Keteninformatisering Jan Grijpink

Belang van ketendenken ketens worden steeds belangrijker door: voortschrijdende specialisatie toenemende onderlinge afhankelijkheden hogere maatschappelijke eisen toenemende interactie en samenwerking een keten is een moeilijk terrein door: geen overkoepelend gezag gemeenschappelijke belangen vaak beperkt en onduidelijk irrationaliteit en onvoorspelbaarheid troef het dominant ketenprobleem is de ‘baas’ in de keten!

‘Keten’ en ‘ketensamenwerking’ Samenwerking tussen grote aantallen organisaties en professionals: geen hiërarchische verhouding steeds wisselende combinaties, afhankelijk van het geval streven naar een maatschappelijk product (veiligheid, gezondheid, welzijn) daarbij in de wielen gereden door een dominant ketenprobleem 3

Niveauvergissing In de informatiekunde ontlenen we inzichten vaak aan kleinschalige situaties (organisatie) en passen die klakkeloos toe op grootschalige situaties (keten). We maken dan een niveauvergissing, want inzichten zijn niveaugebonden! 4

Keteninzicht Een grootschalige kijk toont andere aspecten en risico’s dan een kleinschalige! Voorbeeld: een oplichter gebruikt andermans naam (alias): kleinschalig: niet erg, het gaat om het daderschapsbewijs grootschalig: wel erg: een onschuldige krijgt een strafblad en alle strafbladen worden onbetrouwbaar! 5

Keteninzicht Grootschalige stelsels werken in de praktijk anders dan kleinschalige! Voorbeelden: nationale patiëntdossier EPD, biome-trische visa, EU-uitwisseling van strafvonnissen

Keteninzicht Ketenpartijen kijken vanuit de eigen organisatie naar ketens: zo overschatten ze kansen en onderschatten ze problemen en risico’s. Dat leidt tot uit de hand lopende ICT-projecten.

Ingrediënten van de ketenvisie Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit Dominant ketenprobleem Informatiseren op twee niveaus

Enkele ketenwetten Voor een grote oplossing is ieder draagvlak te klein; geleidelijkheid is uitgangspunt 2. Niet bemoeien met interne aangelegenheden: a. eerst informatiseren, dan reorganiseren; b. infrastructuur: hoe ‘kaler’, hoe beter; c. geen dwang, wel drang of belonen. 3. Het probleem is de baas in de keten 4. Crisis creëert verandering

Ingrediënten van de ketenvisie Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit Dominant ketenprobleem Informatiseren op twee niveaus

Dominant ketenprobleem Een probleem dat overal in de keten voelbaar is, en dat geen van de partijen op eigen kracht kan oplossen. Alleen goede samenwerking kan voorkómen, dat stelselmatig falen de keten als geheel in opspraak brengt. Een gecoördineerde aanpak moet het hebben van het krachtenveld dat een dominant ketenprobleem oproept. 11

Identiteitsketen identiteitsfraude documentfraude bron- document officieel identiteits- bewijs pasje of persoons- nummer transactie dominant ketenprobleem: bestrijding valse documenten documentfraude geleidelijke verschuiving dominant ketenprobleem: bestrijding verkeerde personen identiteitsfraude

Criteria voor dominante ketenproblemen Wel: Levensgevaar Incidenten met ernstige gevolgen Risico op herhaling Risico op escalatie Publieke verontwaardiging Schade voor imago van de keten Internationale politieke druk

Criteria voor dominante ketenproblemen Niet (in het algemeen): Efficiency Kosten Baten Doelmatigheid Informatievoorziening Wet- en regelgeving

Het dominante ketenprobleem bepaalt de keten! wat is de gemeenschappelijke ketenopgave welke ketenpartner heeft welke invloed welke communicatie is kritisch welke keteninformatiesystemen zijn nodig

Ingrediënten van de ketenvisie Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit Dominant ketenprobleem Informatiseren op twee niveaus

Twee analyseniveaus voor ketens collectieve proces is irrationeel keten-niveau individuele ketenpartners handelen rationeel grondvlak van een keten Legenda: verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem verbinding tussen bronregisters bronregister keteninformatiesysteem 17

