkaar houden Tot eerste voeding Zelf stap terug Enkel realiseerbaar bij BV – KV enige optie  probeer na te bootsen

BV – goede techniek Belangrijk : hoe aanleggen? BABY geeft aan wanneer hij wil drinken Gesloten oogleden – beweging Handjes Hoofdje – zoekreflex Mondje Stilaan wakker Daarna snel frustratie

Moeder en baby : goede houding Zittend Liggend Altijd Ontspannen Warm Niet gestoord

Kind Goed gesteund – lichaam – hoofd in verlengde Op hoogte van de borst Ruimte om te happen Wachten op goede hapbeweging (uitlokken) Mondje ver open Tong spatelvormig op onderlip Lippen naar buiten Baby dichterbij brengen

Hoe voeding beoordelen? Grote hapbeweging – dichter naar borst toe Wat we zien :

Wat is de opeenvolging? Grote hap Dichterbij Kleine korte zuigbewegingen Gaan over in langere, grotere, ritmische zuig-kauwbewegingen Pauze Opnieuw kort – groot – pauze Na verloop van tijd : grotere pauzes – tot stop Eventueel boertje  andere kant?

Baby gedronken? Kleine – grote bewegingen – bolle wangen – soms slikgeluid te horen Wat voelt moeder? Genoeg achtermelk – voldane baby Filmpje internet : samenvatting Videofragment

Samenvattend Belangrijk voor welslagen Goede prenatale info ( rond 34 w) Goede bevallings- en geboorte-ervaring Prima eerste contact + voeding

Vertrouwen M & K en OMGEVING in welslagen Nood ondersteuning en hulp Goede communicatie van de hulpverleners Naadloze overdracht Mogelijkheid tot onderling contact (moedergroep of dgl.)

WHO 10 vuistregels daarin : alles terug te vinden HULPVERLENERS KENNIS! KUNDE! HOUDING!

10 vuistregels van de WHO Alle instellingen voor moeder- en kindzorg dienen er zorg voor te dragen : 1. dat zij een beleid ten aanzien van borstvoeding op papier hebben, dat standaard bekend gemaakt wordt aan alle betrokken medewerkers ; 2. dat alle betrokken medewerkers de vaardigheden aanleren die noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van dat beleid ; 3. dat alle zwangere vrouwen voorgelicht worden over de voordelen en de praktijk van borstvoeding geven ;

4. dat moeders binnen een uur na de 4. dat moeders binnen een uur na de geboorte van hun kind geholpen worden met borstvoeding geven ; 5. dat aan vrouwen uitgelegd wordt hoe ze hun baby moeten aanleggen en hoe zij de melkproductie in stand houden zelfs als de baby van de moeder gescheiden moet worden; 6. dat de pasgeborenen geen andere voeding dan borstvoeding krijgen, tenzij op medische indicatie ; 7. dat moeder en kind dag en nacht bij elkaar op de kamer mogen blijven (‘rooming-in’) ;

8. dat borstvoeding op verzoek wordt nagestreefd ; 9. dat aan pasgeborenen die borstvoeding krijgen, geen speen of fopspeen gegeven wordt ; 10. dat er borstvoedingsbegeleidingsgroepen (moedergroepen) gevormd kunnen worden en dat vrouwen bij het beëindigen van de zorg naar deze groepen verwezen worden.

Met welke problemen geconfronteerd? Redenen genoemd om te stoppen… Melkverlies ? Stuwing – borstontsteking Pijn Tepelkloven Te weinig melk? Nachtvoedingen In slaap vallen Ik ben zo moe Water bijgeven? Groeien

Melkverlies Tijdelijk probleem Vraag – aanbod Gewenning spiertjes

Stuwing Managementprobleem Startprobleem Frekwente voedingen Adekwate voedingen Tijdelijk warmte vóór koude na

borstontsteking Belangrijk mechanisme te begrijpen Meestal veroorzaakt door niet goed vloeien van de moedermelk (tekening) Achtergebleven productie roept reactie op : Pijn Roodheid Hardheid Zwelling Koorts

Snel oplossen door : Extra rust mét baby Warmte vóór Véél drinken Goede drainage Pijnstiller Binnen 24 u beter Als niet  toch AB nemen – verder voeden!!! of kolven

Pijn Na aanvankelijke gevoeligheid indicatie van probleem Goed aanleggen? Goed drinken?

Tepelkloven Zelfde Niet ver genoeg Uitleggen! Remedies : Zorgvuldig aanleggen Verzorgen vette achtermelk Vocht in tepel houden Pijn behandelen

Te weinig melk Goed begrip van concept BV Goed management  moeders  baby’s BV fundamenteel  KV

Nachtvoedingen Nodig! Installeer je goed. Ga ontspannen mee om. Geef baby zeker gevoel. Geef baby tijd.

