VASTEN EN VASTENAKTIE Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in onze genen??? Oorsprong - Diverse theorieën De oermens - Afwisseling tussen goede en slechte tijden - Survival of the fattest Veertig dagen Gezondheid Natuurlijke vastenperiode Egypte, 3de eeuw voor Christus op papyrusrol: van wat je eet is 1/4de goed voor jezelf, 3/4de goed voor je dokter. Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de Bijbel Wel ‘waarom’, niet precies ‘hoe’ (soms wel: ‘hoe niet’) Geen verplichting (NT)! Motieven: - Rouw - Berouw en boete - Verzoening - Gunst - Om bidden kracht bij te zetten - Ommekeer bewerkstelligen Omgaan met de broosheid van het leven Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de Bijbel Jes 58, 1-12 Is dit het Vasten dat Ik verkies? Is het niet veeleer je brood delen met de armen, je bekommeren om je medemensen? Als je zo vast, gaat je gerechtigheid voor je uit, en vormt de majesteit van de Heer je achterhoede. Deze tekst is een economische verhandeling tegen uitbuiting (Eelco Fortuyn). Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de Bijbel 1 Sam 14, 24-26 ev Jonathan verzet zich tegen het door koning Saul opgelegde Vasten voor de soldaten. Zij moeten immers bekomen van de vermoeienissen van de strijd en op krachten komen. Deze tekst laat ons zien dat we Vasten weloverwogen moeten doen en dat het Vasten niet altijd een goed middel is. Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de Bijbel Dan 1, 8-17 Daniël weigert aan te zitten aan de tafel van de Babylonische koning en verkiest zijn eigen dieet, bestaande uit verse groenten en water. Datgene wat je al of niet eet en hoe je met je voedsel omgaat, bepaalt mede je identiteit. ‘Wiens brood men eet, diens woord men spreekt’ Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de Bijbel Mt 4, 1-11; Lc 4, 1-13 Jezus vast 40 dagen in de woestijn om zich voor te bereiden op zijn openbaar optreden en weerstaat de verleidingen van Satan: te veel eten, zucht naar gelding en aanzien en hang naar macht en hebzucht. Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de Bijbel Mt 6, 1-18 Aalmoezen geven, bidden en vasten horen bij elkaar. Soberheid, solidariteit en spiritualiteit. Het gaat vooral om de houding waarmee je deze drie zaken doet. Je mag best gezien worden als je bidt, vast of een gift geeft. Dat is heel iets anders dan bidden, vasten of giften geven met het doel om gezien te worden! Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de Bijbel 1 Kor 6,12 U zegt: ‘Alles is mij toegestaan.’ Maar niet alles is goed voor u. Zeker, alles is mij toegestaan, maar ik moet me door niets laten beheersen. Laat je niet beheersen door je zaken, maar beheers zelf je zaken. We kunnen door veel dingen al te zeer in beslag genomen worden: eten en drinken, werk en carrière, relaties, imago, hobby’s, sport, het nieuws, vastgeroeste gewoontes, sex ….. Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de vroege Kerk Basis: Mt 9, 14-17, Mc 2, 18-20 en Lc 5, 33-39 Didaché: enkele dagen voor Pasen Woensdag en vrijdag Kerkvaders: - vasten goed voor lichaam én ziel - vasten als basis voor vrede Augustinus: gierigheid Quatertemperdagen Vasten om de komst van de Messias te bespoedigen Didaché: door vasten kun je jezelf instellen op wat God met je voor heeft. Woensdag en vrijdag: min of meer overgenomen uit Jodendom, maar dagen aangepast (woensdag: gevangennemen van Jezus, vrijdag kruisdood) Asthanasius: als lichaam vet wordt, raakt de ziel afgestompt Basilius: vasten gaat de liefde voor geld en overbodige zaken tegen, als die er niet meer zijn, dan geen hebzucht en misdaad meer en kunnen mensen in vrede met elkaar leven. Quatertemperdagen (‘vier seizoenen’): wo, do en vrij aan begin van ieder seizoen, bid- en vastendagen verbonden met grond en gewassen (zaaien, oogsten etc), verbondenheid met milieu Foto: Guus Prevoo, Noordwijk 2006 Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de RK Kerk: verdere ontwikkelingen Derde eeuw: uitbreiding tot 40 dagen Vastenwet Nat-zat-wat ‘Vergeestelijking’ in de jaren ’60 en opkomst Vastenakties Populariteit van het paasei, verspreiding van konijnen in Europa Vastenwet: wat niet mag en wat wel, uitzonderingen etc Grün: vergeestelijking (een soort innerlijke vrijheid) veroorzaakt door dualisme geest/lichaam (vergeten lichamelijk aspect van vasten, waarmee ook de ‘geest’ verdween) en door legalisme, nieuw soort ‘materialisme’, de opkomst van fondswerving voor derde-wereld-projecten. Foto: Guus Prevoo, Sittard 2008 Theologencafé 11 febr 2011

