Traumasymptomen bij pleegkinderen en hun impact op het pleegzorgproces Hans Grietens Afdeling Orthopedagogiek Rijksuniversiteit Groningen Lezing op het 29e Symposium Jeugd- en Gezinsonderzoek, Nijmegen, 11 oktober 2012

Inhoud Pleegzorg: cijfers en doelgroep Trauma in het leven van pleegkinderen De impact van trauma op het pleegzorgproces Naar een ‘trauma-informed’ pleegzorg

Pleegzorg: cijfers en doelgroep Factsheet Pleegzorg 2011

Ruim 1/3 van de kinderen wordt opgevangen in het eigen netwerk

Pleegzorg: de internationale context Internationaal is er in de jeugdzorg een toenemende desinstitutionalisering gaande Er is een streven naar ‘permanency’ en ‘permanency planning’ Gezinsondersteuning Semi-residentieel Pleeggezin Residentieel Thuisbegeleiding Intensieve orthopedagogische thuiszorg Multisysteemtherapie Dagcentrum Regulier Gespecialiseerd of therapeutisch Gezinshuis Tehuis Internaat Gesloten instelling GEZIN VAN OORSPRONG UITHUISPLAATSING

Gevolg: steeds meer kinderen in pleegzorg die uit hele moeilijke opvoedingssituaties komen en het moeilijk hebben groot risico op ‘breakdown’ behoefte aan professionalisering

Het traumadiscours in pleegzorgonderzoek Al vrij vroeg terug te vinden, o.a. Bowlby (1952): ‘Nothing alarms a young child more than being left with strangers’ Littner (1956): ‘Some traumatic effects of separation and placement’ Toch duurt het nog een hele tijd eer traumathematiek bij pleegkinderen in het vizier van onderzoekers komt

Het trauma van uithuisplaatsing Verplaatsing van pleegkinderen Geestelijke gezondheidsproblemen bij pleegkinderen Sequentiële traumatisering, polyvictimisering en complex trauma bij pleegkinderen

Verplaatsing van kinderen in pleegzorg ‘Foster care drift’ (Engler & Maas, 1959) bv., Ward (2009) 242 kinderen in langdurige (pleeg)zorg worden 3,5 jaar gevolgd Gemiddeld maakt een kind ongeveer 4 verplaatsingen mee Er is pas enige stabiliteit vanaf het derde jaar In VS (Leslie et al., 2000) en Nederland (Strijker & Knorth, 2007) zien we een gelijkaardig patroon

Een verkennend onderzoek in Nederland (Grietens, van Oijen, & ter Huizen, 2012) 91 pleegkinderen uit het noorden van Nederland 64 bestand, 27 netwerk 43 jongens, 48 meisjes Wat hebben ze meegemaakt? scheiding, verlies, geweld gemiddeld meer dan 8 ingrijpende gebeurtenissen per kind Wat is de impact hiervan? bijna 1/5 kinderen scoort klinisch voor posttraumatische stress; bijna 1/3 in ‘subklinisch + klinisch’ groep samenhang tussen aantal meegemaakte ingrijpende gebeurtenissen en posttraumatische stress samenhang tussen posttraumatische stress (i.h.b. ‘arousal’) en gedragsproblemen

De impact van trauma op het pleegzorgproces Gedrag Specifieke behoeften Pleeggezin deelt geen voorgeschiedenis met pleegkind Trauma is vaak verborgen Er is geen (voldoende coherent) narratief Er zijn niet enkel de trauma’s van het pleegkind

Herstel gebeurt toch voornamelijk in het pleeggezin Relationele processen in het pleeggezin reguleren de impact van traumatisering

risico op mislukken (relatie traumasymptomen-’breakdown’?) Gevolgen: risico op mislukken (relatie traumasymptomen-’breakdown’?) secundaire traumatisering in pleeggezinnen ‘Op een gegeven moment heb ik de pleegzorg gewoon gebeld van: dit werkt niet meer binnen ons gezin en zorg alsjeblieft dat je binnen een week een andere plek hebt, want anders gaat ons gezin er aan kapot.’ ‘Dan ging zij op een gegeven moment naar bed en dan zaten wij wel eens te huilen van jeetjemina, zo heftig allemaal. Dan waren wij daar wel eens helemaal door van slag natuurlijk.’ ‘Je wordt afgewezen, je wordt neergezet, je wordt overrompeld.’

Is de pleegzorg voldoende ‘trauma-informed’ ? Moet ze niet veel minder ‘trauma-inducing’? Moeten we niet toe naar het ontwikkelen van ‘trauma-informed systems’ (Ko et al. 2008)?

Enkele recente initiatieven in de pleegzorg in Nederland ‘Safer Caring’ Fursland & Cairns (British Association for Adoption & Fostering, 2007) Implementatie via Jeugdhulp Friesland Pleegouders en pleegzorgwerkers leren omgaan met kinderen met een geschiedenis van trauma, mishandeling en misbruik Voorkomen van secundaire traumatisering in het pleeggezin

‘Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders’ Child Traumatic Stress Network (VS) Coppens & van Kregten, 2012 psycho-educatie veiligheid creëren omgaan met gevoelens en gedrag verbindingen en herstel een pleitbezorger worden voor het kind zelfzorg