Zekerheid over het eindresultaat neemt toe in de tijd. Improviserend werken Projectmatig werken Routinematig werken Zekerheid over het eindresultaat neemt toe in de tijd. Figuur 1.1

Geen mogelijkheid om in te spelen op veranderende vraag Efficiënt Niet flexibel Geen mogelijkheid om in te spelen op veranderende vraag Efficiënt Kwaliteit neemt toe Gelijke prestaties over een langere periode Routinematig werken Kostbare aanloopfase Bureaucratisering doordat alles wordt vastgelegd Zware taak projectleider Spanningen binnen de organisatie door tegengestelde belangen Effectief Resultaatgericht Grote betrokkenheid van de medewerkers Goede beheersing Verbeterde samenwerking Werknemers kunnen zelfstandig functioneren Projectmatig werken Weinig beheersing Veel onzekerheid Weinig stabiliteit Geen richtlijnen Opnieuw het wiel uitvinden Flexibel Inspelen op veranderingen Snel inspelen op de vraag Geen voorschriften Improviserend werken Nadelen Voordelen Werkvorm Figuur 1.2

AC: Afdelingschef PM: Projectmedewerker PL: Projectleider Bedrijfs- leiding AC AC AC AC AC PM PM PM PM PM PL PM PM PM PM PM PL PM PM PM PM PM PL Afd. 1 Afd. 2 Afd. 3 Afd. 4 Afd. 5 Figuur 1.3

Programmagroep Stuur- groep Stuur- groep Stuur- groep Project- groep Werk- groep Werk- groep Werk- groep Werk- groep Werk- groep Werk- groep Figuur 1.4

Globaal Specifiek Begin Eind Figuur 1.5

risico risico informatie kwaliteit Project- resultaat geld organisatie tijd risico risico Figuur 1.6

=%*$ Risico = Kans x Schade Figuur 1.7

kwaliteit  Eindresultaat  $ tijd geld Figuur 1.8

Initiatief Definitie Ontwerp Voorbereiding Realisatie Nazorg Eind In stand houden Doen Hoe te maken? Begin Hoe? Wat? Idee Projectverloop Figuur 1.9

Realisatie- programma Initiatief Definitie Ontwerp Voorbereiding Realisatie Nazorg Eind Nazorg- programma Realisatie- programma Begin Project- ontwerp Project- programma Project- opdracht Projectverloop Figuur 1.10

Welke alternatieven vallen in de loop van de tijd af? Initiatief Definitie Ontwerp Voorbereiding Realisatie Nazorg Eind Gebruikswijzen Uitwerkingen Begin Oplossingen Eisen Projecten Projectverloop Figuur 1.11

Globaal voor de rest van de route Beheersplannen: Tijd Geld Kwaliteit Informatie Organisatie Projectweg: Globaal voor de rest van de route Gedetailleerd voor de volgende fase Projectresultaat: Beschrijving Afbakening Eind Begin Projectverloop Figuur 1.12

Realisatie van de communicatie Analyse van de projectomgeving 4 1 Eind 3 2 Begin Organisatie van de communicatie Bepalen van de strategie Projectverloop Figuur 1.13

Doel Meten en bewaken Proces: Activiteiten Subprocessen Rapport Gegevens Invoer Uitvoer Figuur 2 1

Draairichting van het wiel Do Plan 2 1 Kwaliteitsverbetering 3 4 Check Act KWALITEITSZORG Plan: plannen Do: doen Check: controleren Act: aanpassen Kwaliteits- borging Figuur 2.2

Productlevenscyclus Projectlevenscyclus Figuur 2.3

Klant CPM Prince2 Itil Project CRAMM ISO Leverancier Figuur 2.4

Productgerichte planning Wijzigingsbeheer Kwaliteitsbeheer Business case Dirigeren van een project Beheersen van een fase Risicobeheer Organisatie Opstarten van een project Initiëren van een project Managen van faseovergangen Afsluiten van een project Managen van productoplevering Plannen Beheersing Plannen maken Configuratiebeheer Wijzigingsbeheer Kwaliteitscontrole Andere technieken Figuur 3.1

Dirigeren van een project Initiëren van een project Opstarten van een project Beheersen van een fase Managen van fase- overgangen Afsluiten van een project Managen van product- oplevering Informatiestroom Plannen maken Figuur 3.2

Kwaliteitsbeheer Business case Risicobeheer Organisatie Beheersing Plannen Configuratiebeheer Wijzigingsbeheer Figuur 3.3

Figuur 3.4

Testen Hardware + Software Software deur Casco ruimte Hardware deur Software lift Schilderwerk Hardware lift Testen Hardware + Software Oplevering Figuur 3.5

Dirigeren van een project Beheersing Wijzigingsbeh. Plannen Beheersing Managen product- oplevering Opstarten van een project Initiëren van een project Managen fase- overgangen Afsluiten van een project Kwaliteit controle Wijzigings beheer Plannen Risicobeheer Organisatie Business case Plannen Kwaliteitbeh. Risicobeheer Business case Beheersing Plannen Business case Risicobeheer Beheer Organisatie Beheer Config. mgmt. Plannen Beheren van een fase Beheersing Wijzigingsbeh. Config. mgmt. Product gerichte planning Plannen maken Figuur 3.6

Bedrijfs- of programma- management Project- bestuur Project- management Management van product- oplevering Controle Informatie Figuur 4.1

Opdrachtgever (Business- manager) Projectopdracht Opdrachtnemer (Projectmanager) Figuur 4.2

Borging Ondersteuning Figuur 4.3

Strategie Programma Huidige situatie Project Evaluatie Project Toekomst- visie Project Project Project Project Project Ondersteuning Figuur 4.4

Programmamanager Stuurgroep Projectmanager Teamleider Programmaplan Projectplan Faseplan Teamplan Projectplan Faseplan Teamplan Faseplan Teamplan Teamplan Afwijkingsplan Figuur 4.5

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 4.6

Organisatie Programma Support Office Project Programmastuurgroep Programma- directeur Programma- manager Verander- manager Programma borging Projectstuurgroep Senior gebruiker Business- manager Senior leverancier Project borging Project Figuur 4.7

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 5.1

Opstarten van een project: Stel het projectmanagementteam samen Beschrijf het doel van het project Welke oplossing is mogelijk? Wat is de business case? Inventariseer de risico´s Vraag goedkeuring voor projectinitiatie Mandaat DP1 Figuur 5.2

Dirigeren van een project DP - Projectinitiatie autoriseren (DP1) Directie/Programmamanagement Projectaanpak Projectvoorstel Initiatiefaseplan Risicologboek Organisatiestructuur OP DP IP Projectmandaat Opstarten van een project OP - Business manager en projectmanager benoemen (SU/OP1) - Projectmanagementteam samenstellen (SU/OP2) - Projectmanagementteam benoemen (SU/OP3) - Projectvoorstel opstellen (SU/OP4) - Projectaanpak definiëren (SU/OP5) - Initiatiefaseplan opstellen (SU/OP6) Initiatiefaseplan PL Figuur 5.3

Voorfase Initiatiefase Uitvoeringsfase(n) Figuur 5.4

DP Dirigeren OP Opstarten PL Plannen maken Projectaanpak Projectvoorstel Initiatiefaseplan Risicologboek Organisatiestructuur OP Opstarten Projectmandaat Initiatiefaseplan PL Plannen maken Figuur 5.5

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 6.1

Dirigeren van een project: Bevestig de start van het project Geef toestemming een plan voor de eerste fase op te stellen Geeft toestemming voor het project Geef toestemming voor iedere volgende fase Neem beslissingen als zich problemen voor doen Hou directie en programmamanagement op de hoogte Bevestig de projectafsluiting OP3 decharge Figuur 6.2

Directie/Programmamanagement Dirigeren van een project DP - Projectinitiatie autoriseren (DP1) - Project autoriseren (DP2) - Fase- of afwijkingsplan autoriseren (DP3) - Ad hoc sturing geven (DP4) - Projectafsluiting bevestigen (DP5) Initiëren van een project Opstarten van een project Beheersen van een fase Managen van fase- overgangen Afsluiten van een project Plannen maken PL Figuur 6.3