Informatiseren op twee niveaus LCMR keteninformatiesysteem het ‘keten-niveau’ Addictis bronregisters het ‘grondvlak’ van een keten Legenda: verbinding tussen bronregisters verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem bronregister keteninformatiesysteem

Keteninformatisering voor de verslavingszorg grondvlak van de keten keten-niveau grondvlak van de keten Patiënt bekend en is de juiste persoon! Coördinator is dr X LCMR-nr medisch dossier patiënt- admini- stratie laatste contact LCMR- chipkaart verwijzing coördinerende instantie/arts arts kaartnummer en biometrisch template behandelingsadvies verslavingszorg-keten

Keteninformatisering voor rampenbestrijding ketenniveau GIS met verwijs index coördinaten objecten en verwijzingen waarschuwing Register van objecten met bijzondere risico’s en hun coördinaten abonnement Toezichthouders en inspecties signalering bijzondere risico’s spoedadvies alarm mobiele commandopost meldkamer Grondvlak van de keten

preventie van uitkeringsfraude door gedetineerden signalering uitkerings- instantie insluitings- verwijzing uitkerings- verwijzing nummer- conversie BSN VIP-nr verwijzingen verwijzingen TULP >500 uitkerings- instanties Verwijsindex Verwijsindex > 80 detentie- inrichtingen hit sociale zekerheid strafketen

Keteninformatisering: andere oplossingen! betere ketenprestaties door stroomlijning van informatie-uitwisseling (bijvoorbeeld minder fouten) privacybevordering door compartimentering (tussen ketens) sommige informatieproblemen binnen en tussen ketens zijn anders niet op te lossen (je weet niet waar de informatie zich bevindt)

Verschillen tussen keteninformatisering communicatie keten gemeenschappelijke informatie ‘kale’ informatie-infrastructuur klassieke automatisering registratie eigen organisatie eigen informatie eigen toepassing met alle inhoudelijke gegevens

Keteninformatisering: andere methode! Gericht op grootschaligheid Waakt tegen niveauvergissingen Scheidt registratie van communicatie Gaat uit van irrationele besluitvorming op ketenniveau Gaat ervan uit dat keteninformatisering om het dominante ketenprobleem aan te pakken meer kans heeft dan welke andere ketenbrede informatisering dan ook Alleen een geleidelijke aanpak/implementatie werkt! Biedt een heldere normatieve toetsingsmethode

Toetsingskader

Toetsingskader Ketenprojecten Doelprofiel Doelstelling Noodzaak Samenwerkingsprofiel Organisatienetwerk Haalbaarheid Coördinatieprofiel Proces Noodzaak Informatieprofiel Gegevensuitwisseling Noodzaak

Denkschema keteninformatisering Wat is het dominante ketenprobleem? Wat is het kritische gegeven? Welke ketenpartijen? Welke partij bezit dat, welke heeft het nodig? Wat zijn de processtappen van de keten? Welk keteninformatie- systeem is daarvoor nodig? Is dat keteninformatiesysteem onmisbaar voor de ketencoördinatie? Is het keteninformatiesysteem onmisbaar voor het overbruggen van breuklijnen in de informatiehuishouding van de keten? Is het als gemeenschappelijke voorziening op ketenniveau haalbaar?

Voorbeeld Haalbaarheid

2. Samenwerkingsprofiel Haalbaarheid

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan Onder-steuning Uitvoering Beleid

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan Onder-steuning Uitvoering Beleid A C B D E

Voorbeeld Noodzaak

2. Coördinatieprofiel Noodzaak

Coördinatieprofiel 1 X 2 3 4 5 6 Coördinatie-mechanisme Processtructuur 1 Parallel X 2 Liniair 3 Convergent 4 Divergent 5 Knoop 6 Wiel Standaardisatie van het product Standaardisatie deskundigheden Standaardisatie van werkwijze Keteninformatiesysteem Informele afstemming Productieregels

Einde