Allochtonen in het hoger onderwijs: Factoren van studiekeuze en studiesucces bij allochtone eerstejaarsstudenten Promotoren M. Lacante, R. Van Esbroeck, W. Lens, M. De Metsenaere Navorsers M. Almaci, M. De Schryver

Inhoud Probleemstelling/Doelstellingen Onderzoeksmethodologie Identificatie allochtonen Heranalyse bestaande databanken Nieuw onderzoek Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling Familiale en achtergrondkenmerken: SES en etniciteit Vaardigheden en mogelijkheden Keuzeproces Academische en sociale integratie Slotbeschouwingen

Probleemstelling/Doelstellingen (1) Probleemstelling: Deelname en rendement allochtone studenten in HO is problematisch. Verklaring vanuit model Tinto: Familiale en achtergrond kenmerken (SES, beroepsactiviteit,…) Vaardigheden en mogelijkheden (cognitief, motivationeel, affectief, gedragsvariabelen) Eerdere schoolopleiding Keuzeproces Academische en sociale integratie

Probleemstelling/Doelstellingen (2) Deelname allochtone jongeren aan H.O. Studieloopbaan allochtone jongeren in S.O. en H.O. Socio-economische profiel van allochtonen Persoonskenmerken en achtergrondgegevens van allochtonen in het H.O. Studiekeuzeproces en -motieven einde S.O. Analyse van het integratieproces in H.O. Aanwezigheid en omvang risicofactoren Profiel van slagen en mislukken in H.O.

Onderzoeksmethodologie Identificatie allochtonen Op basis van Nationaliteit Geboorteplaats Familienaam Afkomstig uit SO in België Efficiënt bij niet-Europese allochtonen Slechts 14% fout Niet efficiënt bij Europese allochtonen en buurlanden

Onderzoeksmethodologie Heranalyse bestaande bestanden (1) Loso-databank: studieloopbaan SO (start ‘89) Etniciteit Aantal Autochtoon 13.489 Genaturaliseerde allochtoon (niet buurland) 787 Europese allochtoon (niet buurland) 546 Islam allochtoon 1.229

Onderzoeksmethodologie Heranalyse bestaande bestanden (2) Drop out-databank: overgang SO-HO/integratie HO (1999-2000) Enkel universiteitsstudenten Etniciteit Aantal Autochtoon 1.834 Islamallochtoon 40 Niet-islamallochtoon 49

Onderzoeksmethodologie Heranalyse bestaande bestanden (3) SOHO-databank: keuzeontwikkelingsprofiel in SO (2004-2006) Etniciteit Aantal Autochtoon 3.559 Islamallochtoon 152 Niet-islamallochtoon 98

Onderzoeksmethodologie Nieuw onderzoek (2004-2005) (1) Zeven pilootinstellingen (4 universiteiten – 3 hogescholen) Etniciteit SOHO Pilootinstelling Totaal Autochtoon 1.019 Allochtoon-buurland 124 95 219 Allochtoon-Europees land 33 166 199 Islamallochtoon 46 322 368 Restgroep 26 162 188

Onderzoeksmethodologie Nieuw onderzoek (2004-2005) (2) Bevraging : half oktober 2004 – keuzeprofiel + aanvangsprofiel HO februari/maart 2005 - sociale en academische integratie oktober/november 2005 - studieresultaat Verwerking: vergelijking binnen allochtonen (Islamallochtoon vs. Euregio) vergelijking autochtoon vs. Islamallochtoon volledige groep autochtoon - allochtoon

Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling (1) Doorstroming vanuit potentiële doorstromers: uit ASO/TSO/KSO/BSO – controlerend voor SES vanuit HO: actuele situatie Probleem: geringe aantallen per cel Enkele vaststellingen bij doorstroming Pilootinstellingen: 5.8 % is allochtoon Relatief sterke doorstroming vanuit lage SES

Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling (2) Studenten eerste jaar HO naar etniciteit en SES

Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling (3) Adviezen rondom doorstroming remediërende acties voor autochtonen en allochtonen met lage SES op voorwaarde dat ze over intrinsieke mogelijkheden beschikken willen doorstromen brede waaier aan interventies om tot vereist aanvangsprofiel te brengen

Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling (1) Rendement

Conclusies en aanbevelingen Nuancering probleemstelling (2) Reden laag rendement: Samenspel van kenmerken Familiale en achtergrond kenmerken: (SES, beroepsactiviteit,…) Vaardigheden en mogelijkheden: cognitief, motivationeel, affectief, gedragsvariabelen Keuzeproces Academische en sociale integratie

Conclusies en aanbevelingen Familiale en achtergrondkenmerken SES en etnische identiteit Islamallochtonen: - lage SES - hoge beroepsinactiviteit (SO: 76,4 % vaders inactief - HO: 49,7%) SES en objectieve etniciteit: - onderlinge relatie - beide in relatie met studieresultaten Binnen allochtonen: SES niet gerelateerd aan studieresultaat Binnen autochtone groep: SES wél gerelateerd aan SR

Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden Vroegere schoolloopbaan : type SO

Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden Vertraging in schoolloopbaan

Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden Cognitieve vaardigheden en mogelijkheden Cognitieve tests begin SO: allochtone leerlingen betekenisvol lager op Verbale Numerieke Ruimtelijke proeven Taal (HO): - groep met Nederlands als moedertaal: slaagt 36 % - groep met andere taal als moedertaal: slaagt 22 %

Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden Adviezen Taal Probleem niveau gebruik moedertaal laag (cf. economisch/cultureel kapitaal) Aandacht vanuit onderwijs alle niveaus Aandacht vanuit alle leerkrachten (bijzondere activiteiten) Standaarden per onderwijsniveau opstellen en bekendmaken Toetsing en duidelijke feedback Tandem project Remediërende taalcursussen HO (ATHOS) Tellen als credits Adviezen cognitieve vaardigheden Flexibele leertrajecten SO (cf. Brussels programma) Flexibele leertrajecten HO SOHO model (spreiden over 3 jaar + 20 SP remediërende cursussen) College Basic Studies model (Boston University)

Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden Leervaardigheden en attitudes Start SO: geen verschil in motivatie of belangstelling leertaken wel lagere inzet voor leertaken minder positief ten aanzien van huiswerk HO: onderschatten “belang van inzet” minder tijdsinvestering in studies minder les volgen wel bereidheid tot zelftoetsing geen goede teststrategieën

Conclusies en aanbevelingen Vaardigheden en mogelijkheden Adviezen leervaardigheden en attitudes in SO werken aan huiswerkattitudes en inzet In HO stimuleren inzet via didactische en organisatorische aanpak (vb. monitoring via ICT en leerplatformen) Kennis bijbrengen over gangbare teststrategieën Trainen in teststrategieën

Conclusies en aanbevelingen Keuzeproces Unieke bijdrage ter verklaring van de studieresultaten Verschillen Minder informatie verzamelen Minder keuzeactiviteiten Realiteitstoetsing Meer twijfel door de omgeving Zelf positief beeld over eigen resultaten SO Negeren meer adviezen Keuzemotieven Meer materieel Kiezen meer economische richtingen Keuzetevredenheid Minder tevreden over hun keuze Meer twijfel Minder identificatie met keuze

Conclusies en aanbevelingen Keuzeproces – Adviezen (1) Adviezen keuzeproces Sensibiliseren keuzeproces in derde graad Brede verkenning studie- en beroepsmogelijkheden Stimuleren en monitoring Integratie in vakken SO (transfereerbaarheid) Inzicht verwerven in de specificiteit van HO onderwijsvormen Waarde van de verschillende HO onderwijsvormen leren waarderen Realiteitstoetsing eigen profiel Overeenstemming met keuze Leren omgaan met feedback en twijfel Heroriëntatie is geen mislukking Keuzedossier aanleggen Bijzondere aandacht voor keuzetevredenheid Bijsturing (indirecte sanctionering) bij onvoldoende exploratie

Conclusies en aanbevelingen Keuzeproces – Adviezen (2) Relevante rolmodellen essentieel Buddy systeem vanuit HO naar SO vanuit beroepswereld naar SO en HO Betrekken van ouders en sociale groep bij proces Bewust belang realiteitstoetsing Onbevooroordeelde kennis van HO en eigenheid Aanvaarden rol van professionele begeleiders Essentiële rol voor middenveld ouderavonden

Conclusies en aanbevelingen Academische en sociale integratie Geen betekenisvolle verschillen noch in SO, noch in HO ten aanzien van o.a. Welbevinden Relatie met leerkracht, enz.. Nochtans Islamallochtonen sterkere identificatie met “eigen” cultuur Subjectieve etnische identiteit en studieresultaat: Slaagcijfer binnen groep die zich Belg noemt = 35% Slaagcijfer binnen groep die zich Islam noemt = 21%

Conclusies en aanbevelingen Academische en sociale integratie Adviezen academische en sociale integratie In SO versterken van cross-culturele groepactiviteiten In het kader van lessen Extra curriculaire keuzeactiviteiten Met een buddy systeem binnen SO (oudere leerlingen SO of HO) Voorbeeld: BRUTUS project

Slotbeschouwingen Veelheid van onderling verweven risicofactoren “Statisch” moeilijk remedieerbare factoren gerelateerd aan remedieerbare factoren (vb. (taal)vaardigheden, attitudes, keuzeproces… Interventie kan verandering brengen Randvoorwaarden Pilootprojecten toetsen op effect Structurele ondersteuning (middelen – personeel)

Met dank aan Vlaamse minister van Onderwijs Medewerkers Departement Onderwijs Stuurgroep project Co-promotoren: Rik Pinxten, Jozef Verhoeven, Jan Van Damme, Mieke Van Haegendoren Deelnemende onderwijsinstellingen en hun leerlingen/studenten Vice rector Onderzoek VUB Koning Boudewijnstichting