Cyclus: “De Kracht van de Derde Levensfase” Solidariteit tussen generaties Solidariteit 2.0 Jongeren betalen de rekening! Inleider: prof. dr. Paul Schnabel 26 februari 2013, 20.00 uur, AG Meerlezaal Discussie met o.a. Dr. Ferry Koster EUR 20 maart 2013, 11.45 uur, SG Blauwe zaal TU/e Bedrijfsbezoek “Slimmer leven” 2020 april / mei Bezoek TU/e “Innovaties” april / mei Stellingen Afsluitend Debat AG Solidariteit voor een leefbare samenleving Paneldiscussie Jongeren / Ouderen Discussieleider prof. Theo Bemelmans TUe 31 mei 2013, 20.00 uur, AG Meerlezaal

De Kracht van de Derde Levensfase

programma Intro door Paul Schnabel Studium Generale TU/e Bezoek aan de TU/e met presentatie onderzoeken Bezoek Mextal: innovaties op gebied health and technology AG debat met 4 prominente inleiders

Baudouin van Lamsweerde Organisatieteam Jan Houkes Jan de Lint Addie de Fluiter Paul Boshouwers Anke Blextoon Fons Tielens Baudouin van Lamsweerde Rien Franken Rob Herremans Ria van Eck-Jennen

panelleden Discussieleider Theo Bemelmans Elies Lemkes (ZLTO) Chris Paulussen (Ehv Dagblad) Patrick Haazen (huisarts) Anton van den Brink (Rabo pensioenfonds) Discussieleider Theo Bemelmans

discussiewijze 4 stellingen korte inleiding bij een stelling daarna krijgt elk panellid twee minuten voor een standpuntbepaling vervolgens discussie met de zaal gedurende 20 minuten daarna volgende stelling Pauze na de eerste twee stellingen.

Bronnen tijdschriften/dagbladen/CBS Business plan Slimmer Leven 2020 ( 2012) rapporten van Sociaal Cultureel Planbureau Wisseling van de wacht: generaties in Nederland (2010) Meebetalen aan de zorg (2012) Een beroep op de Burger. Minder verzorgingsstaat, meer eigen verantwoordelijkheid (2012)

Wisseling van de wacht: generaties in Nederland ( Sociaal Cultureel Planbureau 2010) 563 blz 1.1 Het begrip generatie 1.2 Deel 1: Generaties in familieverband 1.3 Deel 2: Maatschappelijke generaties 1.4 Deel 3: Verhoudingen tussen generaties

stelling 1 Als je niet weet waar je heen wil, heb je geluk als je er komt. vrij naar Alice in Wonderland

Veel kritiek vanuit ouderenbonden en ook 50+partij van Henk Krol op stapeling van maatregelen die ouderen treffen Verhoging huren Toenemende zorgkosten Afnemende voorzieningen AOW gat en pensioenverlagingen Wet uniformering loonbegrip: gevolg belast.tarief 1e schijf van 15 naar 19% ‘Bosbelasting’:beperk inflatiecorrectie 1e en 2e schijf….levert op termijn miljarden op!! Verhoging eigen AWBZ bijdrage van 4% naar 12 % : kan oplopen tot 2000 euro/maand

Dynamische wereld In 2020 is 40% van de beroepsbevolking 67+ (in 2012 waren dat 2,5 M ouderen ofwel 25%) Grote veranderingen in concurrentiekracht en economische groei tussen werelddelen. Slag om grondstoffen en mineralen Grote stappen in medische technologie etc, etc. Nodig is een perspectief en beleid op lange termijn !!

Stelling 2 Individualisering van de zorg holt de solidariteit uit !

Zorg- en welzijnskosten 90 miljard in 2011 64 miljard : AWBZ/Zorgverz.wet/Wet maatsch.ondersteuning (gemeentefonds) Ziekenhuizen 23,6 Ouderen 16,1 Gehandicaptenzorg 8,3 Geneesmiddelen 6,5 GGZ 5,5 Huisarts 2,7 Overig (zorgtoeslag , tandarts, etc) 8% BBP in 2000, 15,2 % in 2012 ruim 30% in 2040 !!

