DATABANKEN HET “ENTITY-RELATIONSHIP” MODEL Database, Document and Content Management DATABANKEN HET “ENTITY-RELATIONSHIP” MODEL Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het databaseontwerpproces Het ‘entity-relationship’ model Overzicht Het databaseontwerpproces Het ‘entity-relationship’ model Het ontwerp van een ER-diagram Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het databaseontwerpproces informatie- vergaring domeinanalyse functionele analyse behoefteanalyse conceptueel ontwerp logisch ontwerp fysieke databasemodel- onafhankelijk dbms- conceptueel model (bijvoorbeeld EER-diagram) functionele beschrijving logisch databaseschema (bijvoorbeeld relationeel) gedragspecificaties DDL-scripts implementatie van gedrag Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het databaseontwerpproces informatievergaring Communicatie! tussen gebruikers en ontwikkelaars verbaal en geschreven Onderzoek bestaande programma’s bestaande bestanden bestaande documenten en rapporten Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het databaseontwerpproces conceptueel ontwerp abstractie gebruik van een representatietechniek taal diagramma tools gebruik van een modelleringsdiscipline (data(bank)model, onafhankelijk van databanksysteem) analyse van de business rules en semantische restricties (typisch buiten de capaciteit van het data model) Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het databaseontwerpproces Het ‘Entity-Relationship’ model Overzicht Het databaseontwerpproces Het ‘Entity-Relationship’ model entiteitstypes en attributen relatietypes structurele restricties intentie vs. extentie Het ontwerp van een ER-diagram Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model wat is het “Entity-Relationship”-model ? data(bank)model legt de structuur van de data vast (a.h.v. entiteitstypes, attributen en relatietypes) biedt beperkte faciliteiten voor het vastleggen van integriteit (structurele restricties) wordt gebruikt als tussenstap bij databankontwerp het “Entity-Relationship”-model is niet bedoeld om rechtstreeks geïmplementeerd te worden het “Entity-Relationship”-diagram kan worden “omgezet” naar een databankschema (relationeel, objectgeoriënteerd, ...) logisch ontwerp Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model entiteitstypes en attributen een entiteit is een “ding” dat een zelfstandig bestaan leidt in de “echte” wereld een entiteit kan een fysisch bestaand object zijn bv. een persoon, auto, huis, werknemer, … een entiteit kan ook een conceptueel object zijn bv. een firma, job, cursus, … elke entiteit wordt beschreven door een aantal eigenschappen, die de attributen van de entiteit worden genoemd Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model een entiteitstype definieert de gemeenschappe-lijke karakteristieken van een verzameling van entiteiten met dezelfde attributen alle entiteiten van hetzelfde entiteitstype hebben dezelfde attributen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model relatietypes sommige attributen van een entiteitstype verwijzen naar (andere) entiteitstypes deze attributen worden voorgesteld als relatietypes tussen entiteitstypes in een relatietype zijn steeds twee of meerdere (al dan niet verschillende) entiteitstypes betrokken ook relatietypes zijn soms voorzien van attributen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model structurele restricties restricties voor attributen al dan niet meerwaardig (bv. geboortedatum van een persoon - enkelwaardig hobbies van een persoon - meerwaardig) al dan niet afgeleid (bv. leeftijd van een persoon - afgeleid van geboortedatum) al dan niet samengesteld al dan niet (deel van een) sleutelattribuut sleutelattributen worden aangewend om de entiteiten op een unieke wijze te identificeren Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model restrictie voor entiteitstypes al dan niet zwak entiteitstype zwakke entiteiten zijn voor unieke identificatie afhankelijk van andere entiteiten (via een relatie) de relatie die de identiteit van een entiteit bepaalt noemt men de identificerende relatie een zwakke entiteit kan niet bestaan zonder identificerende relatie het type van een zwakke entiteit wordt een zwak entiteitstype genoemd; het type van de gerelateerde entiteit(en) wordt een identificerend entiteitstype genoemd een zwak entiteitstype heeft normaal gezien een partiële sleutel, dit is een verzameling van attributen die samen met de identificerende relatie de identiteit van een zwakke entiteit mee bepalen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model