Onderwijs, let op uw zaak! De kracht van onderwijzen Prof. Dr. Wim Van den Broeck Vrije Universiteit Brussel

Onvrede in het onderwijs Gebrek aan duidelijke, gemeenschappelijke visie van wat de essentie van onderwijs is Hervormingsplannen veroorzaken onrust Overheid die zich zelf machteloos voelt Grote gevoeligheid voor nieuwe hypes Vrees voor kwaliteitsverlies op alle niveaus Onvoldoende inspelen op economische behoeften Burn-out bij leerkrachten Therapeutisering v/h onderwijs Problematiek van nieuwkomers: taalachterstand

Oorzaken van onvrede Door elkaar lopende visies die moeilijk met elkaar kunnen verzoend worden: Premoderne (autoritaire) visie: Autoriteit verleent betekenis Individu wordt gedomineerd door traditie Moderne visie: Verwerping van traditie en autoriteit ten voordele van rede en wetenschap Autonoom individu als enige bron van betekenis en waarheid Postmoderne visie: Verwerping van soevereine autonome individu Alles is constructie: ieder zijn waarden en waarheden Nadruk op emoties, intuïties, fragmentatie van ervaringen

Wat is wezen van de school? (Masschelein) Plaats en tijd waarop volwassen generatie en jonge generatie elkaar ‘ont’-’moeten’ Culturele bagage is grondstof om wereld te vernieuwen Principiële intellectuele gelijkheid = uitgangspunt Bij uitstek democratiserend en emanciperend De ‘vrije’ tijd, de ‘speelruimte’ waar kennis om de kennis, het kunnen om het kunnen belangrijk is Liefde voor het vak, en leraar als liefhebber De les sluit niet aan bij de leefwereld van het kind, maar doet de leefwereld vergeten

Tendensen in huidige onderwijs Naturalisme Natuurlijk leren vs. schools leren Formalisme Hoogtechnologische my vergt ‘leren leren’ en leerheuristieken Nadruk op organisatie- en werkvormen Hyper-individualisme Adaptief of kindgericht onderwijs Differentiëren Taalproblematiek Uitstellen studiekeuze in het SO

Ervaringsgericht onderwijs

Onderzoek naar diagnoses in het basisonderwijs 10,5% heeft diagnose in 6e leerjaar Meest voorkomend is dyslexie: 4,5% in 6e leerjaar (ADHD: 3%, ASS: 1,4%) 17% comorbiditeit Verhoogde kans voor jongens Sociaaleconomische verschillen Ouders lager onderwijs: 1% Ouders middelbaar onderwijs: 9% Ouders hoger onderwijs: 15% Ouders universitair onderwijs: 3,5% © Allyn & Bacon/ Longman 2007

Koppeling maatregelen aan diagnose Leidt tot ‘jacht’ op diagnoses Uitzonderingsmaatregelen Hoe handelingsgericht is HGD? Zorgbeleid wordt afgestemd op diagnoses Wat zijn behandelingsimplicaties van diagnoses? Dyslexie? Dyscalculie? ADHD? ASS? Wel procesdiagnostiek! © Allyn & Bacon/ Longman 2007

STICORDI maatregelen Remediëren en stimuleren: handelingsgericht model Op maat “evidence based” Stimuleert actieve houding en veerkracht Compenseren en dispenseren: Defectmodel Gekoppeld aan diagnose Geen evidentie dat leerling daardoor beter af is Bv. voorleessoftware: cf. onderzoek Staels & Van den Broeck (2013) Geen evidentie dat kennis van diagnose op zich positief is Risico op installeren van handicap © Allyn & Bacon/ Longman 2007

Goed onderwijs is beste preventie Leerproblemen in de eerste plaats aanpakken in gewoon onderwijs Er bestaat GEEN specialistische aanpak om kinderen te leren lezen of rekenen! Onderzoek van Slavin (2011) Als een interventie (binnenschoolse of buitenschoolse extra instructie) slechts 1 of 2 maal per week gebeurt, heeft dat geen enkel effect Leerkrachten die een goed uitgebouwd programma gebruiken (een intensief leerlingvolgsysteem) hebben een groter effect, maar zonder aanvullende individuele begeleiding duurt ook dat effect niet lang Alleen programma’s die deze combinatie (dus met individuele begeleiding in de school door de leerkracht) wel aanbieden zijn ook op termijn succesvol © Allyn & Bacon/ Longman 2007

Ervaringsgericht onderwijs Niet uitgaan v/d leefwereld v/h kind, maar deze ontstijgen Directe instructie is meer effectief Betrokkenheid als kindkenmerk Hoekenwerk en zelfsturing Ondermijnt intrinsieke motivatie Te weinig talige interactie met juf Welbevinden

Welbevinden Welbevinden als noodzakelijke voorwaarde voor leren Vermijden van ongemakken en frustraties kwetsbaar maken verwenning Onzekerheden uitdrukken a.h.v. psychologisch jargon Emotionele educatie Gelukkig worden valt niet te leren Wel een goed gevoel geven over de wereld en het leven

Zittenblijven Samen tot aan de meet Zou hoog liggen in Vlaanderen Geen positieve effecten “Results challenge the widely held view that retention has a negative impact on achievement” (Allen et al., 2009) Methodologische moeilijkheden maken conclusies onmogelijk! Geen evenwichtig rapport

Theorie van Gardner Theorie van de Multipele Intelligenties (MI) Uitgangspunt: muzikale genieën en “idiots savants” Theorie van “meervoudige intelligenties” Intelligentie is vaardigheid om problemen in een bepaald gebied te detecteren en op te lossen Acht vormen van intelligentie: linguïstische, logisch-wiskundige, spatiale, muzikale, lichaamskinetische, naturalistische, interpersoonlijke en intrapersoonlijke intelligentie © Allyn & Bacon/ Longman 2007

Structuur van de intelligentie © Allyn & Bacon/ Longman 2007

“Mensen doen schitteren” “iedere jongen en ieder meisje opleiden op basis van hun talenten en mogelijkheden” “Zoals al decennialang is gebleken blijft de school maatschappelijke ongelijkheid omzetten in ongelijkheid op vlak van onderwijs” “de plaats waar je wieg staat bepaalt vandaag voor een deel waar je terecht komt in de samenleving. Op de arbeidsmarkt zou de plaats van je wieg niet langer een rol mogen spelen: talent moet daar het onderscheidend criterium zijn” “Het onderwijs moet iedereen mogelijkheden bieden om de sociale ladder op te klimmen” “Sociale afkomst mag niet de oorzaak zijn van zwakkere onderwijsprestaties of verkeerde studiekeuzes” “zo vroeg mogelijk een beeld krijgen van de talenten en het ontwikkelingspotentieel van leerlingen” “iedere jongen en ieder meisje op de juiste plek brengen, op basis van hun aanleg en interesses” © Allyn & Bacon/ Longman 2007

Conclusies Situatie is precair Vernieuwingen en hervormingen bieden geen oplossing, integendeel ze bespoedigen de problemen Herzien van onderwijsvisie: nieuwe synthese Engagerend onderwijs Onderwijs minder als middel, maar als doel op zich beschouwen Inhoudelijke curricula opwaarderen Ballast verwijderen

Contact wivdbroe@vub.ac.be