Inclusieve cultuur & hoger onderwijs Studievoormiddag SIHO Structuur en cultuur voor inclusie. Hoe verhouden beide zich tot elkaar? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

“The future must be imagined in order to decide how to get there “The future must be imagined in order to decide how to get there ... and the conceptual framework is such an imagined future.” (Ellyard,1999) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Vb Rotterdam Meer dan 160 verschillende culturen Prognose 2017: allochtonen 57% Gevolgen hoger onderwijs Meer diversiteit Minder studenten beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Vb Antwerpen Aan de Universiteit Antwerpen steeg tussen 1993 en 2003 het aandeel allochtonen binnen de nieuwe eerstejaarsstudenten van 3,4% naar 9,6%. De grootste groep heeft een Arabische, Maghrebijnse of Turkse achtergrond. Maar de gestegen instroom gaat niet gepaard met een stijging van de doorstroom. Van de allochtone studenten slaagt gemiddeld 24% in het eerste jaar aan de universiteit, tegenover 45% bij autochtone studenten (Allochtone studenten aan de UA, Rottiers, Defrancq, Rouwens, 2004) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Vb Kurt In een lezersbrief stelt de moeder van Kurt zich de volgende vraag: “Waarom kan of mag Kurt niet naar een hogeschool wanneer hij na het buitengewoon onderwijs nog wil leren of studeren. Kurt heeft het syndroom van Down.” beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

dialectiek Inclusie vanuit een (Europees) hoger onderwijsperspectief? Hoger onderwijs vanuit een kritisch inclusieperspectief? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusie vanuit een (Europees) hoger onderwijsperspectief? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Studenten leren snel Kwaliteit kan niet zonder diversiteit. “Onderwijskwaliteit toont zich niet alleen in de kwaliteit van het eindproduct maar ook in het productieproces en de leerwinst.” “Diversiteitsbeleid zorgt voor innovaties in het onderwijsproces die elke student ten goede komen en voor diploma’s die beter voorbereiden op de diverse samenleving.” (memorandum Vlaamse verkiezingen, www.vvs.be) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Met dank aan Bologna Stakeholders Met BEHOEFTEN en noden Student zelf leerproces in handen nemen als AUTONOOM en UNIEK INDIVIDU Studenten zijn KLANTEN TALENTEN naar boven te brengen Met BEHOEFTEN en noden INVESTEREN in kennis Student als ondernemer Stakeholders Competitie- of concurrentie-model Die voorbereid moeten worden op de MARKT CONTRACT met de student (ects-fiche) Daartoe is KWALITEITsvol onderwijs (?) nodig wie speelt het best in op de behoeften, welke school is het meest geschikt voor gebruik? (kwaliteitsvol) RANKING LEERKREDIET CREDITsysteem INVESTEREN in menselijk KAPITAAL APB XXXXXX Hogeschool OUTPUTfinanciering beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoger onderwijs speelt zich af in een economische ruimte (Globale immuniteit, Masschelein & Simons 2003) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoger onderwijs & Inclusie vinden elkaar in een economische ruimte Hoger onderwijs heeft als doel (zelf)kritische burgers te vormen die kunnen functioneren in een democratische samenleving. Inclusie wordt zo middel om de problematiek van gelijkheid en rechtvaardigheid aan te pakken Liberaal perspectief op inclusie primeert en is best gekend (obama liberaal) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Uitsluiting is onrechtvaardig want ... Competenties mogen niet verloren gaan Iedereen moet inbreng doen Iedereen moet toegang krijgen tot omgevingen en netwerken Iedereen moet geactiveerd en ingezet kunnen worden Iedereen wordt/is stakeholder, mede-beheerder, mede-ondernemer Iedereen maakt deel uit van een gemeenschap en is verantwoordelijk Investeren in menselijk kapitaal, brengt later op voor de gemeenschap Er wordt vooral rekening gehouden met WAT iedereen inbrengt, de uitkomst beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs: een liberaal perspectief Inclusie in het hoger onderwijs gericht op Participatie en succes verhogen in hoger onderwijs Voor die groepen die in onze mpij worden uitgesloten (obv geslacht, sexualiteit, etniciteit, afkomst, leeftijd, socio econ status, beperking, handicapsituatie ...) dus activiteiten worden gericht op het verruimen van de ‘recruteringsbasis’ en ‘selectievoorwaarden’ acties gericht naar specifieke doelgroepen de ondersteuningsmogelijkheden  zo succes mogelijk te maken voor iedereen  de welvaartstaat in stand te houden beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs: een liberaal perspectief Inclusie = dan gericht op Toegankelijkheid te vergroten Enculturalisatie en reproductie van professionele kennis en praktijk (kennisargument) Succes wordt afgemeten aan de winst voor het individu (dat anders werd uitgesloten) sociaal en economisch voordeel door hoger onderwijs te volgen Winst voor de groep = stimuleert verdraagzaamheid en empathie, leren omgaan met diversiteit beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoe inclusie realiseren: Kansen en barrières instroom Recrutering en onthaal? Iedereen welkom? Uitnodigend? Communicatie? Er verandert pas iets als ze er zijn! Flexibilisering vs Toelatingsvoorwaarden Creditcontract, diplomacontract, examencontract ... beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoe inclusie realiseren: Kansen en barrières doorstroom Bijzondere faciliteiten  toelatingscommissie Wie? * Bindend studieadvies? Administratief, gestandaardiseerd  op maat, wat nodig is Competentiegericht onderwijs? nieuwe norm  op maat van de student Is alles te vatten in competenties? (voor een gezin zorgen, Werk en studie combineren, een functiebeperking hebben (dyslexie, adhd, een motorische, visuele of auditieve handicap, ...) ernstig medisch of psychisch probleem, topsporter of topmusicus) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoe inclusie realiseren: Kansen en barrières uitstroom Finaliteit? Diploma  supplement, attesten, gevolgd, geslaagd ... Contacten en bewustmaken arbeidsmarkt  arbeidsmarkt niet belasten beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Dit kan eigenlijk niet mislukken maar ... Hoe ver staan we hierin? Hogescholen en Universiteiten ondernemingen of diplomafabrieken, Core business: Productie van competente studenten Plaatst hoger onderwijs zich hiermee op een volwaardige manier in de samenleving? Inclusie wordt zo de socialisering van het economische gegijzeld in een liberaal discours een meetbaar product ten dienste van de economische realiteit Is dat nu wat het inclusief discours inhoudt? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

