Een nieuw wettelijk kader: VLAREA wordt VLAREMA Patrick Deprez Directeur Materials Management Van Gansewinkel groep

Of toch?

Wetgeving vanuit historisch perspectief Bescherming van de “mens” “Hygiëne” als primaire driver voor afvalbeheer Inzameling van fecaliën in stedelijke agglomeraties! Opzetten van rioolsystemen: London, Rotterdam, … Diverse “Zorgplichten” voor steden en gemeenten, ARAB als belangrijkste ‘milieuwetgeving’ Bescherming van het “milieu” Vanaf 1960 : milieuschandalen, luchtvervuiling, … heeft geleid tot ruime beschermingsmaatregelen (wet- en regelgeving) brede rechtsgrond voor bescherming van mens en milieu, fauna en flora in Westerse wereld.

Blijvende ‘ontwikkeling’ van wettelijk kader Groeiend milieubewustzijn in de jaren 60… Ruimtegebrek in de jaren 80 Emissienormen in de jaren 90 Focus op energieterugwinning Toenemende selectieve inzameling

“Waarde” drijft de recyclageketen Inzetten van secundaire grondstoffen biedt een economisch voordeel Goedkoper beschikbaar dan primaire materialen Lagere productiekost Directere beschikbaarheid in tijd en plaats  Goedkoper product “Schaarste” of “overvloed” is een determinerende factor Armoede maakt vindingrijk Versus “De wegwerpmaatschappij”

Level 3 : Grondstofmanagement Bescherming van de mens Bescherming van het milieu - ecologie Bescherming van onze economie Level 3 : Grondstofmanagement Probleem : Schaarste van grondstoffen Aan het huidige consumptieritme zullen we binnen … 13 jaar geen indium meer vinden (0% recycling) 61 jaar geen koper meer vinden (31% recycling) 45 jaar geen goud meer vinden (43% recycling)

Critical Raw Materials…. A strategic issue!

Lithium / Indium or Gallium are hocus pocus to a lot of us – but let’s take a look at the products in which these elements have a crucial function. Where do we find these critical raw materials in real life? A “quick” look at the periodic system gives a first idea. More and more rare metals / rare earths elements are being used in the “high tech” products of today. Products that have and will change our lives. Products that are of in some cases material importance for a sustainable future in terms of energy efficiency – changing from a fossil fuel addicted / CO2 producing society to a more sustainable sources of energy. 11

Europa neemt dit op

Bedreiging… en kansen

Vlaanderen: Afvalstoffendecreet wordt Materialendecreet Algemene doelstellingen Stel maatregelen vast voor het tot stand brengen van materiaalkringlopen waarbij: De gezondheid van de mens en het milieu gevrijwaard worden tegen schadelijke invloed van afvalstoffen De uitputting van hernieuwbare en niet-hernieuwbare hulpbronnen, de verspilling van materialen en energie in het algemeen en de schadelijke gevolgen voor mens en milieu, verbonden aan materiaalgebruik en -verbruik, worden tegengegaan 2. Volg prioriteitsvolgorde voor omgang met materialen en afval (hiërarchie) de preventie van afvalstoffen en een efficiënter en minder milieubelastend gebruik en verbruik via aangepaste productie- en consumptiepatronen; het voorbereiden van afvalstoffen voor hergebruik; de recyclage van afvalstoffen en het inzetten van materialen in gesloten materiaalkringlopen andere vormen van nuttige toepassing van afvalstoffen, zoals bepaalde vormen van energieopwekking, en inzet van materialen als energiebron de verwijdering van afvalstoffen, met storten als laatste optie. … en waarbij wordt gestreefd naar het beste resultaat voor milieu en gezondheid, rekening houdend met de effecten die optreden over de hele levenscyclus

Materialendecreet Actoren doen handelen vanuit kringloopperspectief Ontwerpers: van ontwerp voor gebruik naar ontwerp voor gebruik en recyclage + lage impact over de hele keten Producenten: van leveranciers van producten naar ketenbeheerders (groen aankopen, groen produceren, sorteren, groen aanbod creëren, verantwoordelijkheid opnemen in afvalfase) Distributeurs: van verdelers van producten naar groene aankopers en groene aanbieders Consumenten: van kopers van dingen naar groene beslissers en sorteerders Afvalverwerkers: van afvalverwerkers naar grondstoffenleveranciers en adviseurs Overheid: van grootverbruiker naar voorbeeldrol in aankoopbeleid en van bureaucratie naar slimme regels, innovatie en partnerschap