Vasten in de vorige eeuw Op initiatief van kardinaal Alfrink ontstaat in 1961 de Vastenaktie. Het motto is: van vasten-wet naar vasten-aktie. In 2011 zetten we weer een stap: van vasten-aktie naar vasten-aktie Theologencafé 11 febr 2011

Foto: Guus Prevoo, Wijlré 2008 Huidige regels RK Kerk Aswoensdag en Goede Vrijdag officiële vastendagen Eigen geweten van de gelovigen Niet alleen minder eten en drinken, ook onthouden van andere ‘genoegens’ Nadruk op bezinning op levensstijl roken als één van de zaken die de bisschoppen aanbevelen Seef Konijn: ook nadruk op sociale karakter van vasten door bezinning op je leefstijl Bisschoppen in brief over missie: ‘Door een radicaal andere manier van leven, waarin wij ook ons comfort en onze welvaart leren delen met anderen, tonen we ons solidair met onze medemensen in het Zuiden en beoefenen we de kardinale deugd van de soberheid. Zo geven wij metterdaad getuigenis van het Evangelie en maken we onze missionaire opdracht waar’. Foto: Guus Prevoo, Wijlré 2008 Theologencafé 11 febr 2011

SOBERHEID EN VASTEN Anselm Grün, Vasten, Vasten in vele vormen, van gematigd tot zeer streng Vasten is lichamelijk én geestelijk, je bént lichaam én geest. Vasten is geen honger hebben, honger hebben is geen vasten Vasten is positief (geen schuldgevoel, niet als straf, geen anorexia religiosa) Vasten mag je relaties met medemensen niet in de weg staan Vasten doe je in het verborgene (er niet trots op zijn) Vasten kent een aspect van leeg worden, ballast over boord zetten, beginpunt van ommekeer ‘Sober’ is niet ‘somber’ (Mt 6,16 ev) Anselm Grün, Vasten, Ten Have Kampen, 2005 Theologencafé 11 febr 2011

DEFINITIE Vasten lijkt terug van weggeweest!!! Vasten is jezelf gedurende een bepaalde periode iets ontzeggen met het oog op: - een beter omgaan met jezelf - een beter omgaan met medemensen - een beter omgaan met de wereld en dus een beter omgaan met het mysterie dat wij God noemen. Waarom terug van weggeweest? Mogelijk door aandacht voor Ramadan. Maar ook vanwege de dreigende problemen met milieu etc, zorgen maken voor de toekomst, vasten kun je heel individueel gestalte geven (toenmalig min Ontwikkelingssamenwerking Agnes van Ardenne wijst erop dat dit ook een goede actiemogelijkheid voor jongeren is. Niet per definitie een relatie met geloven, je kunt vanuit vele motieven vasten. Maar dat wil niet zeggen dat je vasten niet religieus kunt invullen of vanuit een religieus motief doet. Wel belangrijk dat vasten zich in zijn doelstelling niet beperkt tot het eigen ik, maar ook gericht is op de relatie met andere mensen en op je relatie met de gehele wereld om ons heen. Theologencafé 11 febr 2011

Ballast overboord zetten Foto: Guus Prevoo Ommekeer, opnieuw beginnen Jezelf mogen zijn voor de ander/Ander Vieren: niets hoeft meer, alle ballast mag overboord (Eric Corsius) Het persoonlijke aspect Theologencafé 11 febr 2011

Appèl Emmanuel Levinas Het is het gelaat van de ander Het relatieve aspect Emmanuel Levinas Het is het gelaat van de ander Dat een appèl op mij doet En appèl, roeping, betekent: Verplichten zonder dwang (Ontmoet de ander! Liturgiekatern Vastenaktie 2009) Erik Borgman: ‘De eigenheid van het christelijk geloven bestaat erin dat wij niet sterk en verheven moeten worden om naar God te kunnen reiken en op God te lijken, maar dat God zich tot ons gewend heeft en ons juist draagt in onze zwakheid en kwetsbaarheid, en ons verschijnt in de zwakheid en kwetsbaarheid van anderen’ , Trouw, 10 juni 2008 (artikel over Barths Römerbrief). Vlgs Mt 25, de terugkomst van de Mensenzoon: waar hebben wij u dan te eten en te drinken gegeven? Verhaal van de armen van Vale de Jequitinhonha: ze vasten zelf niet (we hebben al honger), ze gaan tijdens de vastentijd bij de rijken langs om bij hen voedsel en geld in te zamelen en maken daar een grote Vasten-feestmaal van. Foto: Guus Prevoo Theologencafé 11 febr 2011

Verantwoordelijk voor de wereld Het solidaire aspect Zorg voor een betere wereld - doorheen de struktuur van economie (vergelijk Caritas in Veritate) - inkoopgedrag - milieu Bondgenoten zoeken om samen solidariteit gestalte te geven Theologencafé 11 febr 2011