Welke uitdagingen moet de nieuwe generatie oceanografen overwinnen? Nancy Fockedey Universiteit Gent – Sectie Mariene Biologie

Mariene wetenschappen (onderzoek en technologie): + toegepast onderzoek + socio-economisch, technologisch, maritiem en juridisch onderzoek + kust, zeeën en estuaria Oceanografie fundamenteel onderzoek exacte wetenschappen: biologie, geologie, chemie en fysica open oceanen

Marien onderzoek en technologie in België: wie? Jonge generatie mariene wetenschappers: opleidingen en carrière-mogelijkheden Enkele tendensen en uitdagingen in de mariene wetenschappen

1. Marien onderzoek en technologie in België: wie? Bron: Integrated Marine Information System 2 (IMIS2) Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) – www.vliz.be Knowledge creators Onderzoeksinstellingen Universiteiten Sommige privé bedrijven Knowledge users Overheden Opleidingen Privé bedrijven

Knowledge creators # groepen Onderzoeksinstellingen Federale instituten 12 Vlaamse instituten 11 Universiteiten Vlaamse universiteiten 50 Franstalige universiteiten KULeuven 7 LUC 1 UA 9 UGent 21 VUB 12

Knowledge creators # groepen Onderzoeksinstellingen Federale instituten 12 Vlaamse instituten 11 Universiteiten Vlaamse universiteiten 50 Franstalige universiteiten 27 Gembloux 2 Namur 1 UCL 3 Liège 16 ULB 5

Knowledge creators # groepen Onderzoeksinstellingen Federale instituten 12 Vlaamse instituten 11 Universiteiten Vlaamse universiteiten 50 Franstalige universiteiten 27 Privé bedrijven ?

Knowledge creators België: 65 km kust 100 onderzoeksgroepen >> 650 personen (excl.Franstalige universiteiten, privé bedrijven) Hoge en diverse expertise Internationaal gerenommeerd VERSNIPPERD LANDSCHAP Gebruiken zelfde onderzoeksplatformen en infrastructuur (onderzoekschepen, staalname-apparatuur, bibliotheek, …) Coördinatie onderzoek Integratie over disciplines

Knowledge users # groepen Overheid Federale administratie s 4 Vlaamse administratie s 16 Privé bedrijven > 50 Educatie > 17 Anderen (ngo’s, musea, …) 25 Totaal > 112

Disciplines A Aardwetenschappen B Biologische wetenschappen C Chemische oceanografie F Fysische oceanografie I Ingenieurs en toegepaste wet. M Maritieme wetenschappen

Locaties Belgisch continentaal plat Proces-beschrijvend onderzoek Noordzee Schelde estuarium Kustgebonden onderzoek Tropen Antarctica en polaire gebieden Diepzee Open oceaan Proces-beschrijvend onderzoek + Toegepast onderzoek Pioniersfase + Structuur-beschrijvend onderzoek

Sensibilisatie van de jongeren 2. Jonge generatie mariene wetenschappers: Opleidingen en carrièremogelijkheden Sensibilisatie van de jongeren Zichtbaarheid van (correcte) onderzoeksresultaten in media Visualisatie van onderwaterwereld treft het grote publiek Grote publiek is begaan met de zee Grote publiek is steeds meer bewust van de nood aan milieuzorg Aantrekken van jonge mensen tot het marien onderzoek en technologie Milieu-educatie Directe kennismaking met marien onderzoek en onderzoeksschepen

Universitaire en postgraduaat opleidingen - Universitaire (2de cyclus) opleidingen - Thesis : specialisatie in mariene wetenschappen en technologie Biologie Geologie Geografie Chemie Fysica Burgerlijk ingenieur Landbouwkundig ingenieur Militaire en zeevaartwetenschappen => Start doctoraat Biotechnologie Archeologie Rechten Economie Sociale wetenschappen Farmacie, Biomedische wetenschappen, Geneeskunde en Diergeneeskunde (Toxicologie en epidemiologie)

- Gespecialiseerde multi-disciplinaire 3de cyclus opleidingen in mariene wetenschappen en technologie: Master en Océanologie (Liège) Marine and Lacustrine Sciences - MareLac (UGent) Ecological Marine Management – ECOMAMA (VUB - UA) Master in Aquaculture (UGent) Master en Aquaculture (Liège - Namur) Master in Environmental Sanitation (UGent) Master in Maritieme Wetenschappen (UGent - UA) Permanente vorming Havenbeheer (UGent) In buurlanden: Van Hall Institute (Leeuwarden), … => Start Doctoraat