VLAREMA: Nieuw wettelijk kader 1. Dwingende voorschriften In functie van prioriteitsvolgorde heeft de overheid: Verplichting hergebruik en recyclage te stimuleren Daartoe gescheiden inzameling te organiseren Doelstellingen vast te leggen Mogelijkheid om afvalverwerkinghandelingen op te leggen of te verbieden Kringloopcentra te erkennen Maatregelen: Verscherpte verplichting selectief slopen Sloopinventaris integraal deel uitmaken van bestel en uitvoerder moet deze respecteren Groenafval verplicht nuttig toepassen Nadere maatregelen in MB Selectieve inzameling van huishoudelijke en bedrijfsafvalstoffen

VLAREMA: Stort- & Verbrandingsverboden Stortverbod Alle brandbare afvalstoffen Alle afvalstoffen waarvoor verbrandingsverbod geldt Verbrandingsverbod Alle recycleerbare stromen, met uitzondering van… Gemengde afvalstoffen, tenzij uitgesorteerd conform code van goede praktijk, vastgelegd door Minister, en met uitzondering van huisvuil van particulieren of vergelijkbaar bedrijfsmatig Afwijking op verbod kan door exploitant van verbrandingsinrichting of stortplaats ingediend worden, bij uitvoer kan dit door de afvalstoffenproducent, makelaar of handelaar Overige voorschriften voor bijzondere afvalstoffen, zoals medisch afval, PCB’s, afgedankte voertuigen, afval van de zeevaart of binnenvaart, …

VLAREMA: sorteren aan de bron verplichte bronsortering bij bedrijven verschillende stromen !  toevoeging ! : verbrandingsverbod voor gemengde stromendie in aanmerking komen voor uitsorteren (conform de code van goede praktijk) informatieplicht voor afvalstoffeninzamelaar, -handelaar, -makelaar (IHM) aanbieder / producent van gemengd afval moet verplicht een contract afsluiten met Inzamelaar, Handelaar of Makelaar.

Gescheiden inzameling en sorteren Ten minste de volgende bedrijfsafvalstoffen moeten gescheiden worden aangeboden en afzonderlijk worden gehouden bij de ophaling of inzameling : klein gevaarlijk afval van vergelijkbare bedrijfsmatige oorsprong; glasafval; papier- en kartonafvalstoffen; afval van plantaardige en dierlijke oliën en vetten; groenafval; textielafval; afgedankte elektrische en elektronische apparatuur; afvalbanden; steenachtige fracties van bouw- en sloopafval; afgewerkte olie; gevaarlijke afvalstoffen; asbestcementhoudende afvalstoffen; afgedankte apparatuur en recipiënten die ozonafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen bevatten. afvallandbouwfolies. afgedankte batterijen en accu’s. PMD Onder voorbehoud van de toepassing van de bepalingen van onderafdeling II moeten ten minste de volgende afvalstoffen gescheiden worden aangeboden en verder afzonderlijk worden gehouden bij de ophaling of inzameling, of naderhand uitgesorteerd worden : houtafvalstoffen; metaalafvalstoffen.

Gescheiden inzameling en sorteren Uitzondering: Verschillende niet-gevaarlijke droge afvalfracties mogen in zelfde recipiënt worden samengevoegd met het oog op de inzameling ervan, op voorwaarde dat ze worden overgebracht naar een vergunde sorteerinrichting waar ze volledig gesorteerd worden. Het samenvoegen van de selectieve voorgesorteerde droge afvalstromen mag de volledige uitsortering en de verwerking van de homogene afvalfracties niet verhinderen.

Contract tussen inzamelaar, handelaar of makelaar en afvalstoffenproducent Vlarema bepaalt dat de IHM een contract moet afsluiten met de afvalstoffenproducent (art. 6.1.1.4) om de selectieve inzameling te verzekeren. Deze verplichting moet geïmplementeerd zijn vanaf 01/07/2013. Niet sorteren:  verbrandingsverbod

VLAREMA: Vergunningsplichten Verwijdering = vergunningsplicht Nuttige toepassing = vergunnings- of meldingsplicht MV-decreet blijft van toepassing mits niet-strijdigheidsbeginsel Materialendecreet Mogelijkheid tot vergunnings- of meldingsplicht voor gebruik materialen Bijkomende voorwaarden mogelijk voor: Materialen die mogen worden verwerkt of gebruikt Efficiëntie waarmee materialen worden verbruikt Opleggen gebruiksbeperkingen aan materialen

VLAREMA: producentenverantwoordelijkheid 3. A) Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid Slaat op ontwikkelaar, producent, bewerker, invoerder, verkoper Kan bestaan uit: Operationele verantwoordelijkheid voor inzameling afvalstoffen De plicht tot het aanvaarden van afvalstoffen Verantwoordelijkheid voor het daaropvolgende beheer Financiële verantwoordelijkheid voor inzameling en verwerking Informatieverstrekking over gebruik, recycleerbaarheid, etc Maatregelen kunnen ook zijn: bevorderen ecodesign, milieuverantwoorde productie en gebruik, langere levensduur, etc VR wijst producten of materialen aan waarvoor UPV geldt Verplichte samenwerking met gemeenten bij inzameling HA, tegen billijke vergoeding, tenzij afwijking

