Studiedag Energie Renovatie Programma 2020 Brussel 23 Februari 2009 Stappenplan voor Energierenovatie 2020: Concrete voorbeelden van mogelijke acties To Simons CeDuBo Dames en heren, Willen we de doelstellingen, die vandaag aan de orde zijn bereiken, dan zullen we ook in actie moeten schieten. In deze lezing geven we een overzicht van enkele mogelijke acties, waar we momenteel aan denken, maar die in de komende maanden ook ruim zullen besproken worden met de stakeholders 1

Energierenovatieprogramma 2020 Aanmoedigen Ter herinnering, we gaan ons hierbij focussen op de verplichte maatregelen, die de basis vormen van het energierenovatieplan

Uiteindelijk zal je, wil je de doelstellingen bereiken, burgers moeten overtuigen. En burgers overtuigen, daarvoor kan je wat leren van de marketing. En in de marketing heeft men het graag over de 4 P's

Wat leren we uit marketing praktijk? 4 P's Product Begrijpbaar voor potentiële kopers Veilig Prijs Verantwoord en competitief Budget van de klant (Promotie)‏ (Plaats)‏ 5de P Politiek Normen en regelgeving Product: het product dat je verkoopt moet begrijpbaar zijn voor de potentiële kopers. Ze moeten zich vooral veilig voelen dat ze ook een goede deal hebben gesloten, dat ze een goede kwaliteit kopen en dat hun verwachtingen zullen vervuld worden. Prijs: De prijs is uiteraard belangrijk. Hij moet verantwoord, eerlijk en competitief zijn. Let op, de prijs is niet alles. Als alleen op prijs werd gekocht, dan bestonden er geen 75 wasproducten, 125 soorten olijfolie, ... Er zijn ook elementen als zelfbeeld, perceptie, ... Promotie: het beste product, dat onbekend is, zal nooit verkocht worden zonder dat het bekend is: het belang van doorgedreven communicatie, die aansluit op de wensen van de “potentiele klant” hoeft geen verder betoog. Plaats: over de plaats van aanbieding zullen we het in deze niet verder hebben. En dan willen we er in dit verhaal nog een 5de P aan toevoegen: Politiek. Uiteraard hebben regelgevende initiatieven hun prominente plaats in dit hele plan

Marktstudie TNS Dimarso Drijfveer energiebesparing Waarom niet? Gepercipiëerde eigen behoefte Kostprijs Leeftijd Op initiatief van de Vlaamse overheid werd vorig jaar een marktstudie uitgevoerd door TNS Dimarso en het lijkt ons nuttig om hier enkele markante conclusies uit te herhalen. Als burgers energiesparende investeringen doen, dan is de uitgesproken drijfveer ook energie te besparen. Zo spaar je geld en ben je ook verantwoord bezig. Interessant is natuurlijk ook om te weten waarom investeringen niet worden gedaan. Hier zijn er 3 grote redenen: 1 De gepercipieerde bevoegdheid. Men denkt goed bezig te zijn; de ketel doet het toch nog, die kwaliteit van toen, ..... dat soort argumenten 2 de kostprijs met daaraan gekoppeld een zeker wantrouwen ten opzichte van terugverdieneffecten 3 De leeftijd: het gaat dan om mensen, die “het de moeite niet meer” vinden, die niet geloven hun investering terug te verdienen in de tijd die hun nog in deze woning rest.

Dimarso over Prijs elementen Tegemoetkomingen 59% verkiest kleiner onmiddellijk voordeel boven hoge aftrek 30% voor wie kostprijs probleem vormt zou zich niet laten verleiden door subsidies Terugverdientijd 9 jaar: aanvaardbaar Ook over prijselementen leren we interessante dingen. Zo blijkt een meerderheid snelle, misschien minder grote tegemoetkomingen te verkiezen, met andere woorden niet te lang de tegemoetkoming voor te financieren. Een terugverdientijd van 9 jaar, dus een terugverdieneffect van pakweg 10% van de investeringskost blijkt over het algemeen aanvaardbaar. En ten slotte blijkt 1/3 aan te geven niet verleidbaar te zijn met subsidies en tegemoetkomingen.