En eigenlijk verandert er niets ... de uitkomsten van het hoger onderwijs bestendigen en voeden de sociale en economische structuren en relaties in de samenleving, ze worden niet uitgedaagd de ongelijkheid, onderdrukking mede veroorzaakt door deze structuren en relaties (en het hoger onderwijs) blijven in stand gehouden Binnen dit liberaal perspectief op inclusie blijven machtstructuren en privileges ongewijzigd Het Mattheüseffect blijft spelen (*) (een zin uitgesproken door "de heer" in de parabel van de talenten (Matteüs 25:14-30):"Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen." ) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoger onderwijs vanuit een kritisch inclusieperspectief? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

“Kwaliteitsvol hoger onderwijs voor allen” Wie is allen? Studenten met en zonder beperkingen? Studenten met en zonder specifieke behoeften en noden? Ook studenten die minder onderwijskansen hebben? Of alle mensen die willen of verlangen te leren? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Wat is de relatie tussen hoger onderwijs – samenleving? Moet Hoger onderwijs Mensen voorbereiden op de economische realiteit? Het afleveren van mensen voor diverse machtsstructuren? De bekwame nog bekwamer maken? Of mensen emanciperen? Mensen opleiden tot democratische wezens opdat veranderingen in de samenleving mogelijk worden? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs: een kritisch perspectief Onderwijs heeft ook een politieke dimensie Hoger onderwijs moet zich evenzeer bezighouden met kritiek op de samenleving zich engageren tegen sociale ongelijkheid (*) (Habermas, 1987) Vb recente acties van universiteiten en hogescholen voor de hongerstakende asielzoekers beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs: een kritisch perspectief Inclusief hoger onderwijs is gericht op Succesvolle participatie die leidt tot meer mogelijkheden voor iedereen in het onderwijs én daar buiten Niet enkel wegwerken van barrières inzake toegankelijkheid, participatie en succes maar ook focus leggen op Aan welke criteria wordt dat succes afgemeten? Wie dat succes beoordeelt en hoe? (Dus niet enkel binnen een economische ruimte) beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs: een kritisch perspectief Inclusief hoger onderwijs is gericht op Leren ifv menselijke waarden (democratie, participatie, gelijkwaardigheid, emancipatie) en niet enkel ifv economische criteria de uitkomsten voor alle deelnemers naast gelijke uitkomsten voor specifieke doelgroepen leren ifv van maatschappelijke verandering en niet alleen op leren als voorbereiding op het beroepsleven beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs : een kritisch perspectief Dit betekent dat door curriculum en didactieken Voor studenten de sociale verhoudingen en relaties duidelijk worden Ze leren omgaan met het evenwicht tussen rechten en verantwoordelijkheden Ze mee bewust worden dat ongelijkheid en verdrukking effecten zijn van ons onderwijs(systeem) waaraan ze zelf participeren Ze evolueren in hun burgerschap en niet enkel als professioneel Ook een burgerschapsperspectief wordt gehanteerd en niet alleen een competentieperspectief (?) Competentieperspectief : eerst competent worden dan deelnemen, eerst bewijzen dan toegelaten worden Burgerschaps: vertrekt vanuit rechten, recht op deelname en leren door deelname beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoe realiseren Bewustwording: Diversiteit is niet iets dat de student binnenbrengt ... Diversiteit wordt steeds beperkt gehouden tot de persoonlijke relatie met de student en is te weinig een academische en pedagogische aangelegenheid Hoe school of universiteit kijkt naar mpij en sociale relaties blijkt uit het curriculum, de onderwijsorganisatie Kan hoger onderwijs in deze nog neutraal zijn? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Hoe realiseren Analyse van het curriculum Is een product van een bepaalde cultuur Zien we zelf nog de vooroordelen en uitsluitingsmechanismen die in het curriculum of de leerstof geconstrueerd zitten? Hoe wordt verscheidenheid, diversiteit zichtbaar in het curriculum? Is het open en vormgegeven vanuit ideologie en menselijke waarden? Kan het functioneren als hefboom voor verandering? Of zegt wat er niet in zit meer over de machtsstructuren die het geïnstalleerd hebben beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Meer reflectieve vragen... Hoe realiseren we een hoger onderwijs dat zich niet beperkt tot een economische ruimte of omgeving? Hoe realiseren we een Hoger onderwijs dat Zich afspeelt IN de wereld? Doet nadenken OVER die wereld? Mensen doet leren IN/OVER die wereld? Mensen voorbereid om die wereld te veranderen? Is een inclusieve onderwijsrealiteit niet alleen wenselijk maar ook noodzakelijk? Niet vanuit een economisch maar vanuit een ethisch een louter onderwijskundig perspectief? beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs Zoekt en Verwelkomt diversiteit Accepteert dat het leren hierdoor wordt verrijkt Ziet inclusief onderwijs als fundamenteel onderdeel van de onderwijskwaliteit Organiseert hiertoe de noodzakelijke ondersteuning Ovv lesgeven, leren, assessment, organisatie Streeft naar een inclusief curriculum beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Inclusief hoger onderwijs Houdt bij, onderzoekt hoe diverse ondersteuningsmiddelen bijdragen tot de uitkomsten van diverse groepen Laat zich niet louter dicteren door de markt Brengt de focus terug naar het leren en op een hoger onderwijs ten dienste van de samenleving Benadert hogescholen en universiteiten als lerende organisaties beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

Ter afsluiting Het hoger onderwijs bekijken vanuit een inclusieperspectief is in de spiegel kijken en zich afvragen hoe het eigen onderwijs zich verhoudt tot de (gewenste) samenleving beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel

biblio Ellyard P (1999) Preferred futures, pathways to sustainability in Routledge farmer reader on Inclusive education, p250 Masschelein J en Simons M, (2003) Globale immuniteit Leuven: ACCO, Nunan T., George R., McCausland H., (2005) Inclusive education in Universities Routledge farmer reader on Inclusive education, p250-259, Oxon: Routledge Rottiers, S., Defrancq, E. & Rouwens, E. (2004). Allochtone studenten aan de UA, Een statistische situatieanalyse van 1993 tot 2003, aangevuld met een literatuurstudie over de oorzaken en maatregelen. OVER.WERK Tijdschrift van het Steunpunt WAV 4/2004 Dep. Dienstverlening, Antwerpen: Dept. Sociologie. beno.schraepen@plantijn.be Inclusieve Cultuur & Hoger onderwijs 070509 SIHO Brussel