Visienota: 55- plussers in Beweging Naar een kwaliteitsvol sport- en bewegingsbeleid voor senioren. Commissie Sport en Bewegen 2008

Uitwerking Visienota na 2008 Overzicht Weetjes en Cijfertjes Hoe is het nu? SWOT Aanbevelingen Uitwerking Visienota na 2008 Visienota Weetjes en cijfers Hoe is het nu SWOT Aanbevelingen Volledige tekst van de Visienota hier terug te vinden

Historiek Indeling Doel Wie?

Historiek 2002: eerste aanzet commissie Sp & B Actieplan Sport en Bewegen voor ouderen 2005: Vlaamse Trainersschool en S-Sport Knelpunten en suggesties Nood aan visie en strategie over Sport en bewegen bij 55-plussers: Werkgroep maakt de visienota op 2008: aftoetsen informatie met ruimer publiek Experten en doelpubliek

Indeling Deel 1: Verzameling en bespreking gegevens Demografie en maatschappelijke ontwikkelingen Algemene situering Sp & B voor 55-plussers mate van fysieke activiteit niveau van sportbeoefening motivatie Overzicht sportaanbieders Opleidingsaanbod begeleiding senioren Informatie vanuit het beleid Deel 2: Analyse van de gegevens (SWOT) Deel 3: Aanbevelingen Naar 3 beleidsniveaus Sportactoren

Doel Om in de toekomst de kwaliteit van het aanbod van sport en bewegen voor mensen van 55 jaar en ouder te vrijwaren én te verhogen is het nodig om hierover een visie en strategie te ontwikkelen met de partners betrokken bij seniorensport

Wie werkt hieraan mee? De Vlaamse Ouderenraad Commissie Sport en Bewegen Werkgroep visienota: Bossaerts Nicole (Vlaamse Trainersschool/BLOSO) De Schrijver Lieve / Vandereet Sandra (S-Sport) Peeters Ingrid (Okra-Sport) Tessier Jan (VKV Beleidscel Ouderenzorg Rusthuis – RVT) Van Bossuyt Tine (VSF) Vonck Eva (ISB vzw / Kunst en Democratie) Willox Roland (GOSA – GSF)

W E T J S C IJ F E R T J S Vergrijzing Sport & Bewegen Sportaanbod Begeleiding Beleidsteksten W E T J S C IJ F E R T J S

Vergrijzing Vergrijzingstrend: Ouderen in Vlaanderen 30 % = 55-plus Verzilveringstrend: groep oudste ouderen stijgt Ouderen bewegen te weinig: geen gezondheidseffect… Ouderen en vrije tijd: meer deelname aan sport- en bewegingsactiviteiten. Beleidsmatige inspraak van ouderen wint op alle niveaus aan belang.

De grijze druk

Sport en Bewegen ‘De senior’ bestaat niet: grote diversiteit Binnen de senioren: kansengroepen Het gezondheidseffect van sport en bewegen stijgt met ouder worden. Gezondheid = Fysieke gezondheid Psychisch welbevinden Sociaal welbevinden Medische factor Motivatie: ‘participatieprincipe’ is belangrijk.

Sportaanbod weinig concrete gegevens over sportaanbod, sportparticipatie en sportaanbieders. Organisaties voor Sportieve Vrijetijdsbesteding: meeste senioren die actief zijn. (?) Populairste seniorensporten: Wandelen Fietsen 82% van de gemeenten doen iets voor senioren (meer) Woonzorgcentra: vooral beweging Losse projecten en initiatieven (BOEPS – GALM - …)

Wat doet de gemeente? 1ste plaats: activiteiten gericht naar fitheid en gezondheid 2de plaats: volkssporten (49 % = petanque) 3de plaats: watersporten Meest aangeboden sporten: Petanque Fietsen Wandelen

Begeleiden van sportende senioren De Vlaamse Trainersschool aanvullende sporttakoverschrijdende module ‘begeleiden van sportende senioren’ Initiator: Opleidingen gym en dans Weinig vrouwen in begeleiding Groeiende interesse bij jongere professionelen Sportfederaties interesse en aandacht voor de doelgroep senioren Sportaanbieders in Vlaanderen: weinig zicht op internationale tendensen en good practices

Beleidsteksten Vaststelling: versnipperde politieke aandacht voor sport en bewegen. Sector Sport: Beleidsnota 2004 – 2009: promotie Sport / Bewegen Beleidsbrieven: aandacht voor opleidingen voor senioren Sport voor Allen decreet: rechtvaardige verdeelsleutel voor de verschillende doelgroepen. Decreet lokaal en regionaal sportbeleid: volwaardige plaats en stem van de ouderen in de lokale sportraden. Sector Welzijn: Beleidsnota 2004 – 2009: Geen aandacht Bewegen / Sport Ouderenbeleidsplan: Gezond zijn en blijven… oa door sport Nood aan het creëren van een aangepast aanbod