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 7.1

Initiëren van een project: Kwaliteit plannen Project plannen Business case opnieuw bekijken Risico’s opnieuw bekijken Projectbeheersing opzetten Projectinitiatiedocument opstellen Goedkeuring vragen voor het project DP1 DP2 Figuur 7.2

Initiëren van een project IP - Kwaliteitsplan opstellen (IP1) DP1 IP DP2 Autorisatie voor initiatie PID Faseplan Initiëren van een project IP - Kwaliteitsplan opstellen (IP1) - Project plannen (IP2) - Business case en risico’s aanscherpen (IP3) - Projectbeheersing opzetten (IP4) - Projectdossier aanleggen (IP5) - Projectinitiatiedocument samenstellen (IP6) Projectplan Faseplan PL Figuur 7.3

IP3 IP2 PL Projectvoorstel Projectaanpak Projectkwaliteitsplan Risicologboek Risicologboek Projectplan IP2 IP3 PL Figuur 7.4

DP2 IP6 BF Projectvoorstel Organisatiestructuur Projectaanpak Projectkwaliteitsplan Projectplan Business case Risicologboek Projectbeheersingsinstrumenten Communicatieplan IP6 DP2 PID Faseplan Faseplan BF Figuur 7.5

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 8.1

Schatting maken Planning maken Risico’s analyseren Plan voltooien OP IP MP MF Initiatiefaseplan Projectplan Teamplan Fase- of afwijkingsplan Plannen maken: PL Methoden en hulpmiddelen kiezen Producten identificeren Activiteiten plannen Afhankelijkheden identificeren Schatting maken Planning maken Risico’s analyseren Plan voltooien Figuur 8.2

Plannen maken PL - Plan ontwerpen (PL1) OP6 IP2 PL MF 1, 2, 6 MP1 Plannen maken PL - Plan ontwerpen (PL1) - Producten definiëren en analyseren (PL2) - Activiteiten en afhankelijkheden identificeren (PL3) - Schatting maken (PL4) - Tijdschema opstellen (PL5) - Risico's analyseren (PL6) - Projectplan voltooien (PL7) Figuur 8.3

Producten beschrijven Producten definiëren Producten beschrijven Volgorde bepalen Figuur 8.4

Figuur 8.5

Kwaliteitsmethode - test consumentenbond - testrapport energiebedrijf Productbeschrijving koelkast Doel: een beschrijving van alle onderdelen van de nieuwe koelkast. Samenstelling De koelkast heeft de volgende onderdelen: - vriesvak van 20 liter - 3 vakken van ieder 25 liter - groentela van 30 liter - flessenrek in deur - opbergvak voor eieren - binnenverlichting Kleur - wit Kwaliteitscriteria - geleverd door erkend leverancier - 5 jaar garantie - laag energieverbruik Kwaliteitsmethode - test consumentenbond - testrapport energiebedrijf Figuur 8.6

Oude keuken Meet- resultaten Lijst van materialen Ontwerp Verf Tegels Leidingen Nieuwe keuken Verbouwde keuken Figuur 8.7

Figuur 8.8

Figuur 8.9

1 Identificatie 6 Bewaking 2 Analyse Risico- management Risico- analyse 5 Inplementatie 3 Maatregelen 4 Selectie Figuur 8.10

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 9.1

DP Beheersen van een fase: Werk autoriseren Informatie verzamelen over de voortgang Aandachtspunten verzamelen Beoordelen van de gevolgen Rapporteren aan de stuurgroep Problemen escaleren naar stuurgroep Corrigerende maatregelen nemen AP MF MP Figuur 9.2