Prijs Investeringskosten Financiering Marktmechanismen Ondersteuning en tegemoetkomingen Financiering Marktmechanismen Wat leren we dan hieruit over de marketing via de P van prijs: 1 dat het zinvol is iets te doen aan de kost en dus ook de terugverdientermijn via tegemoetkomingen 2 Dat het van een groot belang is om de investering te financieren en dat we eens moeten kijken naar bestaande “groene financieringen” en hoe we deze kunnen optimaliseren 3 Uiteraard moet ook eens gekeken worden naar andere marktmechanismen

Ondersteuning Waarom Optimalisatie Evolutief en uitdovend Verlaging investeringskost Stimulus Markt openen en kritische massa bereiken Optimalisatie Administratieve vereenvoudiging Voorfinanciering(stermijn)‏ Steun in relatie tot energiewinsten Evolutief en uitdovend Concrete tegemoetkomingen zijn niet bedoeld als sinterklaaskadoos (of moeten we het hebben over sinterklazen als verschillende beleidsniveaus tegemoetkomingen geven) maar als locomotief: 1 de investeringskost brengen tot een aanvaardbaar niveau 2 een stimulus betekenen om twijfelende burgers over de streep te trekken 3 voor nieuwe technieken zorgen dat er voldoende markt ontstaat zodat de prijs kan gaan zakken. Dit hebben we bv duidelijk gezien met condensatieketels op aardgas. Voor 6 jaar vertegenwoordigden deze nog 5 à 10% van de markt en moest je rekenen met een meerprijs van 700 tot 1000 €. Onder meer dankzij subsidies brak de ketel door en betekent nu ongeveer 90% van de markt. De meerprijs is nog een 200 €; subsidies voor deze ketels in nieuwbouw worden dan ook afgebouwd. Subsidies moeten dan ook met de markt evolueren en op termijn zijn ze best uitdovend: je moet mensen stimuleren om nu de stap te zetten. Wie wacht tot het einde van de overgangstermijn kan niet op dezelfde tegemoetkoming rekenenen zal dus uiteindelijk zelf het hele bedrag moeten ophoesten. Wat kan nu aan het systeem geoptimaliseerd worden? 1 het systeem zou efficiënter worden als het eenvoudiger zou worden. 2 het blijft zo dat de burger moet voorfinancieren: kunnen daar geen systemen van derde betaler worden ingezet? 3 In het kader van de opdracht om zo efficiënt mogelijk gemeenschapsmiddelen in te zetten is het nuttig om subsidies te richten naar de energiebesparingen en een relatie te leggen tussen het besparingspotentieel en de hoogte van de subsidie : hoe meer besparingen mogelijk, hoe substantiëler zou de subsidie moeten zijn

Administratieve vereenvoudiging Ideaal: factuur ziet er zo uit Om even in te zoemen op de administratieve vereenvoudiging en het probleem van de voorfinanciering: De factuur die er vandaag zo uitziet Zou er idealiter zo uitzien Dus een rechtstreekse verdiscontering van de premies en tegemoetkomingen in de factuur. Kan dit om een heel aantal redenen niet, dan zijn er toch wel stappen in de goede richting te bedenken, bv:

Administratieve vereenvoudiging Aannemer als kredietleverancier Energierenovatiekredieten Uniek loket voor tegemoetkomingen Voorfinanciering bv voor doelgroepen Derde partij financiering Versterken van het systeem van energierenovatiekredieten, waar de aannemer optreedt als kredietverlener. De aannemer wordt hierbij door een bank betaald; de consument betaalt het krediet af en hoeft niet verder naar financiering te zoeken. Om mensen te helpen in het doolhof van de subsidieregelingen zou een éénloket systeem al heel wat helpen. Woonwinkels op diverse plaatsen vervullen trouwens reeds deze functie. Uiteraard is ook “energiesparen.be” een grote stap in deze richting. Misschien kan ook een voorfinancieringsmechanisme worden uitgewerkt,eventueel gericht op doelgroepen. Men zou kunnen een systeem bedenken dat een fonds de subsidies voorfinanciert en ze dan rechtstreeks ontvangt van de subsidiegever als de administratie rond is. Op het eerste zicht lijkt een derde partij financiering te ingewikkeld voor de relatief kleine verbruiken van gezinnen (alleszins in vergelijking met sommige openbare gebouwen) In een derde partijfinanciering zoekt zoals het woord het zegt de derde partij (bv het studiebureau) de financiering en wordt deze afbetaald met de gerealiseerde besparingen. Toch lijkt het ons de moeite te onderzoeken of niet een dergelijk systeem kan worden opgezet samen met bv energieleveranciers. De maandelijkse facturen blijven gelijk en in ruil voor de dienst is er voor de leverancier een klantenbinding. Er zijn zeker ook andere creatieve formules mogelijk