Post-doctoraat Internationale ervaring (= Mobiliteit) Meest excellente onderzoekers Fondsen via bilaterale, EU of multilaterale netwerken Hooggespecialiseerd Terugkeer moet gestimuleerd worden (anders Braindrain) Aantrekken in universiteiten en onderzoeksinstellingen! Tewerkstelling in marien onderzoek en technologie Knowledge creators: universiteit en onderzoeksinstelling (federaal, regionaal), sommige privé bedrijven Knowledge users: administratie (federaal, regionaal, provinciaal, lokaal), privé bedrijven, ngo’s, musea, onderwijs, … Aaneenrijging van tijdelijke projecten werkonzekerheid, energie-opslorpend, demontiverend Tewerkstelling in andere sector = Brainwaste Hoe groot in het mariene onderzoek?

Verdere carrière van mariene wetenschapper Stimulatie: Internationale mobiliteit Samenwerking over disciplines Levenslang leren IODE Project Office (IOC - UNESCO) Installatie te Oostende Inhuldiging 25/08/2005 Informatiebeheer en uitwisseling van wereldwijde oceanografische gegevens Denktank, samenkomen van ‘expert groups’ Training center: internationale workshops en seminaries Meerwaarde voor de Belgische mariene wetenschappers!

Duurzaamheid van het onderzoek? Type van onderzoek uitgebouwd: Persoonlijke interesse van onderzoekers Beleid van de onderzoeksinstelling Financiering: Opdracht vanuit beleid om een bepaald probleem te onderzoeken Nationale verantwoordelijkheid binnen conventie of kaderrichtlijn Onderzoeksprojecten: nationale, Europese en internationale financiering (per 4 - 6 jaar) Continuïteit van marien onderzoek en behoud van expertise! Nood aan: Lange-termijn visie in mariene wetenschappen! Onderbouwd en gedragen door wetenschappers Zonder competitie tussen

3. Enkele tendensen en uitdagingen Fundamenteel + toegepast onderzoek Geïntegreerd, multi-disiciplinair, over sectoren heen Multi-functionaliteit van de mariene wetenschapper Intensievere monitoring nodig België in een internationale context Technologie in de mariene wetenschappen Onderzoeksschepen in de toekomst

Fundamenteel onderzoek nodig! Toegepast onderzoek, technologische toepassingen en beleidsmatig onderzoek: socio-economische gebruikers publiek (gezondheid en veiligheid) milieuzorg … Fundamenteel onderzoek structuur en processen in mariene milieu niet direct toepasbaar = BASIS

Aasgarnaal Neomysis integer Dieet Groei Embryonale ontwikkeling …

PODO II – Federaal Wetenschapsbeleid ENDIS-RISKS Hormoonverstoring in het Schelde estuarium: verspreiding, blootstelling en effecten PODO II – Federaal Wetenschapsbeleid RV Belgica. MUMM Suspended solids Biota Sediment gobies mysids Water

Geïntegreerde oplossingen Interdisciplinair onderzoek Let wel! Samenwerking en netwerking moet tot een meerwaarde leiden: 1 + 1 = 3 veel communicatie en discussie nodig tussen partners en met eindgebruikers tijdens de duur van het project! Openheid, luisterbereidheid Basiskennis van meerdere disciplines: voordeel multi-disciplinaire opleidingen Gezamelijke staalnames en experimenten

Multi-functionaliteit van de mariene wetenschapper Hoogwaardig onderzoek (fundamenteel en toegepast) Deelname in interdisciplinaire samenwerking en netwerken Communicatie onderzoeksresultaten - wetenschappelijke (A1) publicaties Op de hoogte zijn van onderzoeksresultaten van anderen Openheid van wetenschappers en hun onderzoeksresultaten = maatschappelijke verplichting Maatschappelijke integratie van onderzoeksresultaten (publiek, eindgebruikers en beleid) Data manager en archiveren Fondsen werven: project voorstellen Project manager Administratie Educatie (universiteit) HELP !