Opleiding / omkadering Participatie Know-how Gezondheid Aanbod Opleiding / omkadering Participatie S W O T Volledige tekst van de SWOT hier terug te vinden op blz. 49 tot 57

Know-how Sterkten Seniorensportfederaties hebben kennis over het begeleiden van senioren in sport De VTS heeft een basispakket over het initiëren of het begeleiden van oudere sporters Weinig onderzoek verricht omtrent seniorensport Sportbehoefte is weinig of niet in kaart gebracht Gebrek aan globale visie door versnipperde politieke aandacht Groeiende aandacht voor levenslang en levensbreed leren Recent: grootschalig behoeftenonderzoek bij senioren Weinig specifiek onderzoek naar senioren en sport en beweging Geen financiële middelen ter beschikking voor wetenschappelijk onderzoek Zwakten Kansen Bedreigingen

Gezondheid Sp & B bevorderen de gezondheidseffecten naarmate men ouder wordt Gezondheidsbevorderend effect zorgt voor een besparing in de gezondheidszorg Het spanningsveld sport / bewegen situeert zich tussen de beleidsdomeinen sport en welzijn Groeiende aandacht voor senioren en gezondheid in het beleidsdomein welzijn Groeiende aandacht vanuit de ziekenfondsen voor de thematiek actieve en fitte levensstijl wordt vanuit de maatschappij gepromoot Er is sedentarisme vanaf 65 j. bij bepaalde risicogroepen (oudste senioren, lager inkomen en lager opleidingsniveau) merkbaar Verzilvering binnen de vergrijzing ( doelgroep oudste ouderen wordt steeds groter) Sterkten Zwakten Kansen Bedreigingen

Aanbod Sterkten Zwakten Kansen Bedreigingen Steeds meer mogelijkheden voor senioren om aan georganiseerde sport te doen Er wordt geïnvesteerd in de kwaliteit van de seniorensport Senioren kiezen voor meerdere sporten Seniorensport situeert zich op diverse niveaus: zowel lokaal, regionaal, provinciaal als landelijk Senioren sporten vooral overdag Er is geen globaal overzicht van het sportaanbod voor senioren Er is geen coördinatie van het totale aanbod Er is een groeiende aandacht voor meer gevarieerde sporten: nieuwe sporten op maat van de senior Er is een groeiende aandacht voor buurtvoorzieningen en sociale participatie via het verenigingsleven Er is een ruim netwerk van fiets- en wandelwegen in Vlaanderen De sporttakkenlijst kan beperkend zijn Sportieve bewegingsactiviteiten hebben een structurele plaats nodig Er is weinig aandacht voor bepaalde groepen ouderen (Bijv. in de Woonzorgcentra) binnen de sportsector Er is weinig structurele financiële ondersteuning zowel vanuit de overheid als vanuit de privé sponsoring Sterkten Zwakten Kansen Bedreigingen

Opleiding / omkadering Er zijn steeds meer geschoolde trainers Het opleidingsforum sportende senioren staat in voor de uitbouw en opvolging van het opleidingsaanbod voor het begeleiden van sportende senioren VTS: gerichte aandacht in het opleidingsaanbod voor het begeleiden van sportende senioren Geen overzicht van het opleidingsaanbod omtrent seniorensport binnen de reguliere sportopleidingen Opleidingsaanbod van technische sporten is te weinig gericht naar senioren De instapdrempel tot het volgen van sportspecifieke opleidingen wordt als hoog ervaren door de senioren Sportfederaties organiseren specifieke opleidingen voor senioren in functie van het begeleiden van meer technische sporten Senioren nemen zelf de begeleiding in handen Er is groeiende belangstelling van jongere mensen voor het opleidingsaanbod in functie van het begeleiden van seniorensport Senioren zijn niet voldoende vertrouwd met het opleidingsaanbod in Vlaanderen en de meerwaarde van een gekwalificeerde trainer is te weinig gekend door de senioren Sterkten Zwakten Kansen Bedreigingen

Participatie Sterkten Zwakten Kansen Bedreigingen Participeren is belangrijker voor senioren dan presteren De frequentie van hun sportbeoefening stijgt De motivatie om te participeren is vooral het sociale aspect Beperkt bereik van de doelgroep via sommige sportfederaties De stap naar een sportclub is nog te groot Er is een beperkt bereik van de kansengroepen binnen de senioren Beperkte inspraak van de seniorensportorganisaties in het lokaal en provinciaal beleid Relatieve en absolute stijging van het aantal senioren tijdens de eerstkomende beleidsperiode (2 Milj., 30>35 % Vlamingen) Er is momenteel weinig zicht op de beeldvorming van senioren en sport in de media De kostprijs en de mobiliteit zijn de belangrijkste drempels Sterkten Zwakten Kansen Bedreigingen

