Het Ervaringsfonds ERSV Limburg : Werkgroep Arbeidsmarktwerking Hasselt, 23 januari 2008

Wat Waarom? Wat voorafging… Vanaf 1 november 2006: Het drieluik Enkele concrete voorbeelden Praktisch

Een begrotingsfonds, dat teneinde deze langer aan het werk te houden Ervaringsfonds Een begrotingsfonds, dat werkgevers en sectoren ondersteunt bij acties die de kwaliteit van de arbeid van de 45- plusser verbetert, teneinde deze langer aan het werk te houden

FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Collectieve Arbeidsbetrekkingen Individuele Arbeidsbetrekkingen Toezicht op de Sociale Wetten Humanisering van de Arbeid Toezicht op het Welzijn op het Werk Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt

Wat Waarom? Wat voorafging… Vanaf 1 november 2006: Het drieluik Enkele concrete voorbeelden Praktisch

Situatieschets Vergrijzing van de bevolking Hogere levensverwachting Dalend geboortecijfer (van 2,3 tot 1,5 per gezin) Afname van de actieve bevolking Vervroegd uittreden uit het arbeidscircuit Minder inkomsten / meer uitgaven  druk op sociaal zekerheidsstelsel Illustraties adh v cijfers 2, 3 vs 1,5 per gezin ;

Welvaart Hogere levensverwachting gezondsheidszorgen  MEER Sociale ZekerheidsUITGAVEN Minder lang werken: Push & Pull effect MINDER Sociale ZekerheidsBIJDRAGEN  Welvaart komt in het gedrang

Werkgelegenheidsgraad en bbp / inwoner Scenario – Werkgelegenheidsgraad op niveau 2003 Bbp= Bruto binnenlands product

Druk op Sociaal Zekerheids Stelsel Welvaart in het gedrang Verzwakking van concurrentiepositie Verzwakking ban concurrentiepositie: in 2000 stond Belgie op 17e plaats ; in 2005 op 31e (WEF)

Het Ervaringsfonds: een federaal overheidsintiatief, na Lissabon, 2000

Lissabon strategie, 2000 Belgie 2003 Europa Belgie, 2010 Werkgelegenheidsgraad (in aantal personen– % van de overeenstemmende bevolking op arbeidsleeftijd) 59,6 % (2006: 61 % 64,3 % 64,7% UE-15) 70 % Gemiddelde duur van de loopbaan 37 jaar 41 jaar 40,2 jaar Gemidd. Leeftijd terugtrekking van de arbeidsmarkt 57,8 jaar 60,9 jaar 60 jaar Werkgelegenheidsgraad van de 55-plusser 28 % (2006: 32 % 41,1 % 45,3% UE-15) 50 %

Verbetering Werkgelegenheidsgraad België Leeftijdscategorie van 55 tot 65 jaar : 2003 : 28 % 2004 : 30,1 % 2005 : 31,8 % 2006 : 32 %

Mogelijke maatregelen van de Federale Overheid Arbeidsmarktwaarde van ouderen promoveren • Afbouw barema’s en verbetering randvoorwaarden Participatiegraad in vorming en opleiding verhogen Ouderen beschermen tijdens herstructureringen Langer werken aanmoedigen; stoppen ontmoedigen RSZ : productiefactor « werk » verlichten Welvaartsvastheid voor levensniveau en groei

Wat Waarom? Wat voorafging… Vanaf 1 november 2006: Het drieluik Enkele concrete voorbeelden Praktisch

Wat voorafging 2001, 5 September: Wet ter verhoging van de werkgelegenheidsgraad  wettelijk raamwerk 2003, 30 januari: Koninklijk Besluit 2004 - 2005: Vrijmaking werkingskredieten (team) operationale start 2004, 27 december: Programma wet 2006, oktober: meer dan 220 toelage-aanvragen 2006, 1 november: in voege treden van Koninklijk Besluit van 1 juli 2006 Le 4 août 1996: La loi du bien-être Le 5 septembre 2001: La loi visant à améliorer le taux d’emploi des travailleurs Le 30 janvier 2003: Arrêté Royal: les critères, les conditions, et les modalités pour l’octroi de la subvention… le montant de cette subvention

Goedgekeurde projecten en toelageaanvragen

·  TRANSPORT : Coselog; Van Dievel; Apton ; Penxten ; Wijngaard Natie ·  INTERIM : Creyf’s ; Plus Uitzendkrachten ·  VERZORGING : Landelijke Thuiszorg; WZC St.Jozef; Blindenzorg Licht & Liefde ; Bakermat; Monsheide; Emmaüs ; De Meander ; PC St.Amadeus Thuishulp; Mariasteen De Wiekslag ; De Regenboog ·  SCHEEPVAART : Shipyard Lowyck, U.R.S. ·  DISTRIBUTIE : Aveve;WNF Cards;Heylen; 3 Suisses ·  BOUW : Eribel ; Decorteam; Manap; F.Segers ; Vadisol; Vecor; Vandenbussche ; Montacentre ; Bastiaens ; Goetinck ; Berben ; Jansen ;Graindorge; Wilma Project Dev. ; Renoplan ; Sibomat ; Plafona5; Maison Baijot ; Eternit ; Dekkers

·  TEXTIEL : Omexco; Santens; Tasibel ; UCO ; Osta Carpets ; Sunprotex ; Tasibel ; Tyber ·  INDUSTRIELE REINIGING : Domestic Services ·  METAAL : Fabricom ; WTCM ; Précision Liégoise ; AND Steel; New Holland Tractor ; Little Giant ; Jabil Circuit ; PunchPowertrain ; Siemens ; Metes ; Suez ; Tractebel ; Umicore ; P&V ; Polyvision ; TVH · SOCIALE WERKPLAATS : De Kringwinkel ; Grijkoort ; De Groene Kans ; De Winning ·  HOUT & MEUBELEN : Veldeman ; VLWood, Bilterijst Arifal ·  VOEDING : Schepers ; Boost Nutrition ; Pepsico ; Biosan ; Fag Creative Foods ; Westvlees ·  SOCIO-CULTUREEL : Trias

·  LOGISTIEK : Cepa ; SKF Logistics ; Vadesco ·  PAPIER & KARTON : Van Genechten ·  BUURTWERKEN & DIENSTEN : Kluster ; PWA Maaseik ; PWA Maasmechelen ·  CHEMIE : Tigro Industries ; Helvoet Pharma ; Amcor ·  KLEINHANDEL : Leco ; Markarino ; Fashion Point ·  KAPPERSBEDRIJF : Kapsalon Bollen ·  SOCIAAL SECRETARIAAT : SDWorx, ADMB ·  GRAFISCHE SECTOR : Drukkerij Vuye ·  HOSPITALEN : ZNA ; AZ St.Augustinus ; OC St.Ferdinand

Project Types Arbeidsorganisatie : werktijd, verlofregeling, ploegensysteem, duobaan, thuiswerk .. Human resources : functiewijziging, competenties, coaching, opleiding … Veiligheid en Preventiedienst : vermindering van risico’s, ergonomische verbeteringen Gezondheid en Arbeidsgeneesheer : vermindering psycho-sociale belasting, vermijden van beroepsziekten

soepeler werkregeling … Arbeidsorganisatie  Langer werkzaam via soepeler werkregeling … Overstap van nacht- naar dagploeg, of beter ploegregime Flexibele uurroosters Tijdskrediet, deeltijds werken Aangepaste verlofregeling Duobaan Thuiswerk (voltijds of deeltijds) ….

aangepast en verbeterd personeelsbeleid Human Resources  Langer werkzaam via aangepast en verbeterd personeelsbeleid Overstap van te zware naar lichtere, comfortabele functie Functie creëren op maat van de werknemer’s kwaliteiten Reële competenties toetsen aan benodigde competenties Competenties verbeteren via omscholing en opleiding Coachen en ervaring doorgeven, kennisborging Motivatie programma’s …..

Opleidingen Omscholing van Chill naar EJB programmeur Ergonomische begeleiding op de werkvloer Hef- en tiltechnieken, draaghouding.. Hedendaagse managementvaardigheden Aangepaste basis PC en internet opleidingen Industriële ICT opleidingen (ERP, PLC-sturingen..) Nieuwe technologiën (digitaal, storingsonderzoek, TIG lassen..) Projectmanagement binnen China en US cultuur Omscholing tot ‘tijdsopnemer/arbeidanalyst’ Stressbestendigheidsopleiding ; yoga ; mindfullness.. Assertiviteit en agressieweerbaarheid opleiding Vaktechnische en jobinhoudelijke omscholingen Andere…

Veiligheid en Preventie ergonomische verbeteringen  Langer werkzaam via ergonomische verbeteringen Vermindering van veiligheidsrisico’s (Verdere) automatisering van het productieapparaat Hulpmiddelen die de fysische belasting op de werkvloer en/of op de baan/werf tegengaan …..

Ergonomische verbeteringen (Diensten) ·  Hoog/laag bad, hoog/laag bed ·  Stalen verpleegster ·  Glijdlaken ·  Badlift ·  Voetdraaischijf ·  Ergo poetskar, tractiepoetsmachine met vering ·  Vlakmopsysteem met pers ·  Telescopische stelen voor borstels en aftrekkers ·  Lichtere aluminium tafels & stoelen in cafetaria’s ·  Karretjes voor (eet)containers ·  Stofzuigers met pompsysteem ·  Hygiënische voorbevochtigde wegwerpdoeken ·  Waskarren met beweegbare bodem en veermechanisme ·  Verrolbare zitmeubeltjes ·  Andere …

Ergonomische verbeteringen (Industrie) ·  Rollenbaan, mobiele vacuum/hydraulische lift ·  Lichtere stellingen, hoogtewerker, ladderlift, schaarlift.. ·  Vacuum hefsysteem, zuignappen, tilmagneet ·  Verstelbare schaartafels & stapelrekken ·  Plooibank & ijzerknipmachine ·  Pneumatische nagel- en nietpistolen ·  Hefbruggen & hefkolommen ; hydraulische vloerputkrik ·  Palletkantelaar, - stapelaar ; bakkantelaar met kipsysteem ·  Hydraulische cabinezetel en vering op industriële maaimachine ·  Goederenlift, harmonicabaan met stijgband ·  Aanvoer via bulkwagen en silo’s i.p.v. met zakken ·  Electrische laadklep & transpalet, schaartranspalet ·  Rotatief stockage & aanvoersysteem boven snijtafel ·  Ultrasone snijsinstallatie, orderpicker op heftruck ·  Computer gestuurde zaagmachine ·  Etikettering en omdozing machine ·  Verdere automatisering machines & installaties ·  Ergo beeldscherm, stoel, polssteun, voetbankje ·  Andere …

Gezondheid en arbeidsgeneesheer Langer werkzaam via verbetering van de gezondheid Vermindering van gezondheidsrisico’s Vermijden van beroepsziekten Reductie van de psycho-sociale belasting Burn-out preventie Opsporen en wegwerken van reuk en lawaaihinder …..

Model van de projecten Start : Wens om « op te stappen » (geobserveerd via ziekte verzuim, interviewing, persoonlijke of privé omstandigheden…) Dreiging tot « afvloeiing » (via prestatie- of competentie analyse…) Project: WAAROM-analyse (speelt leeftijd een rol?…) WAT kan gedaan worden om vervroegde uittreding tegen te gaan ? DOORVOEREN VAN DE VERANDERING

Wat Waarom? Wat voorafging… Vanaf 1 november 2006: Het drieluik Enkele concrete voorbeelden Praktisch

Wat geldt vanaf 1 november ’06?