Verhogen efficiëntie van individuele wetenschapper en onderzoeksgroepen door ondersteunende platformen voor: Logistieke steun (onderzoekschepen, apparatuur, bibliotheek, goed uitgeruste experimentele laboratoria aan zee, …) Coördinatie en integratie van onderzoek Communicatie en toegankelijkheid van de informatie Data-managing

Intensievere monitoring Grote uitdaging voor monitoring: Zodoende kwaliteitsvolle data leveren Praktisch waardevol zijn voor de gebruikers en tot beleidsmaatregelen kunnen leiden Monitoring intensifiëren en automatiseren Hiaten opvullen Naast fysische parameters ook chemische en biologische parameters

België in een internationale context Belgische vertegenwoordiging binnen intergouvernementele conventies en kaderrichtlijnen => nood aan grondig wetenschappelijk onderzoek en monitoring om deze input te leveren Vb. OSPAR conventie Vb. Kaderrichtlijn Water (decreet Integraal Waterbeheer) Vb. Europese Mariene Strategie zit eraan te komen

Technologie in de mariene wetenschappen Grensverleggend onderzoek in de toekomst met behulp van nieuwe technologie Voorbeeld: Bodemkartering van Veen staalname versus Side-Scan Sonar

Foto: Van Lancker

Foto: Van Lancker

Side scan sonar

(higher degree of compaction) TRAPEGEER POTJE SWALE (northern branch) BROERSBANK -2 -3 -4 -5 Depth (m MLLWS) Fine sands Medium sands Medium dunes Coarser grained wave ripples Fine sands with higher silt-clay % (higher degree of compaction) 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 m Preferred habitat for the tubeworm L. conchilega Bron: Universiteit Gent, Project Habitat

Toekomst: Innovatieve technologie Multi-platform metingen

NOPP VLIZ WRC NOPP VLIZ EcoMare UCSB

NOAA WHOI

R/P FLIP http://aquarium.ucsd.edu/learning/learning_res/voyager/flip/flip2.html

BMM NOAA AeroVironment AeroVironment

Onderzoeksschip = centrale onderzoeksplatform Ook in ‘hoogtechnologische’ toekomst met meer autonome platformen! Directe observatie en data collectie Transect metingen Bedienen van de andere staalname-platformen Calibratie-metingen voor autonoom gegeneerde data

Oceanische vloot nodig Meerdere schepen van divers kaliber specifiek voor: - Noordzee en estuaria BMM VLIZ

- Rigid Inflatable Boat (RIB)/ kleine sloep opereerbaar vanaf onderzoekship of wal BMM VLIZ VLIZ

? - Kust en ondiepe zandbanksystemen schip met kleine diepgang, maar goede uitrusting en goede ‘sea keeping’ ?

- Open oceanen en diepzee door samenwerking (door wetenschapsbeleid) in lokaal of binnen Europees verband ‘ship sharing’ AWI

Belgische mariene onderzoekers In Europese context en netwerken Beschikbaarheid van onderzoeksschepen Groot voordeel voor de participatie in Europese samenwerkingsprojecten

Onderzoeksschip van de toekomst Sneller Gebruik van nieuwe materialen bij bouw (vb. high performance fibers) Betere ‘sea keeping’ (bestand tegen ruwer weer) Steeds uitgerust met meest up-to-date apparatuur - Navigatie apparatuur - Meetapparatuur - Staalname-apparatuur = Spitstechnologie = Duur in ontwikkeling/aankoop en onderhoud Moeilijk te verantwoorden voor een individuele onderzoeksgroep Efficiënt gebruik door goede coördinatie en samenwerking tussen onderzoeksgroepen

Besluit Belgische mariene wetenschappers (junior and senior) moeten blijven streven naar grensverleggend onderzoek Mogelijkheden moeten gecreëerd worden voor: ‘Human capacity building’ Duurzaam onderzoek – behoud van grote en diverse expertise Fundamenteel onderzoek naast toegepast onderzoek ‘Best available technology’ ‘Best professional judgement’

Magda Vincx & Ann Vanreusel Met dank aan: Jan Mees & Jan Seys Vlaams instituut voor de Zee (VLIZ) Magda Vincx & Ann Vanreusel Universiteit Gent – Sectie Mariene Biologie Patrick Roose BMM – Oostende Rudy Herman Administratie Wetenschap en Innovatie; Afdeling technologie en innovatie Referenties: IMIS2 - VLIZ European Science Foundation / Marine Board (2003). Navigating the future II. Summary of integrating Marine Scince in Europe. Field et al. (2002). Ocean 2020. OSPAR (2000). Quality status report. GESAMP (2001). A sea of troubles. Report 70.