VLAREMA: producentenverantwoordelijkheid Instrumentarium UPV bestaat (voorlopig) uit AVP of collectief plan. In toekomst uitbreiden en introduceren nieuwe vormen UPV Aanvaardingsplicht (AVP) Invullen door milieubeleidovereenkomst, of Individueel afvalpreventie en –beheerplan Kleine aanpassingen aan bepalingen Plus afgedankte zonnepanelen, minus GFVO Collectief plan Gemeenschappelijk plan van betrokken sector met engagementen Afvalwegwerpluiers Gebruikte injectienaalden Afvallandbouwfolies Zwerfvuil Plus GFVO

VLAREMA: registratieplicht 3. B) Registratieplicht + voorwaarden voor afvalbeheerders Specifieke verantwoordelijkheden voor vervoerders, inzamelaars, makelaars en handelaars in afvalstoffen VLAREMA vs. VLAREA ? Vervoerder = vervoerder Principe van registratie vervoerder blijft Overbrenger = inzamelaar, afvalstoffenhandelaar of –makelaar Erkenning overbrenger wordt geschrapt: inzamelaar, afvalstoffenhandelaar- en makelaar moeten geregistreerd worden en bijkomend beschikken over een intern kwaliteitsborgingsysteem, als zij gevaarlijke of nader te bepalen afvalstoffen hanteren Registratie is eenvoudige administratieve handeling (< 20 dgn en 10 jaar geldig)

VLAREMA: Kwaliteitsborgingsysteem Kwaliteitsborgingsysteem (KBS): wat is dat? Een documentatie van werkmethode(s) m.b.t.: Acceptatiecriteria van afvalstoffen i.f.v. bedrijfsactiviteit Aanbieden informatie over gescheiden inzameling Kiezen geschikte vervoerder Traceerbaarheid van keten Legale bestemming/verwerking voor afvalstoffen Richtlijnen voor personeel en oplijsten verantwoordelijkheden Naleving van specifieke voorwaarden in enkele gevallen Principe van zelfcontrole en keuring door onafhankelijk organisme < 2 jaar na registratie Stuurt verslag < 2 md na keuring van OVAM. Nieuwe keuring elke 4 jaar OVAM stelt code van goede praktijk t.b.v. onafhankelijk keuringsorganisme ISO9001, 14001, EMAS niet a priori voldoende Federaties kunnen standaard of voorbeeld KBS uitwerken voor bepaalde sector

VLAREMA: Overgangsmaatregelen Geregistreerd vervoerder blijft geregistreerd, mits ondernemingsnummer Erkende overbrengers beschouwd als geregistreerd inzamelaar/handelaar/makelaar Binnen 12 maanden na inwerkingtreding moet men het kwaliteitsborgingsysteem toepassen + 24 maanden voor de keuring Mailing naar bedrijven i.v.m. wijzigingen

VLAREMA: wettelijk kader “grondstoffen” Wijzigingen bepalingen afval/geen afval komen tegemoet aan: Kaderrichtlijn afvalstoffen Nieuwe wetgeving, bijv REACH Oplossen bestaande onduidelijkheden Statuut secundaire grondstoffen Omslagpunt afval/grondstof bij uitgang proces: Wie afval ontvangt, moet een stroom ook als afval verwerken Vervanging stimuleren van primaire en secundaire materialen Wegwerken discriminaties primaire en secundaire materialen “shopping” in wetgeving vermijden

VLAREMA: “einde afval” statuut Materiaal dat het einde van de afvalfase bereikt Afvalstoffendefinitie niet meer van toepassing “…voldoen aan specifieke criteria die opgesteld moeten worden onder de volgende voorwaarden”: Gebruikelijk toegepast voor specifieke doelen Er is een markt voor of vraag naar de stof of het voorwerp Voldoet aan de technische voorschriften en voor producten aan geldende wetgeving en normen Over het geheel genomen geen ongunstige effecten op het milieu of de menselijke gezondheid

VLAREMA: Bijproducten …kan alleen als een bijproduct en niet als een afvalstof worden aangemerkt, als wordt voldaan aan de volgende voorwaarden: Verder gebruik is zeker Geschikt voor rechtstreeks gebruik zonder speicale behandeling Geproduceerd als integraal onderdeel van een productieproces Verder gebruik is rechtmatig, m.a.w. voldoet aan alle voorschriften en normen en geen nadelige effecten op milieu en gezondheid

VLAREMA: “Europese criteria” Indien Europese EoW criteria/bijproducten , dan implementatie in Vlaanderen middels registratie in Vlaanderen Basisgegevens bedrijf en aard van activiteit Géén inhoudelijk beoordeling Schrapping mogelijk, 14 dgn voor verweermiddelen Keuringsverslagen gekoppeld aan registratie Europese criteria voor schroot en alu, koper, papier, glas, compost, … Indien geen Europese criteria voorhanden, dan: Stroom per stroom benadering mogelijk door lidstaten Specifieke samenstelling- en gebruikscriteria voor bepaalde materialen van toepassing (Nieuwe) procedure voor grondstofverklaring

VLAREMA: secundaire grondstoffen H2 VLAREMA gaat in op de afbakening van de afvalfase Secundaire grondstoffen? Lijsten met materialen voor bepaalde gebruiksgebieden, normen en parameters uit VLAREA blijven behouden in VLAREMA, mits aanpassing en uitbreiding Gebruikscertificaat blijft geldig tot geldigheidsdatum Oude grondstoffenverklaringen? Blijven geldig, mits (klein) voorbehoud: Bijproducten, einde afval en secundaire grondstoffen = grondstoffen Grondstoffenverklaringen en gebruikscertificaten = grondstofverklaring

VLAREMA: gebruiksvoorwaarden 5. Gebruiksvoorwaarden voor materialen als grondstoffen Duurzaam materialenbeheer kan inspelen op behoefte aan gebruiksvoorwaarden voor materialen Regulering van einde-afvalstoffen na voldoen aan herkomst- en samenstellingsvoorwaarden Voorwaarden (secundaire) grondstoffen voor de toepassingsgebieden meststof, bouwstof, bodem en afdichtingslaag stortplaats Voorbeeld van materiaalgebruiksvoorwaarden zonder samenstellingsvoorwaarden: Voorwaarden voor het gebruik van rubbergranulaat van gerecycleerde afvalbanden als instrooimateriaal in kunstgrasvelden Milieu- en gezondheidsrisico’s zijn klein Voorwaarden bij gebruik beperken risico’s verder Indien gebruiksvoorwaarden niet worden nageleefd = afvalstof

VLAREMA: beheer van afvalstoffen 6. Traceerbaarheid Registers voor iedereen die afvalstoffen beheert Producent bedrijfsafvalstoffen Inzamelaar, handelaar, makelaar Gemeenten Verwerkers Register bevat Aanvoer / afvoer Aard en oorsprong Indien van toepassing: Bestemming, frequentie inzameling, wijze van vervoer en van behandeling, verwijdering of nuttige toepassing

VLAREMA: beheer van materialen Materialenregisters Informatie bekomen over efficiënt en rechtmatig gebruik van materialen, overeenkomstig doelstelling decreet In- en uitgaande stromen Herkomst en bestemming Wie houdt het bij? Grondstoffenproducenten Alle producenten en alle grondstoffen Materialen einde afval en bijproducten Materiaalcodelijst in opmaak Grondstoffengebruikers Voorlopig enkel VLAREMA art. 7.2.2.4 (non-ferrometallurgie)

VLAREMA: innovatief materialenbeleid 7. Innovatief materialenbeleid als transitiemanagement “Stelselmatig werken aan transitie, visievorming op lange termijn, het opzetten van (proef)projecten, stimulerend, sensibiliserend en verkennend, zonder dwingende kaders.” Voorbeelden Ketenbeheerprojecten; beperken voedselverliezen; tapijten, … Nieuwe businessmodellen bv chemical leasing voor minder chemicaliënverbruik Proefprojecten distributie stimuleren aankoop van producten met minder milieu-impact Edodesignhotels Internationale profilering Steunpunt duurzaam materialenbeheer …

VLAREMA: wat verder? Duurzaam materialenbeheer als realiteit en uitdaging continu bestaande processen en maatregelen in vraag stellen Materialendecreet is goede basis Alle actoren in de ketel bereiken – samenwerken waar zijn knelpunten en kansen voor mij? Passief opvolgen wet- en regelgeving? Of Proactief meedenken en veranderen? Ga naar www.ovam.be/materialenbeleid Inhoud Materialendecreet Informatie over VLAREMA Handleiding grondstoffen Q&A Ga naar www.vangansewinkel.be/Vlarema

VLAREMA: Dirk leert zijn volk sorteren

Dit zijn we Afvaldienstverlener, grondstoffen- en energieleverancier Actief in de gehele afvalketen Jaaromzet ca. € 1,2 miljard Actief in 8 landen Top 5-speler in Europa Ruim 6.000 medewerkers 1.700 voertuigen 150.000 klanten 1 miljoen huishoudens