Werkgevers Private ondernemingen en organisaties Uitgesloten: Openbare diensten

Werkbaarheid

WERKBAARHEID als onderdeel van het Human Resources en Preventie Beleid

WERKBAARHEID het in evenwicht houden of brengen van mens en werk

WERKBAARHEID. betreft. ergonomische aspecten WERKBAARHEID betreft ergonomische aspecten competenties en vaardigheden functie vereisten psycho-sociale aspecten veiligheid

Werkbaarheid Meet- instrument In kaart brengen van (meten) Analyseren van werkomgeving (Diagnose stellen ) Verbeteren Meet- instrument

1) In kaart brengen van... de graad van werkbaarheid van oudere werknemers door de preventieadviseur –arbeidsgeneesheer door de overheid goedgekeurde meetinstrument(en)

Individuele meetinstrumenten Vragenlijst Arbeidsbelasting (WAI : Workability Index) Monitor@Work (www.skb.nl) S-ISW online via ISW-Limits (www.iswlimits.be) : psychosociale risicoanalyse, aan te vullen met WAI of Monitor Andere.. zie www.ervaringsfonds.be

2) Analyseren van de werkomgeving Detecteren van de factoren die verbeterd kunnen worden laat toe verbeteringsprojecten accurater te formuleren door de preventieadviseur –arbeidsgeneesheer door de overheid goedgekeurde meetinstrument(en)

Sobane/Déparis participatieve risicoanalyse Lokalen en werkzones ; technische organisatie tussen werkposten Arbeidsongevallen ; electrische risico’s en brandgevaar ; Bedieningsmiddelen en signalen ; Materiaal, handgereedschap, machines ; Werkhoudingen ; Krachtinspanningen en goederenbehandeling ; Verlichting ; lawaai ; luchthygiëne ; thermische omgevingsfactoren ; Trillingen ; Autonomie en individuele verantwoordelijkheden ; Inhoud van het werk ; Tijdsdruk ; Arbeidsverhoudingen tussen werknemers en hiërarchische lijn ; Psychosociale omgeving www.sobane.be

3) Concrete verbeteringsprojecten bevorderen de arbeidsmogelijkheden Bevorderen de kwaliteit van de arbeidsvoorwaarden verbeteren van de arbeidsorganisatie. Voorrang aan projecten die betrekking hebben op twee of meer van deze doelstellingen.

Toekenningsvoorwaarden Advies van OR of CPBW of syndicale afvaardiging of betrokken werknemers, Betrekken van werknemers, Gunstig advies (interne of externe) dienst PBW Project pas starten nadat toelage-aanvraag werd ingediend De werknemers gedurende de duur van het project verder te werk stellen (min. 12 maanden)

Toegangscriteria Niet in staat van faillissement /geen staat van vereffening - Geen gerechtelijk akkoord verkregen - geen voorwerp van procedure van faillietverklaring of van gerechtelijk akkoord RSZ-bijdragen, directe belastingen en BTW betaald Geen strafrechtelijke veroordeling of administratieve geldboete mbt sociale wetgeving zich niet beperken tot de loutere uitvoering van de bestaande arbeidsreglementering of welzijnswetgeving

Geen cumul met andere voordelen die de werkgever voor hetzelfde doel, dezelfde werknemer ontvangt, behalve vermindering van de sociale Zekerheidsbijdragen (Activa 45+).

Wat Waarom? Wat voorafging… Vanaf 1 november 2006: Het drieluik Enkele concrete voorbeelden Praktisch

Concrete voorbeelden uit de Sectoren

BOUWSECTOR ·  Situatieschets : Ziekteverzuim (rugklachten) en wens tot vroegtijdig stoppen met werken tengevolge van zware fysieke belasting bij 2 oudere installateurs. ·  Project : 1. Analyse van belasting en ergonomie van de werkposten ; eindeloopbaanplanning. 2. Installatie van rollerbanen,vacuümliften en heftafels. 3. Werkpostaanpassing. 4. Opleiding m.b.t. nieuwe technieken en omgaan met veranderingsprocessen. 5. Werknemers willen langer werken. ·  Toelage : De kosten van de studie, aankoop materialen, werkpostverandering en interne opleidingen komen in aanmerking voor toelage

