De multipolaire wereldorde – in het licht van gisteren De oermechanismen van de Politiek Rik Coolsaet Binnenlandse Francqui Leerstoel 2008-2009 VUB 17 februari 2009
1. Wereldordes komen en gaan De negentiende-eeuwse multipolariteit De bipolaire wereldorde Na een unipolair moment… … terugkeer naar multipolariteit
2. Transitie … en transitie 1815-1945: multipolaire wereldorde(s) Weense wereldorde (1815-1854) Transitie: Krimoorlog, Italiaanse & Duitse eenmaking Berlijnse wereldorde (1870-1914) Transitie: Eerste wereldoorlog Wereldorde van Versailles (1919-1939) Transitie: Tweede Wereldoorlog 1945-1991: bipolaire wereldorde Transitie: ‘systemisch’
‘Systemische’ transitie Overgang van oude naar nieuwe wereldorde ‘Wereld zonder kompas’ Mondialisering Migratie Technologische revolutie Vaandelvlucht van de politiek Identitaire kramp
3. De wetten van de multipolaire wereldorde Wet 1 – Grootmachten komen en gaan Wet 2 – Afwisselend patroon van samenwerking en confrontatie Wet 3 – Stabiliteit bij gedeelde doelstelling
Grootmachten komen en gaan (1) Aandeel in industriële productie 1860-1913
Grootmachten komen en gaan (2) Wederzijdse erkenning legitieme belangen ? Raketcrisis Taiwan (1995-1996) Georgië (2008) Aanpassing besluitvorming ? IMF, Wereldbank, Veiligheidsraad Parallelle organisaties ? Sjanghai Cooperation Organisation Positief signaal: G20 bijeenkomst, november 2008
Patroon van samenwerking en confrontatie ‘We have no eternal allies and we have no eternal enemies. Our interests are eternal and perpetual, and these interests it is our duty to follow.’ (Lord Palmerston, 1 maart 1848)
Gedeelde doelstelling (1) 1815-1896 Machtsevenwicht (leiderspositie) & binnenlandse stabiliteit (‘Restauratie’) 1896-1914 ? 1918-1939 1945-1991 Machtsevenwicht (leiderspositie) & binnenlandse stabiliteit: Westen: liberale democratie & vrije markt model Oosten: communistisch maatschappijmodel
Gedeelde doelstelling (2) 1991-heden ? Competitieve wereldorde … Nationale herstelprogramma’s Regionale blokken Wedren schaarse hulpbronnen New Great Game … of inclusieve wereldorde ? ‘Bretton Woods II’ Energietransitie & klimaatverandering Beheer schaarse hulpbronnen Millennium Development Goals