Kwaliteit van producten en uitvoering Aandachtspunten Kwaliteit van producten en uitvoering Criteria Geregistreerd aannemer Technische vereisten Controle Uiteraard moet er voor het verkrijgen van subsidies voldoende aandacht zijn voor kwaliteit van materialen en uitvoering, maar daarover dadelijk meer

Financieringsmechanismen Gebruik maken van bestaande mechanismen: Kaderscheppende maatregelen Groene leningen banken Commerciële groene leningen Maximale looptijd ligt nu vast Voorstellen Looptijd in functie van besparingen Rentetoelage via een fonds Persoonlijke leningen FGRE Goedkope leningen Federaal fonds Om terug te komen op financieringen, vandaag zijn er al heel wat mogelijkheden. Alle grote banken bieden vandaag kredieten aan voor energiebesparende verbouwingen. Deze kredieten worden momenteel verleend aan een rentevoet van om en bij de 6,3%. Ze kunnen gebruikt worden voor de energiebesparende maatregelen die tevens van een belastingbonus genieten. Voor deze leningen zijn er wettelijk maximale terugbetaaltermijnen bepaald, afhankelijk van de grootte van het geleende bedrag, een bescherming van de consument. (bv 7 500,01 tot 10 000 euro: 4 jaar) Dit vormt wel een beperking. Een interessante denkpiste zou immers kunnen zijn om de aflossingen kleiner te maken dan de voorziene besparingen, hetgeen dikwijls niet mogelijk is door deze wettelijke bepaling (een stap richting derde partij financiering). Ook kan men, naar analogie van de win-win leningen van de participatiemaatschappij Vlaanderen, ook persoonlijke leningen bevorderen. Van dergelijke maatregel (aftrekbaarheid van leningen van ouders aan kinderen voor (ver)bouwingen is trouwens ook sprake in het federaal relanceplan. Dan is er ook het federaal fonds voor de reductie van de globale energiekost (FGRE) Dit fonds stelt kredieten ter beschikking van “lokale eenheden”, die samenwerken (of ontstaan zijn uit) OCMW’s en gemeenten. Het te lenen bedrag is maximaal 10000 € en wordt momenteel uitgeleend aan 2%. Ook hiervoor kunnen gewestelijk omkaderende maatregelen worden uitgewerkt.

Diverse maatregelen Werken, betaald door de verhuurder Nagaan van de opportuniteit om terugverdieneffecten door te rekenen in de huurprijs Werken betaald door huurder Nagaan mogelijkheden tot verrekening in de huurprijs Regeling voor speciale gevallen Mede-eigendom En dan zijn er diverse maatregelen, die kunnen worden voorgesteld in de huurmarkt. Probleem is daar dat de verhuurder geen financieel belang heeft bij energiesparende investeringen, het is de huurder die daar de vruchten van plukt. Er zou een debat kunnen worden gevoerd om de opportuniteit na te gaan om, zoals in andere landen, de baten te verdisconteren in de huurprijs. Men zou dan zowel moeten kijken naar werken, betaald door de verhuurder: het lijkt billijk dat de terugverdieneffecten op zijn minst gedeeltelijk in de huurprijs kunnen ingerekend worden, de kost voor de huurder zal daar niet door stijgen, zijn comfort wel. De huurder moet ook kunnen investeren, maar gezien de waarde van de woning stijgt (zeker na invoering van het energiecertificaat) moet ook hij een duurzame baat hierbij hebben. Ingewikkelder wordt het bij gevallen van mede-eigendom, waarvoor ook regelingen nodig zijn. Maar dat is het voorwerp van een aparte studie waarover deze ochtend al wat werd verteld.

Promotie: Belang van doorgedreven informatie Dimarso studie: Fiscale aftrek en premies: gekend door 2/3 Opvallend: 1/3 vindt eigen verbruik laag 1/8 vindt eigen verbruik hoog ½ vindt zichzelf zuinig maar met verbeteringsmarge De Dimarso studie heeft ook andere interessante gegevens opgeleverd. Als 2/3 van de bevolking de fiscale aftrek en de premies kent, is dat een goed resultaat, maar het betekent ook dat 1/3 dit nog niet kent. Laat staan bewust is van terugverdieneffecten. Als slechts 1/8 zijn eigen verbruik hoog vindt... Er is dus nog heel wat communicatief werk aan de winkel.