In slaap vallen Verschil Baby die goed gedijt Baby die slecht gedijt Goed gedijen : geen probleem - zelfregulerend Slecht gedijen : te weinig energie om goed door te drinken Borstcompressie Stimuleren 4 borsten i.p.v. 2 aanbieden

Ik ben zo moe. Leven compleet veranderd (klokje) Gevoel van verantwoordelijkheid Bevalling – voeding Gevoel inspireert tot extra rust Jezelf verzorgen Niet alles – altijd – even perfect willen doen Delegeren BV-periode  mensenleven

Water bijgeven? Wanneer? Waarom? MM past zich aan. Geen voedingsstoffen vervangen door water.

Groeien Cijfers en tabellen geven indicatie / KV-verleden! Kijken naar kind : - positief Alert ? Drinkt goed? Gezond – levendig? Tonus huid? Ontwikkelingsmijlpalen? Plassen (6)? Stoelgang (1+)? Erfelijkheid?

Verkouden geweest? Over grotere periode bekeken? (maand bv.) Gerekend vanaf laagste gewicht Langzame groeier – verder nl. Lengte – hoofdomtrek wel goed?

- negatief Slappe spierspanning Weinig huilen Zwak huilen Weinig plassen – ontlasting « ongelukkig – bezorgd » Moet opgevolgd Grondig nakijken Management bespreken

Problemen bij borstvoeding Zeer dikwijls : Onvoldoende kennis Slecht management Soms vraag achter gestelde vraag Gebrek aan kennis en steun van de omgeving Gevoelige materie

Hulpverlener Oplossingen niet pasklaar aanbieden (moeder = deskundige déze baby) - samen zoeken eigen oplossing - eventueel doorverwijzen - factor TIJD ! eigen omgeving Management-suggesties (clustervoedingen – nachtrituelen enz.) Aandacht voor diepere problemen

BV-relatie ZEER BELANGRIJK begin van leven samen.

Moeder Ok  zelfzekere houding : WIJ KUNNEN DIT SAMEN! Model voor oplossen andere problemen

Baby Veilig gevoel : mijn behoeften kunnen een antwoord krijgen Zelfzeker  Ik ben belangrijk.  IK KAN VERTROUWEN HEBBEN.

Besluit Alle energie die we steken in een goede informatie, begeleiding en ondersteuning van de borstvoedingsrelatie, betaalt zichzelf terug in gezonde, zelfzekere baby’s, en in ouders die even zelfzeker de verdere opvoeding tegemoet gaan.

Medicatie Vrijwel nooit nodig borstvoeding te staken. Indien wel  zoeken naar alternatief. Ofwel : tijdelijk onderbreken Steeds : afwegen - voordeel van medicijnen - nadeel geen borstvoeding geven/krijgen

Belangrijk bij keuzebepaling Systemisch middel Niet-systemisch Mate van voorkomen in moedermelk afhankelijk van : Eiwitbinding – alleen ongebonden fractie gaat over in MM Vetoplosbaarheid – zwak basische, vetoplosbare middelen : gemakk. In MM Molecuulgewicht – grote moleculen heparine – insuline  niet in MM Ionvorming – zwak basische middelen kunnen niet terug diffunderen naar plasma – hoge PKa-waarde

Praktisch Keuze voor geneesmiddel waarbij borstvoeding kan doorgaan Keuze voor toedieningsweg met weinig resorptie (lokaal / inhalatie)

Keuze voor middel dat weinig wordt uitgescheiden Hoge eiwitbinding Hydrofiele geneesmiddelen Zwakzure geneesmiddelen Molecuulgewicht > 300 Korte halfwaardetijd Keuze voor middel dat bestudeerd is bij kleine kinderen

Leeftijd van baby en frequentie van BV. Belang : Leeftijd van baby en frequentie van BV. - pasgeb. – premat. : lagere klaring -  18 weken : klaring zoals bij volw. Adviseer borstvoeding geven juist vóór volgende dosis, of inname geneesmiddel vóór periode van langste slaap

Onschadelijk bij gebruikelijke beperkte dosering : Pijnstillers als paracetamol of ibuprofen Antibiotica als penicilline – ampicilline - cloxacillines

Aandacht zeker in beginfase voor middelen die invloed hebben op BV  dopamine-agonisten (bv. Bromocriptine) : verlagen v. prolactinespiegel  dopamine-antagonisten : verhogen domperidon  clonifeen ergotamine oestrogenen amfetaminen diuretica

Invloed op oxytocine-afgifte : anti-cholinergica alcohol opiaten sympathicomimetica

