Het schoolvak Nederlands opnieuw onderzocht Helge Bonset & Martine Braaksma Het Schoolvak Nederlands, 13 november 2009 Stichting Leerplan Ontwikkeling & Instituut voor de Lerarenopleiding, UvA

Programma Wat weet je (zelf) uit onderzoek? Overzicht 40 jaar onderzoek Zoeken in de online data-bank Afsluiting

Het schoolvak Nederlands onderzocht Doel: kloof helpen dichten tussen wetenschap en onderwijspraktijk Doelgroep: leraren (in opleiding), opleiders, ontwikkelaars, onderzoekers, beleidsmakers Werkwijze: literatuuronderzoek Selectiecriteria onderzoek: - verricht in het Nederlandse taalgebied - ten dienste van het onderwijs Nederlands - empirisch: waarnemingen in de werkelijkheid (observatie, experiment, enquête, interview e.d.)

Een project van: Nederlandse Taalunie Instituut voor de Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam Stichting Lezen SLO- nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

Drie inventarisaties: Helge Bonset, Martine Braaksma, Het schoolvak Nederlands opnieuw onderzocht, SLO, Enschede, 2008 Mariëtte Hoogeveen, Helge Bonset, Het schoolvak Nederlands onderzocht, Garant, Leuven/Apeldoorn, 1998 Tanja Janssen, Helge Bonset, Empirisch onderzoek van het voortgezet moedertaalonderwijs, SLO, Enschede, 1987

Overzicht 40 jaar empirisch onderzoek 1969-1987 1987-1997 1997-2007 Totaal Literatuuronderwijs 5 45 56 106 Leesonderwijs 24 47 95 Schrijfonderwijs 12 63 21 96 Onderwijs in mondelinge taalvaardigheid 8 22 3 33 Onderwijs in taalbeschouwing en argumentatie 6 17 4 27 Domeinoverschrijdend onderzoek 13 19 38 Onderwijs in NT2 36 x 61 243 127 431

Typen empirisch onderzoek Vraag Doelstellingen Wat willen we bereiken met het onderwijs Nederlands en waarom? Beginsituatie van de leerling Attituden, vaardigheden, verschillen tussen lln. Onderwijsleermateriaal Analyse en beoordeling van leergangen Onderwijsleeractiviteiten, descriptief onderzoek Beschrijving van stand van zaken: hoe ziet de praktijk eruit? Onderwijsleeractiviteiten, construerend onderzoek Ontwikkeling en beproeving nieuwe didactische aanpakken Onderwijsleeractiviteiten, effectonderzoek Effectiviteit van didactische werkwijzen op leerprestaties leerlingen Instrumentatieonderzoek Ontwikkeling en beproeving beoordelingsinstrumenten Evaluatieonderzoek Opbrengsten van onderwijs (prestaties lln.)

Onderzoek naar doelstellingen 1969-1997 1997-2007 Literatuur 5 0 Lezen 8 0 Schrijven 9 0 Mondelinge taalvaardigheid 4 0 Taalbeschouwing/ argumentatie 3 0 Wat willen we bereiken met het onderwijs Nederlands en waarom?

Onderzoek naar de beginsituatie 1969-1997 1997-2007 Literatuur 11 25 Lezen 13 11 Schrijven 8 2 Mondelinge taalvaardigheid 3 0 Taalbeschouwing/ argumentatie 2 0 Attituden, vaardigheden, verschillen tussen leerlingen

Onderzoek naar onderwijsleermateriaal 1969-1997 1997-2007* Literatuur 4 0 Lezen 3 0 Schrijven 2 0 Mondelinge taalvaardigheid 1 0 Taalbeschouwing/ argumentatie 2 0 Analyse en beoordeling van leergangen * Noot: in de periode 1997-2007 is er wel enig onderzoek verricht naar onderwijsleermateriaal (Levende Talen, Vonk), maar dit is opgenomen in Domeinoverschrijdend onderzoek

Descriptief onderzoek 1969-1997 1997-2007 Literatuur 23 19 Lezen 15 0 Schrijven 14 6 Mondelinge taalvaardigheid 12 2 Taalbeschouwing/ argumentatie 10 0 Hoe ziet de praktijk eruit? Beschrijving van de stand van zaken

Construerend onderzoek 1969-1997 1997-2007 Literatuur 1 2 Lezen 0 1 Schrijven 3 3 Mondelinge taalvaardigheid 0 0 Taalbeschouwing/ argumentatie 1 0 Ontwikkeling en beproeving nieuwe didactische aanpakken

Effectonderzoek 1969-1997 1997-2007 Literatuur 3 5 Lezen 6 3 1969-1997 1997-2007 Literatuur 3 5 Lezen 6 3 Schrijven 9 8 Mondelinge taalvaardigheid 0 0 Taalbeschouwing/ argumentatie 1 3 Effectiviteit van didactische werkwijzen op leerprestaties van leerlingen

Instrumentatie-onderzoek 1969-1997 1997-2007 Literatuur 2 1 Lezen 16 7 Schrijven 22 0 Mondelinge taalvaardigheid 6 1 Taalbeschouwing/ argumentatie 0 0 Ontwikkeling en beproeving van beoordelingsinstrumenten

Evaluatie-onderzoek 1969-1997 1997-2007 Literatuur 1 4 Lezen 10 2 1969-1997 1997-2007 Literatuur 1 4 Lezen 10 2 Schrijven 8 2 Mondelinge taalvaardigheid 3 0 Taalbeschouwing/ argumentatie 2 1 Opbrengsten van onderwijs in termen van prestaties van leerlingen

Zoeken in de online databank Informatie over al het wetenschappelijk onderzoek naar het onderwijs Nederlands in het basis- en voortgezet/secundair onderwijs, uitgevoerd tussen 1969 en 2008 Ieder jaar een update voor voortgezet onderwijs Samenvattingen van publicaties Gemakkelijk te doorzoeken http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek/databank

Meer informatie? Publicatie 2008 downloaden op: http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek/ http://digischool.kennisnet.nl/community_ne www.slo.nl Databank met samenvattingen vanaf 1969 op: http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek/databank/ Informatie: h.bonset@slo.nl of braaksma@uva.nl