Beheersen van een fase BF - Werkpakket autoriseren (BF1) DP MF BF AP MP Beheersen van een fase BF - Werkpakket autoriseren (BF1) - Voortgang bewaken (BF2) - Projectaandachtspunten verzamelen (BF3) - Projectaandachtspunten beoordelen (BF4) - Status fase beoordelen (BF5) - Hoofdlijnen rapporteren (BF6) - Corrigerende maatregelen nemen (BF7) - Aandachtspunten aan de orde stellen (BF8) - Afgerond werkpakket ontvangen (BF9) Figuur 9.3

BF: Beheersen van een fase. Werkpakket autoriseren BF2 Voortgang bewaken BF9 Afgerond werkpakket ontvangen MP: Managen van productoplevering. MP1 Werkpakket aannemen MP2 Werkpakket uitvoeren MP3 Werkpakket opleveren Informatiestroom Figuur 9.4

Correctieve acties nodig? BF5 Binnen toleranties? BF8 DP4 Nee Ja Correctieve acties nodig? BF6 BF1 Nee Ja BF7 Figuur 9.5

BF9 MP3 Afgerond Werkpakket werkpakket Werkpakket opleveren ontvangen Status BF2 Voortgang bewaken Figuur 9.6

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 10.1

Managen van productoplevering: Aannemen van het teamwerk van de projectleider Plannen van het teamwerk in overleg met het team Toezicht houden op het teamwerk Rapporteren over kwaliteit en voortgang Beoordelen van de kwaliteit van het werk Goedkeuring vragen voor de opgeleverde producten BF1 BF9 Figuur 10.2

Managen van productoplevering MP - Werkpakket aannemen (MP1) BF2 BF1 MP BF9 Managen van productoplevering MP - Werkpakket aannemen (MP1) - Werkpakket uitvoeren (MP2) - Werkpakket opleveren (MP3) Figuur 10.3

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 11.1

Managen van faseovergangen: Maak een overzicht van de voortgang van de huidige fase Maak een planning voor de volgende fase of maak een afwijkingsplan Werk het projectplan bij Controleer of de business case is gewijzigd Controleer of de risico’s zijn gewijzigd Maak een rapportage voor de stuurgroep BF5 DP3 BF8 Figuur 11.2

Managen van faseovergangen MF - Faseplan opstellen (MF1) BF5 BF8 MF DP3 PL Managen van faseovergangen MF - Faseplan opstellen (MF1) - Projectplan actualiseren (MF2) - Business case actualiseren (MF3) - Risicologboek actualiseren (MF4) - Faseafsluiting rapporteren (MF5) - Afwijkingsplan opstellen (MF6) Figuur 11.3

Huidige fase Projectplan Volgende fase MF2 Afwijkingsplan Figuur 11.4

Aandachts- puntenlijst Projectplan Risicologboek Huidige fase Aandachts- puntenlijst Fase- eindrapport Volgende fase MF5 Afwijkingsplan Werkpakket Kwaliteits- logboek Leerpuntenlijst Figuur 11.5

Goedgekeurd Afwijkingsrapport BF8 DP4 Afwijking Afwijkingsrapport Goedgekeurd Afwijkingsrapport MF6 Afwijkingsplan DP3 Stoppen AP1 Verder gaan BF1 Figuur 11.6

DP IP OP BF MF AP MP PL Figuur 12.1

Afsluiten van een project: Archiveer alle managementproducten BF5 Afsluiten van een project: Archiveer alle managementproducten Controleer of alle producten zijn opgeleverd en goedgekeurd door de gebruiker Documenteer alle acties die op een later tijdstip moeten worden ondernomen door de onderhoud en beheer afdelingen Maak een plan wanneer en hoe de resultaten worden beoordeeld Hef de projectorganisatie op DP3 DP5 DP4 Figuur 12.2

 DP3 Archief DP4 AP DP5 BF5 Afsluiten van een project AP - Project afbouwen (AP1) - Vervolgacties identificeren (AP2) - Project evalueren (AP3) Figuur 12.3: Procesmodel voor het afsluiten van een project Figuur 12.3

groot Meedenken Meewerken belang Informeren Meebeslissen klein weinig Figuur 13.1 B-I-matrix weinig veel invloed Figuur 13.1

overeenstemming vertrouwen groot Partner Vriend overeenstemming Opportunist Twijfelaar klein Vijand Tegenstander Figuur 13.2 O/V-matrix weinig veel vertrouwen Figuur 13.2

