Crisis als kans voor gebiedsontwikkeling 3 Crisis als kans voor gebiedsontwikkeling 3.0 Jan Rotmans Culemborg, 27 oktober 2011

Urgentie

Urgentie meervoudige urgentie ruimtelijk ecologisch economisch 3

oogst van 60 jaar ruimtelijke ordening Ruimtelijke Urgentie oogst van 60 jaar ruimtelijke ordening voor 8 miljoen mensen huizen, kantoren en infrastructuur gebouwd compacte steden, groene gebieden binnen bereik veel mis gegaan sinds de jaren 80 van vorige eeuw oprukkende verstedelijking - verrommeling wildgroei aan bedrijventerreinen - versnippering eenvormige woonlocaties - horizonvervuiling 4

Nederland staat voor een ongekende opgave Ecologische Urgentie Nederland staat voor een ongekende opgave Nederland klimaat-, energie- en waterrobuust maken transitie naar decentrale, duurzame energievoorziening opgave vergelijkbaar met inpoldering aan eind Middeleeuwen 5

Anticiperen op klimaatverandering 2005 1970 1900 Dutch Research Institute For Transitions

komende 50 jaar voor 800.000 mensen bouwen Economische Urgentie komende 50 jaar voor 800.000 mensen bouwen crisis heeft ruimtelijke ontwikkeling laten imploderen leegstand kantoren, tekorten grondexploitaties, bezuinigingsopgave traditionele gebiedsontwikkeling niet meer rendabel 7

Failliet van Ruimtelijke Ordening traditionele gebiedsontwikkeling dood en begraven teveel systeemfouten in gebiedsontwikkeling 1.0 & 2.0 - wet- en regelgeving - modernistische planning en architectuur - hoge bestuurlijke dichtheid - bescherming van deelbelangen - illusie van beheersbaarheid 8

Persistente Problematiek

Multi-level systeem analyse Macro-level globalisering liberalisering klimaatverandering pluriforme samenleving Meso-level poldermodel overleg decentralisering deregulering opheffing VROM ministerie Micro-level glocalisering decentrale energie initiatieven waarden gemeenschappen prosumenten

Dominante Trends macro-schaal meso-schaal globalisering vrije markt fetisjisme groeiparadigma meso-schaal terugtrekkende overheid deregulering decentralisering micro-schaal glocalisering beweging van onderop gemeenschappen 11

Paradigma Wisseling oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld exploitatiemodel co-operatiemodel economisch rendement maatschap. rendement lineaire processen kringlopen waarde ontlenen waarde creëren zelfredzaam samenredzaam

Transitie in Ruimtelijke Planning herstellen van verbroken verbindingen tussen mens en ruimte individuele beleving collectieve waarde groot ruimtelijk verhaal kleine ruimtelijke verhalen ruimtelijke schaal bestuurlijke schaal onthechting en vervreemding 13

Duurzame gebiedsontwikkeling = Duurzame gebiedsontwikkeling

Transitie Gebiedsontwikkeling gebiedsontwikkeling 1.0 & 2.0 gebiedsontwikkeling 3.0 van naar aanbodgestuurd vraaggestuurd vastgoed gebiedswaarden grondwinsten gebiedsrendement

Gebiedsontwikkeling 3.0 inhoud, proces, financiering wezenlijk anders bij gebiedsontwikkeling 3.0 inhoud, proces, financiering 16

Inhoud van waaruit de kernwaarden van een gebied zoektocht naar de identiteit van een gebied van waaruit de kernwaarden van een gebied elkaar maximaal kunnen versterken zodat een gebied zich organisch en in balans ontwikkelt zonder afwenteling gesloten kringlopen

Kernwaarden 1.0 infrastructuur, mobiliteit, economie 2.0 milieu, landschap, water 3.0 klimaat, lokale energie, gezondheid, beleving, identiteit 18

