Inspanning GTS t.a.v. veranderende gassamenstelling Technisch overleg Den Haag 17 mei 2011 Wim Borghols namens projectteam GTS

Overzicht presentatie GTS Overzicht verspreiding rijke gassen in het H-gas netwerk Operationele maatregelen door GTS Overzicht kwaliteitsontwikkeling H-gas komende jaren Gaskwaliteit signaleringssysteem van GTS voor de markt

Algemeen GTS is netbeheerder; daadwerkelijke gasstromen zijn gevolg van gedrag van invoeders en afnemers Informatie m.b.t. te verwachten gassen onder andere via: www.hoezoandergas.nl Brief januari 2011 Projectbureau Nieuw Aardgas Bilaterale gesprekken LNG frontrunner; Russisch en Noors gas e.d. volgen Analyses over verwachtingen zijn gebaseerd op huidige praktijk en onze inschattingen. Verder is er onderscheid in operationele praktijk en de planning, laatste gaat uit van extremen zoals bijv. -17 C. 15 december 2009

Export Verenigd Koninkrijk H-gas transportnet Import Noors gas/ kleine velden Export Duitsland/ Import Noors + Russisch gas Import kleine velden Export Verenigd Koninkrijk Import kleine velden + GATE Export/Import België Export België + Duitsland

Verspreidingsgebied LNG-Maasvlakte NB: later ook kans op Noors en Russisch gas met hogere PE waarden! GATE LNG Maximaal ruim 1 mln m3/h

Operationele maatregelen GTS (1) Wat gaat GTS doen Daar waar mogelijk rijker gas mengen met armer gas AfWobben rijker gas (=mengen met N2) Verhogen ondergrens Wobbe waar mogelijk Signaleringssysteem GTS kan alleen gassen aanpassen door mengen en alleen indien ander gas beschikbaar is. Hoe verder van een bron hoe meer kansen om te mengen. Mengen:

Operationele maatregelen GTS (2) Op- en afregelsnelheid van productie of afname aanpassen heeft zeer beperkte invloed op spronggrootte bij overgang naar andere gassoort vanwege de propstroming in de leidingen. Hoe verder van de bron hoe meer de sprongen uitgesmeerd worden. Niet mengen: Verhogen van de Wobbe ondergrens zal per aansluiting beoordeeld moeten worden. Wordt meegenomen in de bilaterale gesprekken.

Kwaliteitsontwikkeling H-gas komende jaren Wettelijk/Contractueel Wobbe index max. 57,2 MJ/m3(n) net als nu CEN in opdracht EU bezig met opstellen Europese specificaties voor H-gas, gereed ca. 2015 Individuele contracten Operationeel Wobbe index maximaal 54 MJ/m3(n); eind 2014 mogelijk naar 55,7 MJ/m3(n) (beslissing medio 2011) Waar mogelijk en gewenst zal GTS de minimale Wobbe index verhogen. Maximum PE getal tot eind 2012 niet hoger dan 8,7% bij W = 54 MJ/m3(n)

Maximale Wobbe (54) in vergelijking met nu

LNG PE in vergelijking met nu H-gas: Historische fluctuatie in propaan-equivalent, 2005-2010 2000 4000 6000 8000 10000 3 4 5 6 7 8 9 aantal uren in 5 jaren (per 0,1% PE interval) IJmond Rotterdam Limburg Eemshaven Delfzijl propaanequivalent (%) Gem. LNG1) PE (5,4%) σ1T = 2,1; σ2T = 1,5; σ3T = 1,22) Max PE (8,7%) Gebaseerd op historische gegevens aanlanding LNG in Europa; zonder afwobben Menging onder ideale omstandigheden

Gaskwaliteit signaleringssysteem GTS stelt informatie beschikbaar aan de markt Doel: Op twee niveaus partijen informeren over (mogelijk) op korte termijn aanstaande gaskwaliteitsveranderingen. Maatwerk: per aansluiting de relevante informatie beschikbaar stellen Nationaal: globaal beeld van Nederland, voor iedereen toegankelijk Zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande infrastructuur (gaschromatografen) en near real-time informatievoorziening (B2B=xml via internet). Vanaf september zullen ook extra GC’s beschikbaar komen Systeem is ter informatie. Uiteindelijke sturing van processen middels eigen metingen en eigen apparatuur Termijn van “vooraankondiging” is afhankelijk van looptijd (afstand tot GC en stroomsnelheid)

Gaskwaliteit signaleringssysteem - Maatwerk Actuele gassamenstelling van relevante gaschromatografen(GC’s) Actuele samenstelling van de componenten Downloaden informatie middels uitbreiding B2B Per aansluiting bepalen welke upstream GC’s relevant zijn Voor afnemer relevante parameters door hem zelf te berekenen aan de hand van deze gegevens Oplevering begin juli 2011 Indicatie looptijd relevante GC’s per aansluiting Prioriteit op LNG invoeding “Modelleren” netwerken Gebaseerd op actuele flows, geen “simulatie” Oplevering ca. september 2011 Check hoeveel bedrijven B2B al gebruiken 15 december 2009

Gaskwaliteit signaleringssysteem - Maatwerk Netwerk met 2 mogelijke invoedingen

Gaskwaliteit signaleringssysteem - Nationaal Opdeling in gebieden Actuele indicatie van kwaliteitsparameters: PE getal, Wobbe-index, Methaangetal, H/C verhouding Indicatie van flows tussen de gebieden Plaatje moet beter gemaakt worden. 15 december 2009

Samenvatting GTS zal waar mogelijk door menging van H-gassen sprongen in kwaliteit pogen te verkleinen. Waar mogelijk en gewenst zal GTS de minimale Wobbe index verhogen. Middels N2 bijmenging zal GTS de maximale Wobbe index op 54 MJ/m3(n) houden. Tot eind 2012 maximum PE getal 8,7 bij W=54 MJ/m3(n) Na 2014 kan maximale Wobbe index toenemen tot 55,7 MJ/m3(n) (beslissing medio 2011). GTS werkt hard aan het gaskwaliteit signalerings-systeem.