ZORGSECTOR ·  Situatieschets : De arbeidsomstandigheden voor 33 oudere thuisverzorgsters is ergonomisch te belastend geworden waardoor ze willen stoppen met werken ·  Project : 1. Studie voor invoering van een draaglastmeter en tilschijf. 2. Studietoepassing met herschikking van de patiëntenregio’s. 3. Functiecreatie en opleiding voor verzorger in verwen- en comfortzorg. 4. Opleiding voor bediening van ergonomisch materiaal. 5. Werknemers opnieuw gemotiveerd. ·  Toelage : De kosten van de studie, invoering nieuwe sectoren, functieaanpassing en opleidingen komen in aanmerking voor toelage

DISTRIBUTIESECTOR ·  Situatieschets : 50-jarige Verantwoordelijke Toonzaalinrichting (6 winkels): stress, werkbelasting (overbevraging, intuitieve kennis, verplaatsingen,…)  frustraties, stress, burnout  wens om vervroegd op te stappen…) ·  Project : Organisatie en functiewijziging. Betrokkene wordt Hoofd Aankoop. De 6 winkels stellen een lokaal aanspreekpunt aan ; delegatie van taken  zes jongeren krijgen meer verantwoordelijkheden. ·  Toelage : Kosten van overleg, functiewijziging, opleiding en coaching komen in aanmerking voor toelage.

TEXTIELSECTOR ·  Situatieschets : Het laden, lossen en verhandelen van tapijten veroorzaakt zware fysieke belasting voor 9 arbeiders. Dit veroorzaakt langdurig ziekteverzuim en vervroegd vertrek. ·  Project : Ergonomische investering in regelbare heftafels. Aanschaf van een aangedreven harmonicabaan met stijgband voor het automatisch laden van containers en vrachtwagens. ·  Toelage : Kosten van de keuze & aanschaf van de ergonomische hulpmiddelen, opleidingen, proefdraaien enz..

AGORIASECTOR ·  Situatieschets : Door overnames en snelle groei zijn arbeiders tot ploegbaas gepromoveerd. Gezien de nieuwe management en technologische vereisten zijn ze onderhevig aan zware stress en dreigt er vervroegde uitstap ·  Project : Het bedrijf wil de stress van 326 ploegbazen verminderen door hun zelfvertrouwen en management competenties te versterken. Dit gebeurt via een opleiding, tussentijdse evaluaties en bijsturingen. ·  Toelage : De kosten van de opleidingen en evaluaties kwamen in aanmerking voor toelage Grootte van bedrijf:

VOEDINGSECTOR ·  Situatieschets : Een Inpakcoördinator kan niet mee met nieuwe software, machines en management vaardigheden. Hierdoor is hij gestresseerd. Zijn medewerkers krijgen bovendien niet de nodige begeleiding. ·  Project : Om afdanking te vermijden gaat het bedrijf investeren in zijn vervolmaking via opleidingen gebaseerd op een competentiematrix en een persoonlijk ontwikkelingsplan. ·  Toelage : De externe en interne opleidingen en begeleidingen op de werkvloer komen in aanmerking voor een toelage. Grootte van bedrijf:

INT.HANDEL & LOGISTIEK ·  Situatieschets : Tien medewerkers in een preventie dienst slagen er niet in om zware veiligheidsrisico’s te verminderen. Ze werken op een verouderde manier en kunnen de nieuwe uitdagingen niet aan. ·  Project : Men wil hun toekomst in het bedrijf verzekeren door hun om te scholen. Via coaching en opleiding hun andere taken, verantwoordelijkheden en werkmiddelen toekennen. Pro-actief, projectmatig en meer op het terrein leren werken. ·  Toelage : De kosten van de probleemanalyse, de opleidingen en de functiewijzigingen komen in aanmerking voor een toelage. Grootte van bedrijf:

CHEMIESECTOR ·  Situatieschets : Zeven arbeiders wensen af te haken omwille van de fysieke belasting (ontstoken pezen, pols- en rugklachten..) en de jobeentonigheid. ·  Project : Omwille van hun ervaring wil het bedrijf hen toch in dienst houden. Daarom gaan machines (droog/meng, etiketteer, afvul ..) meer ergonomisch geautomatiseerd of aangekocht worden. De arbeiders worden in de bediening van alle machines opgeleid en via deze polyvalentie vermindert hun jobeentonigheid. ·  Toelage : De kosten van de investeringen en de opleidingen komen in aanmerking voor een toelage. Grootte van bedrijf:

TRANSPORTSECTOR ·  Situatieschets : Omwille van een schouderoperatie is een 59-jarige chauffeur medisch ongeschikt verklaard. Hier dreigt een permanent afglijden naar de Riziv. ·  Project : Het bedrijf wil hem toch in dienst houden via functiecreatie. Betrokkene zal opgeleid worden tot « Coach-selectie Assistent ». ·  Toelage : De inxterne opleidingen komen in aanmerking voor een toelage. Grootte van bedrijf:

Wat Waarom? Wat voorafging… Vanaf 1 november 2006: Het drieluik Enkele concrete voorbeelden Praktisch

Praktisch Aangetekend indienen of Electronisch pdf formaat insturen naar : ervaringsfonds@werk.belgie.be (met vermelding dat het om een officiële aanvraag gaat) Indienen VOOR de start van het project

De Toelage Voor het gebruik van een meetinstrument voor de werkbaarheid of een diagnose instrument: 12 euro per werknemer (zonder meer te bedragen dan 70% van de bewezen kosten) Verbeteringsprojecten - bedraagt 50% van de bewezen kosten (max. van 500 euro per betrokken werknemer per maand) - wordt gebracht op 70% van de bewezen kosten (max. van 750 euro per betrokken werknemer per maand) indien het project gekoppeld is aan het gebruik van een instrument - maximum duurtijd van een project : 24 maanden

Afschrijvingsformule Bij de toelageberekening voor de aankoop van (ergonomische) materialen ; verbeteringsproducten ; de automatisering enz. wordt er een afschrijvingssysteem toegepast. Software = maximum 24 maanden (dus 1/2de) Hardware = maximum 36 maanden (dus 1/3de) Machines & rollend materiaal = maximum 60 maanden (dus 1/5de) Meubilair = maximum 120 maanden (dus 1/10de) Inrichtingskosten = maximum 120 maanden (dus 1/10de) 3 ) Deze maximum 12 maanden afschrijvingskosten worden voor de toelage op 50 of 70% geplafonneerd 

Welke steun biedt het Ervaringsfonds? Advies m.b.t. welzijn, arbeidsorganisatie en leeftijdbewust personeelsbeleid Financiële toelage voor concrete projecten tot behoud van de tewerkstelling van oudere werknemers

Team Ervaringsfonds · Anne Himpens: Nationaal Coordinator ·  Mark Boulanger : Projectontwikkelaar Vlaanderen en Brussel (Nl) ·  Isabelle Flamion : Projectontwikkelaar Wallonië en Brussel (Fr) ·  Kristof Van Heucke : Dossierbeheerder Vlaanderen en Brussel (Nl) ·  Dimitri Léonard : Dossierbeheerder Wallonië en Brussel (Fr) ·  Alain Piette : Ergonoom ·  Valérie Urbain : Secretaresse en boekhouding

E-mail: mark.boulanger@werk.belgie.be Algemene Directie Humanisering van de arbeid van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Ervaringsfonds Ernest Blerotstraat 1 1070 Brussel Tel.: 02 233 52 07 Fax: 02 233 42 52 E-mail: mark.boulanger@werk.belgie.be www.ervaringsfonds.be

Koninklijk Besluit OOK… Sectoren (Fondsen voor Bestaans- zekerheid, Paritaire Vormingscentra met vzw statuut): Sensibiliseren, promotie van verbeteringsprojecten Ontwikkelen van sectorale meetinstrumenten Ondersteunen van transfert nacht ploegen  dag arbeid (CAO nr. 46) (interprof. akkoord)  via “samenwerkingsprotocol”

« goede praktijken » mark.boulanger@werk.belgie.be www.ervaringsfonds.be « goede praktijken » mark.boulanger@werk.belgie.be

« Safety Coach project» Samenwerking Ervaringsfonds met PREVENT « Safety Coach project» Chris Honings 02/643 44 96