restricties voor relatietypes kardinaliteit van een relatietype (per betrokken entiteitstype); deze geeft aan hoeveel entiteiten typisch betrokken zijn in een relatie van het relatietype: één (1) meerdere (N) vb: voor binaire relatietypes 1:1, 1:N of M:N participatiegraad van de betrokken entiteitstypes: is elke entiteit van een bepaald entiteitstype betrokken in een relatie van het relatietype ? ja  totale participatie voor dat entiteitstype nee  partiële participatie voor dat entiteitstype Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model intentie vs. extentie intentie (schema): definieert de entiteitstypes, hun attributen, relatietypes en structurele restricties extentie (instanties): bevat de entiteiten en relaties die bestaan op een bepaald ogenblik Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model visualisatie van de intentie aan de hand van een “Entity/Relationship”-diagram bouwstenen entiteitstypes entiteitstype: zwak entiteitstype: Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model attributen attribuut: sleutelattribuut: partieel sleutelattribuut: meerwaardig attribuut: samengesteld attribuut: afgeleid attribuut: Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model relatietypes relatietype: identificerend relatietype (enkel bij zwakke entiteittypes): aanduiding participatiegraad: R E1 E2 totale participatie van E2 in R E1 E2 R 1 N aanduiding kardinaliteitsratio: maximaal N entiteiten van E2 maximaal 1 entiteit van E1 alternatieve notatie: (min,max) Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model visualisatie van de extentie verzamelingen van entiteiten gegroepeerd per entiteitstype voorbeeld w1 w2 w3 (John Smith, 55, 80K) (Fred Brown, 40, 30K) (Judy Clark, 25, 20K) Werknemer (naam, leeftijd, salaris) Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model verzamelingen van relaties gegroepeerd per relatietype voorbeeld: binaire relaties Werkt_voor w1 w2 w3 w4 w5 d1 d2 d3 Werknemer Departement r1 r2 r3 r5 r4 Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het ‘Entity-Relationship’ model voorbeeld: ternaire relaties l1 l2 Leverancier p1 p2 p3 Project o1 o2 o3 Onderdeel Levert r2 r1 r5 r3 r4 Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Het databankontwerpproces Het ‘Entity-Relationship’ model Overzicht Het databankontwerpproces Het ‘Entity-Relationship’ model Het ontwerp van een ER-diagram aandachtspunt case studie oefeningen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram aandachtspunt keuze ternair relatietype vs. 3 binaire relatietypes voorbeeld: leverancier l1 levert onderdeel o1 voor project p1  leverancier l1 levert onderdeel o1 EN onderdeel o1 wordt geleverd voor project p1 EN leverancier l1 levert onderdelen voor project p1 Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

ternair relatietype vs. 3 binaire relatietypes

Ontwerp van een ER-diagram case studie: reservatiesysteem voor een theater In een theaterzaal worden verschillende soorten werken opgevoerd (toneel, opera, etc.). Doorgaans worden meerdere voorstellingen van een bepaald stuk opgevoerd. Voor elk stuk wordt de titel, de duur, de soort, de organisator, de uitvoerder en een uniek nr bewaard. Voor iedere voorstelling wordt datum en beginuur opgeslagen. Aangezien er maar één zaal is, kan op hetzelfde ogenblik maar één voorstelling worden geprogrammeerd. De zitplaatsen in de zaal worden doorlopend genummerd en zijn ingedeeld in zones die elk een aparte naam krijgen. De toegangsprijs is afhankelijk van de zone van de zitplaats. De verkoop van tickets verloopt uitsluitend via reservatie. De klant moet hierbij zijn naam en adres opgeven en kan dan één of meerdere zitplaatsen reserveren voor een voorstelling. Er wordt bijgehouden of voor deze reservaties reeds werd betaald. Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram case studie: reservatiesysteem voor een theater In een theaterzaal worden verschillende soorten werken opgevoerd (toneel, opera, etc.). Doorgaans worden meerdere voorstellingen van een bepaald stuk opgevoerd. Voor elk stuk wordt de titel, de duur, de soort, de organisator, de uitvoerder en een uniek nr bewaard. Voor iedere voorstelling wordt datum en beginuur opgeslagen. Aangezien er maar één zaal is, kan op hetzelfde ogenblik maar één voorstelling worden geprogrammeerd. De zitplaatsen in de zaal worden doorlopend genummerd en zijn ingedeeld in zones die elk een aparte naam krijgen. De toegangsprijs is afhankelijk van de zone van de zitplaats. De verkoop van tickets verloopt uitsluitend via reservatie. De klant moet hierbij