Beleidsadvies Stimuleren van fietsen naar het werk Ingrid Hendriksen I.J.M. Hendriksen M. Fekkes M. Butter V.H. Hildebrandt

Achtergrond en aanleiding Fietsen naar het werk: ideale manier om de NNGB te behalen 25% fietst naar het werk, ondanks campagnes niet toegenomen Hoe kan het fietsen naar het werk effectiever gestimuleerd worden? Doel: aanleveren van kennis waarmee een effectief pakket aan beleidsmaatregelen kan worden gekozen om fietsen naar het werk te stimuleren 25% exclusief ketenmobiliteit Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Sociaal-culturele & persoonlijke kenmerken Gedragsmodel Kennis Sociaal-culturele & persoonlijke kenmerken Eigen effectiviteit Attitude Sociale invloeden Intentie / motivatie fysieke & economische Omgeving Gewoonte Op basis van literatuur en algemeen gedragsmodel (TPB –Ajzen): Naast 3 belangrijke voorspellers van gedrag lijkt gewoontegedrag een belangrijke rol te spelen Ook fysieke en sociale omgevingsfactoren kunnen in de keuze voor het vervoermiddel bepalend zijn Sociaal-culturele en persoonlijke kenmerken, en de kennis van de persoon hebben op indirecte wijze invloed op het fietsgedrag van de forens analyse vd belangrijkste fietsstimulerende maatregelen van overheid: een deel van deze determinanten gedekt, maar mn sociale invloeden en het gewoontegedrag tot nu toe onvoldoende geadresseerd Fietsgebruik Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Concrete stimuleringsmaatregelen 30 beleidsmaatregelen gericht op: Fietsgebruik werknemers op befietsbare afstand van het werk wonen Incl. enkele maatregelen gebruik fiets in het voor- en natransport Reeds bestaande en potentieel kansrijke maatregelen Ingedeeld naar type beleidsstrategie en sturingsmechanisme 30 belangrijkste maatregelen, befietsbare afstand < 10 km Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Concrete stimuleringsmaatregelen Maatregelen per beleidsstrategie Financieel-economische prikkels Aanpassen fietsvergoedingsregeling Aanschafregeling elektrische fiets Subsidieregeling belonen fietskilometers Stimuleren gratis tijdelijk gebruik elektrische fiets Verlagen woon-werk autovergoeding Invoeren/verhogen parkeerkosten auto Invoeren kilometerheffing Aanpassen regelingen lease-auto Subsidieregeling starterspremie Aantrekkelijker maken verhuisregeling Voorzieningen Verbeteren/uitbreiden fietspaden Verbeteren/uitbreiden fietsenstallingen Stimuleren fietsfaciliteiten op het werk Verbeteren doorstroming bij verkeerslichten Aanbrengen windscherm/overkapping fietspaden Stimuleren ontwikkeling fietsritinformatiesystemen Plaatsen van fiets-telpalen Plaatsen van informatiezuilen Verminderen/verplaatsen parkeerplekken Inrichting wegen ten nadele van auto’s Voorlichting Bedrijven informeren over fietsstimuleringsmogelijkheden Stimuleren fietsgebruik in ketenvervoer Stimuleren toepassing individueel reisadvies bij bedrijven Stimuleren toepassing mobiliteitsbudget Promotie elektrische fiets Ontwikkelen van systemen om samen te fietsen Voorschriften Eisen fietskwaliteit verscherpen Eisen maximale emissie gemotoriseerd vervoer verscherpen Structureel inzetten autoloze dagen Meer autoluwe binnensteden aantallen Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Matrix van gedragsdeterminanten Persoonlijke kenmerken niet te veranderen, sociale invloeden nauwelijks maatregelen voor, gewoontegedrag erg belangrijk dus nieuwe maatregelen ontwikkelen > De huidige maatregelen richten zich met name op (forse) financiële prikkels, maar mogelijk dat ook andere maatregelen (en beleidsinstrumenten) ingezet kunnen worden om het gewoontegedrag te doorbreken. Voor de andere determinanten is een groot scala aan beleidsmaatregelen beschikbaar Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Matrix per sturingsmechanisme Momenteel mn hierarchische aansturing, relatief weinig interactieve beleidsvorming en netwerksturing Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Motieven van automobilisten om te gaan fietsen 18 mogelijke redenen niet-fietsen (o.b.v. determinanten) 16 voorwaarden/maatregelen overwegen om wel te gaan fietsen 5 antwoordcategorieën (helemaal (niet) van toepassing) Online vragenlijst via internet panel (n=552) Onderzoeksgroep: Enkele reisafstand: 56% vrouwen 1-2 kilometer (4%) 84% loondienst 3-5 kilometer (26%) 34% hoog opgeleid 6-7 kilometer (21%) 8-10 kilometer (49%) Nieuw: voorwaarden/maatregelen automobilisten WEL gaan fietsen Bijna de helft zit op 8-10 km (>7.5 km) Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Motieven van automobilisten om te gaan fietsen Financiële prikkels effectief: > parkeerbeleid en kilometerheffing (push) Snelheid fiets ten opzichte van de auto Grote groep ‘overwegers’ (twijfelende automobilisten; 53%) > ook pull maatregelen effectief (w.o. fietskilometervergoeding) Werknemers met specifieke redenen om niet te fietsen (nacht- en ploegendienst, ouders en gezondheidsproblemen; 25%) > specifieke maatregelen Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Verwachte effectiviteit mogelijke maatregelen financieel-economische maatregelen: - onaantrekkelijker maken van de auto ten gunste van de fiets meest effectief (parkeerkosten en kilometerheffing) - subsidieregeling belonen fietskilometers, aanschafregeling elektrische fiets, stimuleren gratis tijdelijke gebruik elektrische fiets voorzieningen: - verminderen en/of verplaatsen parkeerplekken auto - verbeteren/uitbreiden van de fietspaden - comfort en gemak fietser vergroten (doorstroming verkeerslichten en verbeteren/uitbreiden van de fietsenstallingen) voorlichting: minder effectief, wel noodzakelijk ter ondersteuning voorschriften: autoluwe binnensteden Literatuur + onderzoek + theoretische veronderstellingen Financ-econ: 1e push, 2e pull Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Verwachte effectiviteit mogelijke maatregelen Mix van maatregelen meeste kans van slagen (o.m. doelgroep, lokaal) Vier groepen van maatregelen met grote verwachte effectiviteit: het aanscherpen van het parkeerbeleid ten gunste van de fiets het aanpassen van de woon-werk reiskostenvergoeding het verbeteren en uitbreiden van de fietsinfrastructuur en -faciliteiten het stimuleren van het gebruik van de elektrische fiets Uit literatuur mix van belang Obv effectiviteitstabel vier groepen onderscheiden Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Conclusies Veel mensen zijn in potentie over te halen Meest effectief zijn financiële prikkels en verbetering van fietsvoorzieningen Meest effectief zijn hiërarchische sturingsmechanismen Te beperkte beleidsaandacht voor sociale omgevings- determinanten en gewoontegedrag Significante groep fietst niet vanwege specifieke redenen Aandacht voor flankerend beleid Meer evaluatieonderzoek is noodzakelijk Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Aanbevelingen voor beleid (1) Nieuw beleid en intensivering van bestaand beleid is wenselijk, omdat dit effect op zal leveren, met name als dit beleid vooral wordt gericht op de overwegers en ‘evidence-based’ is. Het zorgen voor voldoende financieel-economische druk om het fietsen te stimuleren moet prioriteit krijgen. Daarnaast is het van groot belang dat de infrastructuur zo is ingericht dat er een maximale tijdwinst is te behalen bij de overstap naar de fiets. Bij beleidsontwikkeling moet primair gekeken worden naar maatregelen die door de overheid worden opgelegd. Daarnaast kan samen met stakeholders naar oplossingen worden gezocht. Geadviseerd wordt om nieuw beleid eerst in pilot projecten te beproeven en de effectiviteit ervan te beoordelen. Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Aanbevelingen voor beleid (2) Het verdient aanbeveling nieuwe maatregelen te ontwikkelen gericht op gedragsdeterminanten die momenteel niet worden geadresseerd, zoals sociale invloeden en gewoontegedrag. Nieuw beleid dient zich tevens te richten op groepen die momenteel niet fietsen vanwege specifieke redenen (maatwerk). Aandacht voor flankerend beleid gericht op het breed stimuleren van fietsen is gewenst (kinderen en allochtonen). Aandacht is ook nodig voor het toenemende gebruik van de brommer/scooter ten nadele van de fiets. Bij het ontwikkelen en uitvoeren van nieuw fietsstimulerend beleid zullen middelen gereserveerd moeten worden ter evaluatie van dit beleid, zodat het stimuleren van fietsen in de toekomst zo efficiënt en effectief mogelijk plaats kan vinden. Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010

Beleidsadvies Stimuleren van fietsen naar het werk Ingrid Hendriksen TNO Kwaliteit van Leven Leiden ingrid.hendriksen@tno.nl www.tno.nl/bewegen www.bodyatwork.nl Kennisplatform Fiets Filevrij 26 augustus 2010