Besluit Actieplan Consultatie Huidige systemen versterken en optimaliseren Evolutief: van stimuleren naar verplichtingen Financieringen: overheid kaderscheppend Om even te besluiten: Het actieplan zal nog breed besproken en bijgeschaafd worden en er zullen ook nog heel wat creatieve ideeën opborrelen De huidige systemen werken goed, dus zal ook eerst gedacht moeten worden aan het richten ervan op de concrete doelstellingen van het plan en ze te versterken. Uiteraard zijn ze in evolutie en zal na een periode van stimulering een overgang zijn naar verplichting Financieringsmechanismen bestaan, de overheid kan echter ook wel het kader optimaliseren

Energierenovatie 2020 Mogelijke Acties Product en Beleid Studiedag Energie Renovatie Programma 2020 Brussel 23 Februari 2009 Energierenovatie 2020 Mogelijke Acties Product en Beleid Luk Vandaele WTCB 16

Renovatieprogramma 2020 Energierenovatieprogramma 2020 Dakisolatie Verplicht in 2020 Dakisolatie Beglazing Verwarming aanmoedigen Buitenisolatie Spouwmuur- en vloerisolatie Vervangen weerstands- verwarming Ontmoedigen Weerstands- verwarming Koeling Energierenovatieprogramma 2020 Aanmoedigen

Mogelijke maatregelen Product Prijs Politiek Promotie

Inhoud Welke maatregelen? Potentiële knelpunten Alternatieven – gelijkwaardigheid Bewijsvoering – EPC Kwaliteit product en binnenklimaat Veralgemening energiecertificaat Hoe handhaving organiseren?

Tegen 2020: Verplichte toepassing van: Welke producten? Tegen 2020: Verplichte toepassing van: Dakisolatie Isolerende beglazing Efficiënte verwarming Welke prestaties? Minimale prestaties vastleggen in convenant: Dakdekkers en dichtingswerkers Schrijnwerkers Installateurs  De vakman als eerstelijns energie-adviseur

Mogelijke knelpunten Wie doet werken? Wanneer? Eigenaar-bewoner Mede-eigenaar Verhuurder Huurder Wanneer? Bij vergunningsplichtige renovatiewerken aan dak, ramen, verwarming Via EPC: verplichte toepassing van prioritaire maatregelen Bij controle, onderhoud installatie

Kwaliteitsbewaking Uitvoering Garantie voor Geregistreerde aannemer Zelfbouwer? Garantie voor Luchtdichtheid Duurzaamheid Zomercomfort Luchtkwaliteit: ventilatie Akoestisch comfort

Dakisolatie: hoe? Isolatie tussen de kepers Isolatie onder de kepers Buitenisolatie Binnenisolatie Isolatie tussen de kepers Isolatie onder de kepers Isolatie op de kepers

Dakisolatie: Luchtdichtheid essentieel!

Dakisolatie: praktijk…

Voorbeeld van gebrekkig luchtscherm Dakisolatie: praktijk… Voorbeeld van gebrekkig luchtscherm

Dakisolatie: kwaliteit van uitvoering

Kwaliteit uitvoering Dakisolatie Beglazing Verwarming Na-isolatie dakschild zonder onderdak? Plaatsing luchtscherm/dampscherm Beglazing In bestaand raam of nieuw raam Ventilatie? Aansluiting, luchtdichtheid, … Zonwering Verwarming Correcte dimensionering Rookgasafvoer Alternatieve oplossingen

HR-Beglazing … of HR raam? In bestaand raam In nieuw raam Voorzetraam/Achterzetraam Ventilatie? Luchtdichte aansluiting Zonwering?

CV-ketel of decentrale verwarming Kachels… Gas, kolen, hout, pellets, … Correcte dimensionering Rookgasafvoer Alternatieve oplossingen

Gelijkwaardigheid Alternatieve oplossingen met gelijkwaardige prestatie Bewijs via EPC

Energieprestatiecertificaat EPC is markstimulerend Gedrag van kandidaat-koper of -huurder beïnvloeden Verkoper/verhuurder moet EPC voorleggen Verplichting voor alle woningen? Ook woningen die niet op de markt komen (cfr autokeuring) Minimaal prestatieniveau? Bij verkoop of verhuur? Voor of na verkoop Ook als bewoonbaarheidsvoorwaarde ? Wooncode Verplichte uitvoering van maatregelen uit EPC? Handhaving/Sanctionering?  juridisch advies

Conclusies Aanpassingen nodig aan beleidsinstrumentarium EPC als toets Verder juridisch onderzoek nodig Ondersteuning praktijk Verder overleg gepland met alle betrokkenen

TAP project BELSPO WTCB - PHP - UCL Doorgedreven energierenovatie Ontwikkeling van praktijkrichtlijnen voor bouwbedrijf, architect en ontwikkelaar Resultaten einde 2009

Dank u Voor uw aandacht