Loskomen van de officiële toekomst: Scenario’s en reflectie www.reflectietools.nl Loskomen van de officiële toekomst: Scenario’s en reflectie Karim Benammar Lector Reflectie op het handelen Hogeschool van Amsterdam DAIR, 10 november 2005

Denk 3 minuten na over hoe je team of organisatie er in 2015 uitziet. www.reflectietools.nl Denk 3 minuten na over hoe je team of organisatie er in 2015 uitziet. Wissel deze informatie uit met de persoon die naast je zit (1 minuut per persoon)

Hoe we over de toekomst denken… www.reflectietools.nl We beginnen bij wat we al kennen Vanuit onze vooronderstellingen en onderliggende principes We extrapoleren vanuit het heden Of voorspellen de toekomst door een ‘educated guess’

…en wat het oplevert Iets meer, iets groter, iets beter www.reflectietools.nl Iets meer, iets groter, iets beter En tegelijkertijd: meer van hetzelfde Dit is de ‘officiële’ toekomst waar we meestal in geloven… … maar deze is nog nooit gebeurd

Knowledge window weet niet weet Ik ben bewust van wat ik www.reflectietools.nl weet niet weet Ik ben bewust van wat ik huidige kennis opzoeken experts Ik ben niet bewust van weet ik van tacit naar explicit knowledge blinde vlek scenario´s

Denkkaders oprekken www.reflectietools.nl We zijn op zoek naar iets dat buiten onze denkkaders ligt; andere perspectieven Hoe komen we los van onze vooronderstellingen, rekken we onze denkkaders op? Scenario methode: Inzicht in mogelijke maar onverwachte toekomsten Onzekerheden in kaart brengen Strategie: defensief: paraat voor alle mogelijkheden Proactief: de ‘beste’ strategie kiezen vanuit eigen waarden

Techniek: verbeelding www.reflectietools.nl Essay over een dag in mijn eigen leven in 2015 Concreet en in details beschrijven Groepsgewijs kom je tot een beeld vanuit veel verschillende perspectieven In de details zitten onderbewuste of niet belangrijk geachte informatie Maar: de ruimte die we onszelf geven is vaak te krap; denk terug naar 10 jaar geleden. Misschien krijg je het gevoel “ik had alles kunnen voorspellen, behalve dit...”

Emoties (niet bewust dat je het weet) www.reflectietools.nl Een aantal denkbeelden en ideeën zitten vast aan emoties; als we deze emoties niet toelaten, komen de ideeën ook niet naar boven Denk 3 minuten na over hoe je een droom scenario en een doemscenario er voor jouw team of organisatie er in 2015 uitziet. Wissel deze informatie uit met de persoon die naast je zit (1 minuut per persoon)

Blinde vlek Zwakke signaal opzoeken (bij Shell: voordat de concurrentie het doorheeft) Voorbeeld: Gorbatsjov en de Sovjet-Unie; vanuit een mogelijke toekomst een plausibele weg maken (backcasting) Het verborgen zichtbaar maken Op ongewone plekken zoeken: de Mediascan Het dissidente signaal opzoeken als alle experts het erover eens zijn (macht en kennis) www.reflectietools.nl

Bewust dat je het niet weet; zoeken naar kennis www.reflectietools.nl Nieuwsgierigheid Bewust dat je het niet weet; zoeken naar kennis Orakel vraag; welke vraag zou je graag door een orakel beantwoord willen hebben? Absurditeit en humor Als het niet belachelijk is (laughable) dan is het niet anders dan we al in onze denkkaders kennen (voorbeeld: Nederland zou als eerste land tegen de Europese grondwet stemmen) “What if?” scenario’s doordenken en opbouwen – er rekening mee houden

www.reflectietools.nl Denk 2 minuten na over wat de meest absurde situatie is die je voor kunt stellen voor je team/organisatie in 2015 Wissel deze informatie uit met de persoon die naast je zit (1 minuut per persoon)

Karakteristieken van reflectie: www.reflectietools.nl Paradox: om je denken echt vrij te maken, heb je een dwingende structuur nodig Kaders oprekken geeft altijd spierpijn; ongemakkelijk en onwennig Rol van de ander om je op je blinde vlekken te wijzen (reflectieoefeningen in groepen) Reframing tool: vooronderstellingen in kaart brengen en het tegenovergestelde van de meest voor de hand liggende vooronderstelling nemen om een nieuw perspectief te krijgen

De krachten die de toekomst vormgeven www.reflectietools.nl Welke trends zie je in de beschrijvingen? Wat hoor je nog niet? Wat zijn de onderliggende stuwende krachten (Driving Forces)? Voorbeeld van trend: religie wordt belangrijker in 2015 Onderliggende stuwende kracht: balans materieel – spiritueel Clusters van trends rondom een stuwende kracht

www.reflectietools.nl

www.reflectietools.nl

Het scenario denken in het onderwijs www.reflectietools.nl Management tool voor organisaties; defensief maar ook proactief als het aan waarden en identiteit (missie) wordt gekoppeld Persoonlijke scenarioreflectie over de eigen toekomst (workshop; reflectietools.nl)

Het scenario denken in het onderwijs www.reflectietools.nl Scenario’s als activerende onderwijsvorm DU project Leren met scenario’s competenties: buiten de kaders denken; onderzoek doen; goede vragen leren stellen; meervoudige perspectief en theorieën ontwikkelen; historisch besef (hoe zijn we hier gekomen?)

Reflectieoefeningen www.reflectietools.nl Reflectieoefeningen sturen onze denkpatronen buiten de gebaande paden door kunstmatige en onnatuurlijke oefeningen Reflectieoefeningen zijn een keurslijf die ons dwingen anders te denken Reflectieoefeningen verruimen onze denkkaders

Bronnen www.reflectietools.nl www.scenarioleren.nl www.dotank.nl / Peter Luttik www.schwabfilosofie.nl / Huib Schwab Eurolab

Loskomen van de officiële toekomst Scenario’s en reflectie www.reflectietools.nl Loskomen van de officiële toekomst Scenario’s en reflectie Karim Benammar Lector Reflectie op het handelen Hogeschool van Amsterdam DAIR, 10 november 2005