zijn naam en adres opgeven en kan dan één of meerdere zitplaatsen reserveren voor een voorstelling. Er wordt bijgehouden of voor deze reservaties reeds werd betaald. extractie reguliere entiteiten Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram oplossing Stuk Klant creatie reguliere entiteitstypes Zone Plaats Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram case studie: reservatiesysteem voor een theater In een theaterzaal worden verschillende soorten werken opgevoerd (toneel, opera, etc.). Doorgaans worden meerdere voorstellingen van een bepaald stuk opgevoerd. Voor elk stuk wordt de titel, de duur, de soort, de organisator, de uitvoerder en een uniek nr bewaard. Voor iedere voorstelling wordt datum en beginuur opgeslagen. Aangezien er maar één zaal is, kan op hetzelfde ogenblik maar één voorstelling worden geprogrammeerd. De zitplaatsen in de zaal worden doorlopend genummerd en zijn ingedeeld in zones die elk een aparte naam krijgen. De toegangsprijs is afhankelijk van de zone van de zitplaats. De verkoop van tickets verloopt uitsluitend via reservatie. De klant moet hierbij zijn naam en adres opgeven en kan dan één of meerdere zitplaatsen reserveren voor een voorstelling. Er wordt bijgehouden of voor deze reservaties reeds werd betaald. extractie zwakke entiteiten Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram oplossing 1 opge- voerd N Stuk Voorstelling Klant creatie zwakke entiteitstypes Zone Plaats Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram case studie: reservatiesysteem voor een theater In een theaterzaal worden verschillende soorten werken opgevoerd (toneel, opera, etc.). Doorgaans worden meerdere voorstellingen van een bepaald stuk opgevoerd. Voor elk stuk wordt de titel, de duur, de soort, de organisator, de uitvoerder en een uniek nr bewaard. Voor iedere voorstelling wordt datum en beginuur opgeslagen. Aangezien er maar één zaal is, kan op hetzelfde ogenblik maar één voorstelling worden geprogrammeerd. De zitplaatsen in de zaal worden doorlopend genummerd en zijn ingedeeld in zones die elk een aparte naam krijgen. De toegangsprijs is afhankelijk van de zone van de zitplaats. De verkoop van tickets verloopt uitsluitend via reservatie. De klant moet hierbij zijn naam en adres opgeven en kan dan één of meerdere zitplaatsen reserveren voor een voorstelling. Er wordt bijgehouden of voor deze reservaties reeds werd betaald. extractie attributen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram oplossing datum beginuur naam titel tijdstip soort klantnr adres stuknr 1 opge- voerd N Stuk Voorstelling Klant organisator duur uitvoerder creatie attributen naam Zone Plaats plaatsnr Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram case studie: reservatiesysteem voor een theater In een theaterzaal worden verschillende soorten werken opgevoerd (toneel, opera, etc.). Doorgaans worden meerdere voorstellingen van een bepaald stuk opgevoerd. Voor elk stuk wordt de titel, de duur, de soort, de organisator, de uitvoerder en een uniek nr bewaard. Voor iedere voorstelling wordt datum en beginuur opgeslagen. Aangezien er maar één zaal is, kan op hetzelfde ogenblik maar één voorstelling worden geprogrammeerd. De zitplaatsen in de zaal worden doorlopend genummerd en zijn ingedeeld in zones die elk een aparte naam krijgen. De toegangsprijs is afhankelijk van de zone van de zitplaats. De verkoop van tickets verloopt uitsluitend via reservatie. De klant moet hierbij zijn naam en adres opgeven en kan dan één of meerdere zitplaatsen reserveren voor een voorstelling. Er wordt bijgehouden of voor deze reservaties reeds werd betaald. extractie relaties Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram oplossing datum beginuur naam titel tijdstip soort klantnr adres stuknr 1 opge- voerd N Stuk Voorstelling Klant organisator M 1 M duur uitvoerder reser- vatie tarief N N 1 N naam Zone in Plaats plaatsnr creatie relaties Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram case studie: reservatiesysteem voor een theater In een theaterzaal worden verschillende soorten werken opgevoerd (toneel, opera, etc.). Doorgaans worden meerdere voorstellingen van een bepaald stuk opgevoerd. Voor elk stuk wordt de titel, de duur, de soort, de organisator, de uitvoerder en een uniek nr bewaard. Voor iedere voorstelling wordt datum en beginuur opgeslagen. Aangezien er maar één zaal is, kan op hetzelfde ogenblik maar één voorstelling worden geprogrammeerd. De zitplaatsen in de zaal worden doorlopend genummerd en zijn ingedeeld in zones die elk een aparte naam krijgen. De toegangsprijs is afhankelijk van de zone van de zitplaats. De verkoop van tickets verloopt uitsluitend via reservatie. De klant moet hierbij zijn naam en adres opgeven en kan dan één of meerdere zitplaatsen reserveren voor een voorstelling. Er wordt bijgehouden of voor deze reservaties reeds werd betaald. extractie relatieattributen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram oplossing datum beginuur naam titel tijdstip soort klantnr adres stuknr 1 opge- voerd N Stuk Voorstelling Klant organisator M 1 M duur uitvoerder reser- vatie betaald tarief prijs N N 1 N naam Zone in Plaats plaatsnr creatie relatieattributen Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram Eindoplossing Stuk stuknr plaatsnr opge- voerd reser- vatie 1 N betaald titel soort organisator uitvoerder duur Voorstelling tijdstip datum beginuur Klant klantnr naam adres Plaats Zone tarief M prijs in Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Ontwerp van een ER-diagram opgave: transportafdeling De transportafdeling van een firma beschikt, voor het uitvoeren van leveringen aan haar klanten, over een reeks voertuigen. Elk voertuig heeft een uniek voertuignummer; daarnaast zijn ook het merk en het bouwjaar geregistreerd. De leveringen worden uitgevoerd door chauffeurs in dienst van de firma. Elke chauffeur wordt geïdentificeerd d.m.v. Een uniek chauffeurnummer. Verder worden ook zijn naam en adres bijgehouden. Telkens als een chauffeur een opdracht krijgt toegewezen, zal hij een beschikbaar voertuig uit de loods halen en het voertuig laden zoals vermeld in de opdracht. De opdracht - met een uniek opdrachtnummer – specificeert de soorten goederen en de hoeveelheid van elke goederensoort die moet worden geladen. Elke goederensoort is uniek geïdentificeerd door een goederennummer. Verder wordt van elke goederensoort het gewicht (per stuk) en een omschrijving bijgehouden. Telkens een chauffeur uitrijdt of terug binnenrijdt, dient hij het tijdstip (datum en uur) en de kilometerstand van het voertuig te registreren. Een chauffeur kan meerdere keren uitrijden op eenzelfde dag, maar een opdracht duurt nooit langer dan één dag. Tijdens een trip dient een chauffeur op verschillende plaatsen goederen af te leveren. De opdracht vermeldt voor elke levering het adres, de soorten en hoeveelheden af te leveren goederen. De chauffeur dient datum en uur van elke levering te noteren. Gedurende een trip doet een chauffeur nooit meer dan eenmaal hetzelfde adres aan. Leveringen op hetzelfde adres kunnen wel tijdens verschillende trips plaatsvinden. Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

Chauffeur Voertuig Opdracht Levering Goederensoort N 1 M merk bouwjaar VNr CNr naam adres straat + nr postcode woonplaats uur_uit km_in datum ONr km_uit uur_in LNr uur hoeveelheid GNr gewicht beschrijving

Ontwerp van een ER-diagram opgave: opleidingsafdeling Een firma heef een interne opleidingsafdeling die verantwoordelijk is voor de bijscholing van zijn werknemers. Hiervoor wordt een aantal cursussen ingericht, die elk een uniek nummer (CNr) en een omschrijving van het onderwerp hebben. Bepaalde cursussen sluiten aan op andere cursussen die vooraf met succes moeten zijn afgelegd, vooraleer men zich hiervoor mag inschrijven. Een cursus wordt meermaals ingericht. Elke presentatie van de cursus wordt aangegeven met een volgnummer. Elke presentatie bestaat uit één of meerdere sessies die op vastgelegde dagen en uren (begin/einde) doorgaan. Er zijn nooit meerdere sessies van eenzelfde presentatie op één dag, wel kunnen sessies van verschillende presentaties op dezelfde dag doorgaan. Alle sessies van eenzelfde presentatie gaan door in hetzelfde lokaal. Van alle werknemers houdt men het unieke werknemernummer, naam, adres en telefoonnummer bij. Werknemers kunnen zich inschrijven voor één of meerdere cursussen. Een presentatie gaat pas door op voorwaarde dat er minstens één inschrijving voor is. De lesgevers zijn steeds werknemers van de firma. Er kunnen meerdere lesgevers voor een bepaalde cursus of presentatie van een cursus zijn en een lesgevers kan meerdere cursussen/presentaties/sessies doceren. Er is echter altijd maar één lesgever per sessie. Tenslotte wenst men de examenresultaten van de cursisten bij te houden. Vakgroep Telecommunicatie en Informatieverwerking

M Cursus 1 N N M N Presentatie Werknemer 1 N 1 Sessie N Onderwerp CNr na M postcode voor kennis Cursus straat + nr woonplaats 1 voor N adres N WNr pnr inschr. M N Presentatie Werknemer lokaal naam 1 telefoon resultaat N 1 docent Sessie datum N beginuur einduur