Team Visie Beleid Tactiek Activiteit Figuur 14.1 Team en organisatie

Figuur 14.2: Teamrollen Figuur 14.2

Acceptatie Beheersing Informatie Afstemming Figuur 14.3: Teamvormingsproces Afstemming Figuur 14.3

Figuur 13.1: Activiteitenschema

T4=2 dagen A B C D T1=2 dagen T2=3 dagen T3=1 dag dummy E T5=3 dagen Figuur 13.2: Activity-on-the-arrow Figuur 15.2

A tA=0 1 t1=3 dagen B tb=0 Figuur 13.3: Activity-on-the-box

Act.=Activiteit t=tijdsduur in dagen Act. B tB=1 Start tStart=0 Einde tEinde=0 Act. C tC=2 Act. D tD=1 Act. E tE=3 Figuur 13.4: Netwerkdiagram met kritieke pad Act.=Activiteit t=tijdsduur in dagen Figuur 15.4

Figuur 13.5: Berekening van het kritieke pad

VS Act. VE LS t LE Act.=Activiteit t=tijdsduur VS=Vroegste Start VE=Vroegste Einde LS=Laatste Start LE=Laatste Einde Figuur 13.6: Activiteit met vroegst en laatst mogelijke start en einde Figuur 15.6

Figuur 13.7: Vroegst mogelijke start en einde van elke activiteit

0 A 4 tA=4 4 B 5 tB=1 0 Start 0 tStart=0 7 Eind 7 tEinde=0 0 C 2 tC=2 tD=1 4 E 7 tE=3 Figuur 13.8: Netwerkdiagram met vroegst mogelijke start en einde van elke activiteit VS Act. VE LS t LE Figuur 15.10

0 A 4 0 4 4 Figuur 13.11: Activiteit zonder speling Figuur 15.11

Figuur 13.12: Speling van de activiteiten

Figuur 13.13: Balkenplanning

Figuur 15.14

Evaluatie en bijsturing Systeem- ontwikkeling Informatie- planning Evaluatie en bijsturing Systeem- ontwikkeling Figuur 14.1: De managementcyclus voor de informatieverzorging Gebruik en beheer Figuur 16.1

Figuur 14.2: De projectlevenscyclus van een ontwikkeltraject

Toepasbaar- heidsonderzoek en bedrijfsanalyse Functioneel model iteratie Implementatie Ontwerp & bouw iteratie Figuur 14.3: Het ontwikkelproces bij DSDM Figuur 16.3

Figuur 17.1

ISO 8402 algemeen ISO 9000 aanvullingen ISO 9001 ISO 9004 extern intern Figuur 17.2

5 Geoptimaliseerd 4 Bestuurd 3 Gedefinieerd 2 Herhaalbaar 1 Initieel Proces-beheersing 5 Geoptimaliseerd Er wordt gestructureerd gewerkt, processen worden verbeterd en nieuwe processen en technieken worden ingevoerd. Proces-meting 4 Bestuurd Processen en producten zijn voorspelbaar en daardoor pro-actief stuurbaar. Proces-definitie 3 Gedefinieerd Beheersing van project en product door standaardiseren, integreren en leren. Project-management 2 Herhaalbaar Gedisciplineerd projectmanagement, eerdere successen kunnen worden herhaald. 1 Initieel Projecten gaan over het budget, te laat, hebben een lage kwaliteit zijn onvoorspelbaar en niet beheerst. Figuur 17.3

Managen van processen (14%) Leiderschap (10%) Waardering Personeel (9%) Mensen (9%) Managen van processen (14%) Beleid & Strategie (8%) Waardering Klanten (20%) Leiderschap (10%) Ondernemings-resultaten (15%) Partnerships & Middelen (9%) Waardering maatschappij (6%) Organisatie (50%) Resultaat (50%) Leren en verbeteren Figuur 17.4