Dual processing en het ervaren risico op hart-en vaatziekten Liesbeth Claassen1 1 EMGO Instituut, VU medisch centrum, Amsterdam

Dual processing (Eagly & Chaiken, 1993) Systematisch informatieverwerking; Informatie wordt systematisch verwerkt wanneer de ontvanger van een boodschap zorgvuldig nadenkt over de informatie. Het is een voornamelijk bewust en traag proces, waarvoor relatief veel cognitieve inspanning én capaciteit nodig is. Heuristische informatieverwerking Als de informatie te complex is, of wanneer motivatie om deze zorgvuldig te verwerken ontbreekt, wordt de informatie op een snelle, heuristische manier verwerkt. Hierbij wordt gebruik gemaakt van simpele beslisregels. Affectieve reacties zoals angst en bezorgdheid, kunnen ook werken als heuristieken (als indicatie voor ernst) en bovendien de cognitieve capaciteit aantasten waardoor systematische verwerking beperkt wordt (Slovic 2004)

Heuristic–Systematic Model* Informatieverwerkingstijl: Heuristisch Systematisch Voorspelers van informatieverwerkingsstijl: Motivatie Cognitieve vaardigheid Informatie sufficientie risicoperceptie * Gebaseerd op: Chaiken & Trope, 1999; Trumbo, 1996, 1999, 2002; Griffin, Dunwoody, & Neuwirth, 1999; Kahlor, Dunwoody, Griffin, Neuwirth, & Giese, 2003, Johnson, 2005

Bestaande vragenlijsten Rational-Experiental Inventory (Epstein, Pacini, Denes-Raj, & Heier,1996) 10 items, 5pt Need for Cognition => Systematische verwerking Als ik moet kiezen heb ik liever een ingewikkeld dan een simpel probleem Faith in Intuition scale => Heuristische verwerking Ik heb vertrouwen in mijn ingevingen Cognitive reflection test (Frederick, 2005) => Cognitieve vaardigheid Als 5 machines er 5 minuten overdoen om 5 producten te maken; hoeveel tijd kost het 100 machines om 100 producten te laten maken PANAS (Watson, Clark, & Tellegen, 1988), 10 neg, items, 5pt => Affect heuristiek (Slovic 2004)

HSM-items m.b.t. HVZ-risico’s Systematisch Ik wil het liefst gedetailleerde wetenschappelijke informatie om een goed beeld van mijn risico op hart- en/of vaatziekten te vormen Om te beoordelen wat mijn risico op hart- en/of vaatziekten is, heb ik statistische informatie (kansen in getallen uitgedrukt) nodig Heuristisch Op basis van mijn kennis en ervaring kan ik een goed beeld vormen van mijn risico op hart- en/of vaatziekten Om te weten wat mijn risico op hart- en/of vaatziekten is, vertrouw ik op de mening van mijn arts Motivatie Ik vind het zonde van mijn tijd om meer informatie over mijn risico op hart- en/of vaatziekten te zoeken Ik vind het belangrijk om te weten wat mijn risico op hart- en/of vaatziekten is Sufficientie Ik weet weinig over mijn risico op hart- en/of vaatziekten Ik begrijp genoeg van mijn risico op hart- en/of vaatziekten om te weten hoe ik daar mee moet omgaan

HSM Model (Trumbo 2002) NFC PANAS FI motivatie systemat. risico perceptie sufficientie heuristisch vaardigheid PANAS FI

Risicoperceptie I: verbaal Wat denkt u dat de kans is dat u binnen de komende 10 jaar een hart en/of vaatziekte krijgt, vergeleken met een gemiddelde man of vrouw van uw leeftijd? Veel kleiner dan gemiddeld ……. Veel groter dan gemiddeld Hoe waarschijnlijk denkt u dat het is dat u daadwerkelijk een hart- en/of vaatziekte krijgt binnen de komende 10 jaar? Erg onwaarschijnlijk …… Erg waarschijnlijk Voor uw gevoel, hoe groot is uw kans op het krijgen van een hart- en/of vaatziekte binnen de komende 10 jaar? Erg Klein ……Erg Groot

Hypotheses t.a.v. informatieverwerkingsstijl Motivatie↑=> Systematische verwerking↑ NFC↑=> Systematische verwerking↑ Vaardigheid (CRT)↑ => Systematische verwerking↑ Informatiesufficientie↑ => Heuristische verwerking↑ FI↑ => Heuristische verwerking↑

Hypotheses t.a.v. risicoperceptie Heuristische verwerking ↑ fouten en bias minder nauwkeurige risicoperceptie risicoperceptie↓????? Systematische verwerking↑ nauwkeurige risicoperceptie? risicoperceptie ↑?????

Dataverzameling (n=387) Via StOEH: personen met Familiaire Hypercholesterolemie (n=81) Via huisartsenpraktijken: personen met verhoogd risico op HVZ (n=51) Via Hoorn Screening Study: personen met een verhoogd risico op DM2 (en op HVZ) (n=255) Betrouwbaarheid schalen: Risicoperceptie ⍺ =.92 Neg. Affect ⍺ =.85 NFC ⍺ =.64 FI ⍺ =.74

Resultaten: HSM Model NFC PANAS FI R2 =.28 motivatie systemat. risico .45 systemat. .12 .19 risico perceptie sufficientie .16 R2 =.23 R2 =.03 .41 heuristisch .12 CRT PANAS .14 FI

Samenvatting en conclusies Motivatie↑=> Systematische verwerking↑ NFC => Systematische verwerking: n.s. Vaardigheid (CRT) => Systematische verwerking: n.s. Informatiesufficientie↑ => Heuristische verwerking↑ FI↑ => Heuristische verwerking↑ ECHTER Verklarende waarde van (systematische)informatie- verwerkingsstijl op risicoperceptie minimaal

Discussie Operationalisaties (m.n. items heuristisch/systematisch infoverwerking) Infoverwerkingsstijl heeft mogelijk een grotere voorspellende waarde voor nauwkeurigheid van risicoperceptie (bijv. na risicocomunicatie) Model is ontworpen om perceptie van omgevingsrisico’s (o.a. milieuvervuiling) en welicht dus minder geschikt voor persoonlijke risico’s Directionaliteit (risicoperceptie => infoverwerking)