SCP : Meebetalen aan de zorg (2012) brede steun voor solidariteit in de financiering van de zorg , maar geringe bereidheid om bij stijgende zorgkosten zelf meer bij te dragen. overheid moet verspilling in de zorg aanpakken. meer negatieve dan positieve reacties voor begrip ‘marktwerking’ Zeer beperkt inzicht in kosten en financiering van zorg. Vooral mensen met een lager inkomen hebben het gevoel dat voor steeds meer geld steeds minder zorg wordt geboden. Luxere zorg voor mensen met een hoger inkomen en voorrang in de zorg voor werkenden is bespreekbaar als de basiszorg maar van voldoende kwaliteit is en voor iedereen toegankelijk blijft.

besparingsmaatregelen meer efficiency en een hogere arbeidsproductiviteit in de zorgsector (o.a. minder managementlagen), meer marktwerking, minder ziekenhuizen (specialisatie en concentratie), meer buurtzorg via huisartsen, meer zorg op afstand (e-health), het tegengaan van overbehandeling en verspilling, meer verantwoordelijkheid bij de zorgconsumenten (meer zelfzorg), meer nadruk op gezond leven (preventie).

trends KORTOM: individualisering leidt tot afname solidariteit Meer eigen bijdrage Geen premies op arbeid maar naar indirecte belastingen (BTW/accijns). Dat is beter voor de economie vlgs Rick van de Ploeg en Willem Vermeend Ziektepolissen op maat Hogere eigen bijdrage bij ongezonde leefstijl KORTOM: individualisering leidt tot afname solidariteit

Stelling 3 AOW en pensioenstelsels moeten veranderen, anders is oud “out”

Pensioenvermogen 2013 : 1000 miljard euro Pensioenvermogen 2013 : 1000 miljard euro. Men hanteert bewust ingewikkelde rekenmodellen om de solidariteit te handhaven !! Pensioenen moeten rekenen met risicovrije interbancaire SWAP-rente en hebben daardoor te lage dekkingsgraad verplichtingen. Vele economen pleiten voor een marktrente.

AOW historie: Drees 1947 Noodwet ouderdomsvoorziening, Suurhoff (min AOW historie: Drees 1947 Noodwet ouderdomsvoorziening, Suurhoff (min. van Soc Zaken) voert in 1957 AOW in AOW in 2013: 33 miljard. Daarvan wordt 23 miljard opgebracht uit premieheffing (maximaal 17,9 % van loon), 10 miljard komt uit rijksbelastingen :‘fiscalisering’

Solidariteit neemt af door verhogen AOW leeftijd, maximering % AOW premie, dus hogere fiscalisering niet indexeren, verlagen pensioenuitkering

Stelling 4 Zonder Europese solidariteit zullen we niet overleven.

Welke vormen van solidariteit? Overdrachten van …… Rijk naar arm Gezond naar ongezond Geschikt naar ongeschikt Werkend naar niet werkend Jong naar oud Oud naar jong ?

Bereidheid om van een inkomensverhoging af te zien om een andere groep financieel te ontzien (in %) werkenden werklozen/ gepensioneerden ten opzichte van arbeidsongeschikten t.o.v van gepensioneerden t.o.v gepensioneerden werkenden (zeer)mee eens 12 7 19 niet mee eens 21 33 19 (zeer)mee oneens 67 60 62 Bron: scp rapport Wisseling van de wacht

Wie heeft het moeilijk? armoedesignalement Ruim 1 miljoen mensen, ruim 600.000 huishoudens 1 op de 9 kinderen kennen armoede (370.000 !) Veel armoede bij eenoudergezinnen, alleenstaanden jonger dan 65 jaar, bijstandsontvangers Werkende jongeren hebben het relatief moeilijk vanwege hoge lasten en lage zekerheden Veel ‘arme’ jongeren zijn (noodgedwongen) kleine zelfstandigen (zzp) Ouderen leven in relatieve weelde, uiteraard ondergrensgevallen niet meegerekend

Werkloosheid (Trouw 3 mei 2013) in % van de beroepsbevolking totaal % jeugd % Duitsland 6,9 8.0 Nederland 8.1 16.2 Frankrijk 10.0 25.0 Italie 11.5 38.4 Spanje 27.2 57.2

Solidariteit ouderen tov anderen Vrijwilligerswerk Kennisoverdracht Begeleiding werkende jongeren/startende ondernemers Investeringen pensioenfondsen in werk Inkomensoverdrachten (vrijwillig dan wel wettelijk) Zwakke eurolanden uit de euro laten gaan en de rekening betalen. Ouderen als pressiegroep voor beleid op lang termijn en voor open grenzen

De Kracht van de Derde Levensfase