Info : Geneesmiddelen, zwangerschap. Borstvoeding. RIVM Medication and Mothers Milk, T.W. Hale Antigifcentrum 070 245 245

Stoppen borstvoeding Geleidelijk afbouwen Baby geeft zelf aan 6 maanden – bijvoeding Geleidelijk minder melkvoedingen Verder borstvoeding Tot baby aangeeft Anders : zeer geleidelijk – minste last Geen medicatie

Groeicurves BV-kinderen WHO : studie met uitsluitend BV-gevoede kinderen Studie nog niet uitgebreid genoeg en dus alleen maar richtingaangevend

algemeen BV-baby’s komen soms in de start Heel veel Juist krap bij in gewicht Juist te berekenen vanaf laagste gewicht Belangrijk uit te stralen dat er vertrouwen is in BV

Gewicht moet over langere termijn bekeken worden (1 maand) Ondersteuning en een compliment doen veel bij twijfelende moeders Rond 3-4 maand : typische afvlakking van de groeicurve  Belangrijk dit duidelijk te maken : normaal

Flesje bijgeven ? Zelden echt nodig Goed begrip vraag-aanbod En hoe wordt dat geïnterpreteerd?

Vegetarische moeders Compleet vegetarische voeding : Advies : Alle dierlijke voedsel geweerd Vlees – vis –melkprod. – eieren Advies : Regelmatige inname van plantaardige producten die vit. B12 bevatten : gist – gefermenteerde sojaproducten 2,6 mg vit. B12 supplement/dagelijks

Geen melk of melkproducten Vervangmiddelen 600 mg calcium/dag Vit. D-tekort : Zelden 10 mg vit D/dag

Borstvoeding tijdens zwangerschap Behoefte v. kind Fysiek Emotioneel Gevoelens v. moeder : ongemak? Pijnlijke tepels Eerdere zwangersch. Gezondheidsasp. Gevoelens partner

Vele kinderen Spenen zichzelf Hoeveelheid – smaak (2e trim.) Pijnlijke tepels  minder aanleggen Kind eraan toe (andere aandacht)

Doorgaan Groei van fœtus niet beïnvloed Nl. Geen negatief effetct op verloop zwangerschap Baby  geen negatief effect van zwangerschapshormonen

Med. redenen om te stoppen : Piijn of bloedverlies Voorgeschiedenis preterme bevallingen Aanhoudend gewichtsverlies van moeder

Kan overgaan in tandem-voeden Jongste baby prioriteit voor colostrum

reflux Komt meer voor bij FV dan bij BV (2 x zo snelle maaglediging) Peristaltische beweging van spijsverteringsstelsel al in gang door tongbewegingen bij BV

« spugen » normaal bij pasgeborene Onderzoek bij Borstweigeren  gewicht Veel verslikken Kokhalzen Symptomen longaandoening

Management Baby zelf laten bepalen (hoeveelheid) Tijdens en na voeding rechtop Vaak boeren Kleine frequente voedingen

lichaamsbeweging Sport : Versterkend – sleurdoorbrekend – ontspannend Weinig effect op melkproductie Zware lichaamsbeweging : Ond. Wallace (1992) Zou meer melkzuur nà sport Met pipet Weinig gradatie in acceptatie

Gewicht in ‘t oog houden (+ 2 kg/maand verlies!) Anderzijds : Betere conditie Beweging in lactatieperiode : veilig Gewicht in ‘t oog houden (+ 2 kg/maand verlies!)

koemelk Koemelk in de voeding van de moeder is veel voorkomende oorzaak van voedselovergevoeligheid bij baby’s Zichtbaar rond  4 weken

Symptomen van voedselovergevoeligheid Onrustig na de voeding Langere periodes van ontroostbaar huilen Slaapstoornissen Plotseling wakker worden met duidelijke pijn Groene ontlasting met slijm Eczeem Verstopte neus Droge huid Raspende ademhaling

Andere oorzaken uitgesloten? Ander voedsel of drank Moeder ander voedsel ? Afkeer ? Toch vanwege BV Voorliefde – kan boosdoener zijn Geen medicatie – supplementen ?

Dieet Koemelkeiwitten schrappen in dieet (later langz. terug invoeren) Vooraleer resultaat 10 – 14 d Verwijzing naar diëtist

Hulp bij problemen in de praktijk? Expertise-centrum KRAAMVOGEL Volkstraat 5 Antwerpen O0 238 11 00 kraamvogel@skynet.be

Verenigingen Vzw Borstvoeding / contactmoeders www.vzwborstvoeding.be VBBB www.vbbb.be La Leche League http://users.pandora.be/la.leche.league