DE SOCIALE KAART VAN POLEN ( VERGELEKEN MET DE SOCIALE KAART VAN NEDERLAND ) BACHELOROPLEIDING SOCIOLOGIE Radboud Universiteit Nijmegen STUDIEJAAR

EEN VERWAARLOOSDE (?) (HOOFD?)VRAAG VAN DE SOCIOLOGIE: DE GRENZEN VAN SAMENLEVINGEN WOUT ULTEE EN RODERICK SLUITER 2 FEBRUARI 2010

Sociologie gaat over samenlevingen. Als de sociologie zich met hedendaagse samenlevingen bezig houdt, zijn dat landen of te wel staten.

Nederland is een samenleving. Nederland is een land, een staat. Sinds wanneer bestaat de Nederlandse staat ? Een staat heeft grenzen. Van wat naar wat zijn wanneer de Nederlandse grenzen veranderd?

Maak zelf met behulp van het internet de dia’s ter beantwoording van bovenstaande vragen (Ultee is het niet gelukt)

Polen is een samenleving. Polen is een land, een staat. Sinds wanneer bestaat de Poolse staat ? Een staat heeft grenzen. Van wat naar wat zijn wanneer de Poolse grenzen veranderd?

Polen nu, in Welke zijn de buurlanden?

De grenzen van Polen in Waar liggen Warschau en Krakow? De buurlanden waren anders!

De grenzen van landen staan niet vast. En de grenzen van Polen zijn, vergeleken met die van Nederland, wel heel vaak veranderd.

Polen in Waar liggen Warschau en Krakau?

Polen in Welke zijn de buurlanden?

Polen is in het midden van de 20 ste eeuw naar het westen opgeschoven. Rusland (de Sovjet Unie) was de winnaar, Duitsland de verliezer. Mensen die Pools spraken zijn westwaards verhuisd. Polen is veeleer een taaleenheid dan een vaste ruimtelijke eenheid.

‘Geannexeerd door Polen’ betekent afgenomen van Duitsland door de grote mogendheden (Verenigde Staten, Rusland, Engeland, Frankrijk). Wat was de ‘Curzon line’ ?

Voor 1918 bestond Polen niet. Had Polen nooit bestaan? Er waren in de 18de eeuw drie delingen van Polen. Na de derde deling was er van Polen niets meer over.

Volgens Hobbes gebruikten de mensen die ‘in de natuurstaat’ op een bepaald grondgebied woonden, Geweld tegen elkaar. Dat geweldgebruik neemt af als mensen ontwapend worden door een instelling die de staat heet.

Een staat heeft politiecorpsen en rechtbanken. Politiecorpsen en rechtbanken zien erop toe dat de onderdanen van een staat geen geweld tegen elkaar gebruiken. Er zou volgens Bentham minder geweld worden gepleegd als straffen zwaarder zijn en de pakkans hoger is.

Een staat heeft niet alleen politie en rechtbanken. Een staat heeft ook een leger. Dit leger moet er voor zorgen dat het grondgebied van een staat niet door anderen wordt binnengevallen. Een leger verdedigt de grenzen van een land.

De verhouding tussen de inwoners van een land en de politiecorpsen en rechtbanken van een land Is de thematiek van het tweedejaars leerproject. Dat handelt over één deel van het orde- en geweldprobleem van de sociologie, dat weer een onderdeel is van de hoofdvraag over cohesie. De vraag van vandaag over de veranderlijkheid van landsgrenzen is een ander deel van het orde- en geweldprobleem.

cohesie (on)verbondenheid Orde en geweld Moord, politiecorpsen, rechtbanken Gesneuvelden, krijgsgevangenen, legers, landsgrenzen VRAGENPLAATJE

In 1939 lukte het de Poolse staat niet haar grenzen te verdedigen tegen invallen uit Duitsland en de Sovjet-Unie. In 1795 was het Rusland, Duitsland en Oostenrijk-Hongarije gelukt het grondgebied van Polen zo veel te verkleinen dat er niets van Polen overbleef.

Zo is misschien duidelijker hoe Weber er toe kwam de staat als het monopolie op de geweldsmiddelen te definiëren. Eigen rechtertje spelen mag niet, Evenmin als er zelf een leger op na houden. In vreemde krijgsdienst gaan mag ook niet.

Als in bepaald gebied niemand het monopolie op de geweldsmiddelen heeft, wat dan? De oorlog van allen tegen allen? Er zijn allerlei verbintenissen tussen staten op deelgebieden. Zie Polen en Litauen met kleine aangrenzende gebieden rond 1600.

Polen-Litauen rond 1600; Krakow net hoofdstad af, Warschau nieuwe hoofdstad

Eerste deling van Polen uit ‘1600’ in 1772

Tweede deling in 1793, let op Warschau en Krakow

Alle delingen, ook die van 1795; Warschau wordt Russisch, Krakow Oostenrijks

Terug naar Bij het zogeheten Molotov-Ribbentrop pact ondertekend op 24 augustus 1939 te Moskou spraken Duitsland en de Sovjet Unie af geen oorlog tegen elkaar te beginnen. Als een derde land één van de twee landen de oorlog zou verklaren, zou het andere van de twee landen neutraal blijven. Die bepalingen van het verdrag werden meteen bekend gemaakt.

In de geheime clausules van het Molotov-Ribbentrop pact hadden Duitsland en de Sovjet Unie het grondgebied van Polen onderling verdeeld. Duitsland viel Polen begin september 1939 binnen. Dat was het begin van de Tweede Wereldoorlog. De geheime clausules werden pas bekend in 1946 bij de processen van Neurenberg. Daar stonden de Duitse leiders terecht voor oorlogsmisdaden.

De Russen vielen ‘hun’ deel van Polen eind september 1939 binnen. Daarbij hebben ze een groot aantal Poolse krijgsgevangen gemaakte offcieren neergeschoten. Dat gebeurde bij Katyn. Massamoord op legerofficieren: het einde van een staat. De Poolse filmer Wadja heeft na 1989 een film gemaakt genaamd Katyn.

De vraag waarom de grenzen van een land veranderen is ietwat vaag. De betere vraag: waarom wordt, uitgaande van twee aangrenzende landen, het grondgebied van het ene land kleiner en dat van een ander land groter ?

Het eenvoudige antwoord op de vraag naar grensverschuivingen: Wanneer er oorlog is tussen een land met een kleiner grondgebied en een land met een groter grondgebied, wint het land met het grotere grondgebied, waardoor het nog groter wordt en waardoor kleine landen verdwijnen.

Is het terecht dat vragen over grensverschuivingen weinig aandacht hebben gekregen in de sociologie?

Volgens de wijsgerige socioloog Schinkel uit Rotterdam verwaarloost de sociologie de vraag: Wat is eigenlijk een samenleving? Is dat verwijt terecht?