Proces smal en diep draagvlak i.p.v. breed draagvlak selectieve participatie smal en diep draagvlak i.p.v. breed draagvlak koplopers uit samenleving i.p.v. belangenbehartigers geleidelijke draagvlakverbreding organisch ontwikkelen 19

Proces smal en diep draagvlak i.p.v. breed draagvlak selectieve participatie smal en diep draagvlak i.p.v. breed draagvlak koplopers uit samenleving i.p.v. belangenbehartigers geleidelijke draagvlakverbreding organisch ontwikkelen 20

richtingwijzers voor duurzame ontwikkeling Spelregels richtingwijzers voor duurzame ontwikkeling balans tussen strikte, begrenzende spelregels en flexibele, stimulerende spelregels 21

Duurzaamheids Spelregels Stadshavens top 10 1. energieneutraal bouwen 2. klimaatbestendig bouwen 3. water en groen dragers van ontwikkeling 4. hergebruik bestaand materiaal/ producten 5. zo weinig mogelijk vervuiling genereren 22

Duurzaamheids Spelregels Stadshavens top 10 6. diversiteit als uitgangspunt 7. menselijke maat als uitgangspunt 8. vanuit cultuurhistorisch perspectief 9. duurzame exploitatie en beheer van vastgoed 10. wijk/buurt economie is belangrijke pijler 23

Financiering partijen binden zich voor langere tijd aan een gebied maatschappelijk rendement partijen binden zich voor langere tijd aan een gebied rendement strekt zich ook uit over langere periode rendement uit creatie van gebiedwaarden naast vastgoed: schone energie, schone lucht, schoon water, schone mobiliteit, biologisch voedsel, natuur 24

Financierders zorgverzekeraars energiebedrijven woningcorporaties maatschappelijke instellingen pensioenfondsen gebiedsfonds voor grondontwikkeling & vastgoedexploitatie 25

Nieuwe Verdienmodellen - ontwikkelen van groene daken en gevels (oppervlaktes) - ondergronds ontwikkelen - handelen in oppervlaktes - gebiedsgebonden energie - drijvend, duurzaam ontwikkelen 26

Rijnhaven

Dutch Research Institute For Transitions

Merwe-Vierhavens

38

STADSOASE 41

44

Burgers pro-actief prosument mede ontwikkelaar gemeenschappen (collectief) particulier opdrachtgeverschap 45

Faciliterende Overheid ruimte bieden faciliteren en stimuleren van eigen initiatief belemmeringen wegnemen, netwerken bevorderen mentale ruimte, juridische ruimte, financiële ruimte richting geven investeren in en realiseren van collectieve voorzieningen afstemmen van ontwikkelingen in meer samenhang herformulering van leidende principes voor gebied

faciliterende overheid terugtredende overheid is heel wat anders als terugtredende overheid

Platform DGO initiatief van ministerie van I&M, Kennis voor Klimaat en Urgenda beperkte duur: 2011 – 2013 doelen: ontwikkeling integrale visie en nieuwe concepten DGO stimulering duurzaamheid in gebiedspraktijken missie: versnellen verduurzaming leefomgeving

Platformleden Wouter de Jong Peter van Rooy Thomas Rau Jan Rotmans Bas van de Griendt Rudy Stroink Pier Vellinga Dorine Putman Jan Huijgen Hans Verspoor Marjolein Demmers Henk Seinen Cees Moons Marijn Schenk Anke van Hal Marjan Minnesma Jan van der Meer Francine Houben Marc Buiter Roger Cox Peter Schuthof Tanja Klip-Martin Pascal Lamberigts Arjan Verheul Alex van Oost Jaap Dirkmaat Ellen Nieuweboer Wim Hafkamp

Ergo een wezenlijk andere gebiedsontwikkeling crisis is hét aangrijpingspunt voor een wezenlijk andere gebiedsontwikkeling ontwikkel mee met platform DGO!