2 1.Filosofie als ‘de geschiedenis van de filosofie’ of ‘datgene waar filosofen zich beroepshalve mee bezighouden’? 2.Filosofie als ‘de studie van de zin van het leven, de mens, God en de wereld’? 3.Filosofie als ‘kritisch reflecteren en argumenteren over de eigen intuïties en overtuigingen’? Populaire filosofie: contradictio in terminis?

3

4 Filosofie als ‘datgene waar filosofen zich beroepshalve mee bezig houden’ of als ‘de studie van de zin van het leven, de mens, God en de wereld’ is niet bepaald populair. Amper 1 op 200 Vlaamse studenten hoger onderwijs studeert filosofie. Filosofie als ‘kritisch reflecteren en argumenteren over de eigen intuïties en overtuigingen’ is ook niet echt in trek. Opklimmen uit de grot is een moeilijke, onaangename en hachelijke onderneming. Po-pu-lair <bn.; -lariteit> 0.1 bij veel mensen in trek  geliefd, gewild, veelgevraagd 0.2 algemeen begrijpelijk.

5 Populaire filosofie: contradictio in terminis? Is het gebrek aan populariteit wel een probleem? Is filosofie niet van die aard dat het alleen maar kan of moet beoefend worden door een kleine groep van academici? 1.Wenselijkheid: Blijft filosofie niet beter in de ivoren toren? Is populaire filosofie wel een nastrevenswaardig doel? Levert een slimme, geschoolde en argumentatief sterke elite nu eenmaal niet de beste kwaliteit? 2.Mogelijkheid: Blijft filosofie niet noodgedwongen in de ivoren toren? Valt het doel wel te realiseren? Bezit de domme, ongeschoolde en argumentatief zwakke massa wel de vaardigheden en capaciteiten om te filosoferen?

6 Populaire filosofie: contradictio in terminis? Verwijt: filosoferen is verspilling van tijd, geld en moeite. o Antwoord 1: Filosoferen is wel degelijk waardevol voor degene die aan filosofie doet. o Antwoord 2: Ook de maatschappij heeft er baat bij. Filosoferen maakt mensen kritisch, wat kan zorgen voor morele, politieke en sociale vooruitgang. “Ook al kan de wijsbegeerte ons (…) nauwelijks uitkomst bieden voor de twijfels die ze heeft opgewekt, ze verschaft ons wel tal van mogelijkheden om onze gedachten te verruimen en ze te bevrijden van de tirannie der gewoonte.” “ Verlichting is het uittreden van de mens uit de onmondigheid die hij aan zichzelf te wijten heeft (…). Sapere aude. Heb de moed je van je eigen verstand te bedienen!”

7 Populaire filosofie: contradictio in terminis? Verwijt: populariseren betekent simplifiëren, waardoor onvermijdelijk subtiliteiten verloren gaan. Omdat net die details filosofisch interessant en relevant zijn, is populaire filosofie een contradictio in terminis. o Antwoord 1: Bestaande voorbeelden van populaire filosofie en deze tonen aan dat filosofie populair én filosofisch interessant kan zijn. o Antwoord 2: Er bestaat een vraag naar (literatuur over) zingeving en wijsheid, maar die wordt nu vooral ingevuld door ‘motivational speakers’, astrologen, pseudopsychologen en pseudofilosofen. Deze vraag opent mogelijkheden om filosofie breder te verspreiden. Hoe kunnen we filosofie populariseren en ervoor zorgen dat nog meer mensen geïnteresseerd en gepassioneerd raken door filosofie?

8 Populaire filosofie: contradictio in terminis?

9

10 Populaire filosofie: contradictio in terminis? “Filosofie lijkt een verzamelnaam geworden voor een genre non-fictie van min of meer beschouwelijke aard.” “Populaire filosofie (…) leidt tot speculatieve pseudo- wetenschap.” “Echte filosofie (…) is niet mediageniek. Tijdens de Nacht van de Filosofie danst men op het lijk van de academische wijsbegeerte.”

11 Populaire filosofie: contradictio in terminis?

12

13 Populaire filosofie: contradictio in terminis? Verwijt: de combinatie met populaire cultuur leidt tot pseudo-filosofie en corrumpeert waar het in filosofie om draait. Populaire cultuur is een te simpel medium om filosofische inhouden ter sprake te brengen. o Antwoord 1: Populaire cultuur vormt het middel (de suiker) om filosofische inhouden (het medicijn) te introduceren. Cruciaal is dat het gesmaakt wordt. o Antwoord 2: Verwijzingen naar populaire cultuur hebben idealiter slechts een tijdelijke functie. o Antwoord 3: Het gaat om een combinatie van filosofie en populaire cultuur, niet om een reductie van filosofie tot populaire cultuur.

14 Populaire filosofie: contradictio in terminis? NIET: filosoferen over populaire cultuur, wat een onderdeel is van de (academische) cultuur- of kunstfilosofie. NIET: filosoferen naar aanleiding van specifieke elementen uit de populaire cultuur. WEL: filosoferen met behulp van specifieke elementen uit de populaire cultuur. o Ofwel wordt populaire cultuur gebruikt louter als illustratie van een specifiek filosofisch punt. o Ofwel wordt (het verhaal van) de filosofie ingeleid door middel van populaire cultuur.

15 Populaire filosofie: contradictio in terminis? Verwijt: populaire cultuur is ge(pre)fabriceerd voor massaconsumptie en staat bijgevolg haaks op filosofische attitudes als verwondering, kritische reflectie en argumentatie. o Antwoord 1: De bedoeling is om lezers aan te zetten tot verwondering, twijfel en kritische reflectie. Goede bijdragen spreken niet alleen over filosofie, maar doen ook aan filosofie. o Antwoord 2: Als populaire cultuur inderdaad verkleutert, dan mogen filosofen de consumenten niet overlaten aan hun lot. De bedoeling is om lezers kritisch te laten nadenken, ook over populaire cultuur zelf.

16 Populaire filosofie: contradictio in terminis? Verwijt: d e combinatie met populaire cultuur is nefast voor het imago van filosofie. Het maakt filosofie tot iets banaals, tot iets wat iedereen kan (begrijpen en bedrijven). o Antwoord: Filosofie worstelt nu al met het slechte imago van een al te vrijblijvende, weinig exacte en irrelevante academische discipline. De ‘onwelriekende lucht’ kleeft vooral aan de stoffige boeken die nooit iemand leest. “Allemansboeken zijn altijd onwelriekende boeken: er kleeft de lucht aan van de kleine man.”

17 Populaire filosofie: contradictio in terminis? De gevangene die in Plato’s allegorie uit de grot geraakt, moet terug afdalen om anderen te bevrijden. Boven blijven en de verworven inzichten voor zichzelf houden staat haaks op de filosofische basisattitudes. Om door te dringen tot de anderen, moet de ex-gevangene opnieuw wennen aan de duisternis om de schaduwen terug te kunnen onderscheiden. Om meer mensen te laten kennismaken met filosofie, moeten filosofen naar hen zelf toegaan. We moeten hen aanspreken in hun eigen taal en op hun eigen interesses en passies. Filosofie moet dus blijven vertrekken van de schaduwen op de grotwand.