Overleg Sport en Bewegen De Vlaamse Overheid Provincie en VGC Gemeente Sportfederaties A N B E V L I G

Overleg sport en bewegen voor senioren Overleg tussen de beleidsmakers van de domeinen sport en welzijn. Informeren van de verschillende betrokken actoren over de verschillende initiatieven rond sport en bewegen voor senioren. Opvolging van de visietekst ‘Senioren in beweging’. Hoe kunnen conclusies en aanbevelingen geïmplementeerd worden op het werkterrein.

Departement: Sport, Welzijn en Onderwijs Formuleren van een duidelijke begripsafbakening ‘Sport’ en ‘Bewegen’. Alle sportfederaties stimuleren om hun sport open te stellen voor senioren. Sportieve bewegingsactiviteiten een structurele plaats geven binnen het Vlaamse beleid. Initiatieven ontwikkelen voor het bereiken van kansengroepen binnen de groep senioren. Promotiecampagne rond de effecten van sport en bewegen op de gezondheid van ouderen. Opvolgen hoe de conclusies van wetenschappelijke onderzoeken kunnen geïmplementeerd worden in het werkveld.

Provincie en VGC Uitwerken van een sportbeleidsplan met betrekking tot bewegen en sport voor senioren. Versterken, uitbreiden en ondersteunen van bovenlokale promotionele activiteiten naar senioren. Opstarten van een duurzaam begeleid sport- en bewegingsprogramma. Voeren van een participatiebeleid waarbij elke senior in functie van zijn sportieve mogelijkheden een plaats vindt.

Gemeente Binnen het sportbeleidsplan ruime aandacht voorzien voor bewegen en sport voor senioren. Financieel ondersteunen van een toegankelijk en een duurzaam sport- en bewegingsaanbod voor senioren. Sensibiliseren van niet gekwalificeerde lesgevers voor het volgen van erkende opleidingen. Opstarten van een duurzaam begeleid sport- en bewegingsprogramma in samenspraak met de lokale sportaanbieders. Verhogen van de inspraak van de seniorensportorganisaties in het lokale beleid. Benutten van het ruime bestaande verenigingsleven om sport- en bewegingsactiviteiten te promoten en aan te bieden.

Sportfederaties Oog hebben voor de resultaten van wetenschappelijke onderzoeken en deze implementeren in de werking van de sportfederaties en op het werkterrein. Ontwikkelen en structureel implementeren van een kwalitatief sport- en bewegingsaanbod voor senioren. Sensibiliseren van niet gekwalificeerde lesgevers voor het volgen van erkende opleidingen. Benutten van het ruime bestaande verenigingsleven om sport- en bewegingsactiviteiten te promoten en aan te bieden.

Hoe moet het nu verder? Implementatie & Opvolging

Wie doet wat? Vlaams Ouderenraad Commissie Sport en Bewegen Werkgroep Implementatie Visienota

Vlaamse Ouderenraad Adviesvragen vanuit de overheid Bespreken Doorgeven naar de commissie/werkgroep Advies vanuit de commissie versturen naar De overheid De universiteiten (de scholengemeenschap) Signaalfunctie naar beleid en naar ouderensector Het ouderenbeleidsplan opvolgen Signaalfunctie: Sensibilisatie van en communicatie naar de lidorganisaties

Commissie Sport en Bewegen Opvolgen Ouderenbeleidsplan Meerjarenprogramma uitwerken Opdrachten doorgeven/opmaken/bespreken voor de werkgroep visienota

Werkgroep Visienota Uitwerken implementatie Visienota Uitvoeren opdrachten vanuit de commissie Sport en Bewegen. Acties

Opdracht Wisselwerking tussen Commissie en de Universiteiten in verband met onderzoek Lokaal Sportbeleid: samenwerking met ISB en VVSG Vorming gemeentes / gemeentelijke sportdiensten Vorming vrijwilligers in de lokale sport- en seniorenraden Proactieve sturing impulssubsidies 2013 Visienota Up-to-date houden Oplijsting Good Practices

Actie Wisselwerking Universiteiten ivm onderzoek: KU Leuven (pdf) Ugent (pdf) VU Brussel (pdf)

Actie Samenwerking met het ISB: Artikel tijdschrift november 2011: Seniorensport in de kijker. Artikel tijdschrift mei 2012: Ouderen tellen altijd mee, ook in de sportraad.

Actie Samenwerking met het VVSG: Artikel in tijdschrift ‘LOKAAL’ juli 2012: