Geleide Visualisatie Martine Busch Van Praag Instituut

Stress respons Als reactie op waargenomen prikkels (stressor) Ziekte (ziekzijn) is stressgerelateerd en geeft veel stress Stress niet bevorderlijk voor herstel HPA-as

Relaxation respons Tegengesteld mechanisme: afname van stressreactie (Benson 1975) Is te leren

Vermindering van stress (non-farmacologisch) Goede voorlichting over ingreep/behandeling Goede communicatie en aandacht Stimuleren van fysieke oefeningen, voeding, etc. Ontspannings- en visualisatieoefeningen

Ontspanningsoefeningen Drie soorten ontspanningsoefeningen: 1. Via ademhaling 2. Via fysieke activiteit (PMR) 3. Via cognitieve activiteit (autogene training, geleide visualisatie, mindfulness)

Geleide visualisatie Geleide visualisatie is een combinatie van ontspanning en gerichte aandacht: fysieke situatie medische ingreep/therapie stimuleren eigen kracht

je verbeeldingskracht gebruiken voor je eigen gezondheid Gezonde Verbeelding je verbeeldingskracht gebruiken voor je eigen gezondheid

Mind-body interactie Elke mentaal-emotionele verandering geeft ook een fysiologische en neurologische verandering en vice versa: je lichaam reageert op wat je denkt

Ganis G, et al (2004) Cognitive Brain Research 20, 226-241

Soorten visualisatie Beeld (sensory imagery): mentale representatie van zintuiglijke voorstellingen Bij: Pijn Operatie Chemotherapie Beweging (motor imagery): mentale representatie van beweging Bij: Revalidatie: CVA, sportblessure, fractuur (Top-)sport

Effect bij chronische pijn Naam Jaar Klacht Design N Resultaat Baird CL & Sands L 2004 Chronische pijn osteoartritis RCT (pilot); controle en interventiegroep 28 Sign. pijnreductie na 12 weken Astin JA Chronische pijn, diverse diagnoses (69% reuma-gerelateerd) Mixed kwantitatief/ kwalitatief, random controle en interventie-groep 44 Verandering in pijnbeleving: pijn niet langer ‘never-ending’, maar ‘changeable’ Mannix LK et al 1998 Spannings-hoofdpijn CCT; controle en interventiegroep 260 Sign. verbetering pijn, vitaliteit en mental health (kwaliteit van leven) Sloman R et al 1994 Behandeling-gerelateerde pijn bij kanker RCT; 3 groepen: standaard, PMR+GV (tape), PMR + GV (live) 67 Sign. reductie intensiteit en ernst pijn, groep 3 meer dan groep 2, beide minder pijnmedicatie Syrjala KL et al 1995 Behandeling-gerelateerde pijn bij kanker (beenmerg-transplantatie) RCT; 4 groepen: standaard, aandacht, GV, CBT-pakket inclusief GV 94 GV en CBT sign. minder pijn

Acute pijn/kosten Naam Jaar Ingreep Design N Resultaat Halpin S et al 2002 Open hart operaties CCT; controle (655) en interventiegroep (134) 798 LoS: 1,5 dag minder Medicatie: $288,51 minder Pijnmedicatie: $1,37 minder Montgomery GH 2007 Borstoperaties RCT; aandacht, GV (live) 200 Sign. minder propofol, licodaine minder pijn, misselijkheid $772,71 minder pp (kortere operatieduur) Schwab D et al Hysterectomie Retrospectieve analyse, controle en interventiegroep 126 14% kostenreductie ($2003) 8% minder LoS (0,23)

Klachten bij chemotherapie Naam Jaar Outcome Design N Resultaat Yoo et al 2005 Misselijkheid en braken RCT: PMR+GV (30) en controle (30) (borstkanker) 60 Thuis minder last van misselijkheid en braken Minder anticipatoire misselijkheid Molassiotis et al 2001 RCT: PMR+GV- live (38) en controle (33), beide anti-emetica volgens protocol 71 Significante vermindering duur misselijkheid en braken Niet-significante vermindering frequentie misselijkheid en braken Scott et al 1986 Pilot RCT: Massage +GV- live + tape en controle anti-emetica 17 Intensiteit van misselijkheid en braken gelijk aan de groep die anti-emetica kreeg

Klachten bij chemotherapie Naam Jaar Outcome Design N Resultaat Walker et al 1999 Spanning RCT: PMR+GV 96 Meer ontspannen en rustiger tijdens chemo Indicatie van immunologische effecten Antoni et al 2009 Angst (+ cortisol) RCT: (1) CBSM in groep en (2) controle = 1 dag psycho-educatie 128 Minder angst Luebbert et al 2001 Depressie en angst Meta-analyse Klein effect op angst Gemiddeld effect op depressieve gevoelens Yoo et al 2005 Kwaliteit van leven RCT: PMR+GV (30) en controle (30) 60 Meer welbevinden, minder bezorgd Jacobsen et al 2002 RCT: (1) standaard psychosociale zorg, (2) live PMR/GV + CD, (3) self care PMR/GV (video, tekst, CD) 411 Groep 2: beter fysiek functioneren, grotere vitaliteit, minder beperkingen ADL, minder emotionele problemen

Intermezzo

Opbouw van een oefening Fysieke ontspanning Focus op een plek (‘ergens’) Alle zintuigen activeren Opdracht Afronden Focus op hier-en-nu

Zelfmanagement Je kunt het zelf toepassen (CD met oefeningen) Je kunt zelf kiezen wanneer en hoe vaak Je ervaart hoe je zelf kunt ontspannen

Ontwikkeling CD’s Gezonde Verbeelding in Nederland Samenwerking Van Praag Instituut en Elsevier gezondheidszorg Evaluatie door de doelgroep Zoveel mogelijk binnen of met zorginstellingen Deelname aan onderzoek

Serie CD’s Gezonde Verbeelding ter ontspanning Gezonde Verbeelding bij pijn Gezonde Verbeelding bij chemotherapie Gezonde Verbeelding rondom operaties Gezonde Verbeelding bij hartoperaties In ontwikkeling: Gezonde Verbeelding bij sportblessures Gezonde Verbeelding en pijnvrij bevallen Gezonde Verbeelding ter palliatie

Geleide visualisatie in Nederland Standaardzorg: Diakonessenhuis Utrecht - cardiologie Slotervaart ziekenhuis - anesthesiologie, revalidatie, oncologie MCL: oncologie Flevoziekenhuis: gyneacologische chirurgie, cardiologie Antonius Ziekenhuis Nieuwegein - cardiologie (openhartoperaties) Brandwondencentrum Rotterdam pilotproject Studie door NIVEL bij fibromyalgiepatiënten i.s.m. Aveant thuiszorg en FES (patiëntenorganisatie), Fonds NutsOhra Onderzoek Slotervaart ziekenhuis en Rode Kruisziekenhuis Beverwijk - anesthesiologie i.h.k.v. healing environment en integrative medicine Onderzoek UMC Maastricht dagcentrum i.h.k.v. kwaliteit van leven (angst en pijn)

Van Praag Instituut Utrecht Voorlichting en advies complementaire zorg en ‘integrative medicine’ Scholing in geleide visualisatie voor hulpverleners en patiënten Onderzoek en projecten www.vanpraaginstituut.nl