Laagdrempelige ouderbijeenkomsten rond (op)voeding 15-10-10 Laagdrempelige ouderbijeenkomsten rond (op)voeding Kinderen, aan tafel! Vooreerst laat ik het woord aan Dhr. Hertog, gedeputeerde voor onderwijs van de provincie Dhr. Jef Janssens, voorzitter van het Provinciaal Vormings- en ondersteuningscentrum voor de Vrije Centra voor leerlingenbegeleiding Oost-vlaanderen. Dank aan Dhr. Hertog en Dhr. Janssens voor hun mooie en krachtige inleiding. We gaan meteen van start met de voorstelling van ons project en het pakket (het draaiboek met de prenten) dat daaruit is voortgekomen. Ik ga dit niet alleen doen. Ik word bijgestaan door Marleen De Smet, directie van de St. Bernadetteschool waar het project zijn oorsprong kende. Inge Lootens Marleen Desmet CLB-medewerker Schooldirectie Trefdag 'Samen met oudres proeven van (op)voeding op school'

15-10-10 Inhoud project 1. Ontstaan vanuit opvoedingsondersteuning 2. Ontstaan vanuit gelijke onderwijskansen 3. Ontstaan vanuit gezondheidsbeleid 4. Kind & Ouder - Kookbijeenkomsten 5. Koning Boudewijnstichting 6. Uitnodiging 7. Inhoud bijeenkomsten 8. Opvolging 9. Procesevaluatie 10. Succesfactoren - struikelblokken Inge Het project “Kinderen, aan tafel!” is niet zomaar uit de lucht gevallen. Zoals vele projecten is ook ons project ontstaan vanuit een behoefte en heeft het een groeiproces doorgemaakt, met vallen en opstaan om tot de eigenlijke kookbijeenkomsten te komen, die mede door de KBS zijn ontwikkeld. Als we jullie vertellen hoe het gegroeid is, dan hebben we ook meteen de 3 belangrijkste peilers verteld waarop het project gestoeld is. Concreet willen we het met jullie hebben over de uitnodiging, die zo essentieel is, de inhoud en de opvolging. Zoals bij vele projecten ga je evalueren en succesfactoren en de struikelblokken eventjes op een rijtje zetten. Trefdag 'Samen met oudres proeven van (op)voeding op school'

1. Ontstaan vanuit opvoedingsondersteuning 15-10-10 1. Ontstaan vanuit opvoedingsondersteuning Thema’s - Kom eens kijken wat ik kan! - Luister goed als het moet! - Boos zijn kan. Ik leer er alles van. - Wie is de baas? - Aandacht! Aandacht! - Da‘s straf ! Nee is nee! Oké?! - Gaan slapen - Aan tafel! Ouderbijeenkomsten mét openklasmoment thema uitgewerkt in klas, later in de kring leerkracht als rolmodel nabespreking met koffie ZIEN > ZEGGEN gezellig samenzijn Marleen Het schoolteam van St.Bernadette voelden enkele jaren terug de nood om iets te gaan doen rond opvoedingsondersteuning. Toen het aanbod gedaan werd om samen met andere scholen en CLB’s mee te doen met het linkerproject zijn zij daar gretig op ingegaan. Geïntegreerde, preventieve aanpak van gedragsmoeilijkheden bij kleuters via sociale vaardigheden in de klas en ouderbijeenkomsten rond opvoedingsthema’s Die ouderbijeenkomsten rond opvoedingsthema’s hebben wij als volgt georganiseerd - mét openklasmoment: “Welke ouder wil geen vlieg zijn” - thema uitgewerkt in de klas  ZIEN > ZEGGEN : leerkracht als rolmodel, kind in klascontext ervaren nabespreking met ouders bij kop koffie: - Ouders moeten zich welkom voelen. - Aanwezigheid van de ouders waarderen. - Waarderen wat in openklasmoment aan bod kwam en vragen naar wat hen geraakt heeft - Vragen: Hoe doe je dat thuis? Wanneer ging het goed en hoe ging dat dan precies? Wat heb jij al bedacht en gevonden?  Via informele contacten & gezellig samenzijn een vertrouwensrelatie opbouwen Succes van de ‘dagdagelijkse’ thema’s binnen de groep van de kansarmoede: aan tafel, gaan slapen Een aanbod waar ouders niét om gevraagd hebben…

2. Ontstaan vanuit Gelijke (onderwijs)kansen Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 26-03-09 2. Ontstaan vanuit Gelijke (onderwijs)kansen Hoe bereiken wij … déze ouders: vaak negatief schoolverleden vaak negatieve boodschappen op oudercontacten ervaringen met allerlei hulpverlening van déze kinderen: late schoolstart leefwereld thuis verschilt van schoolwereld onregelmatig aanwezig (tot na leerplichtige leeftijd) ongezonde voedingsgewoonten op déze school: wijkafdeling: kleinschalig, graadsklassen multicultureel, ca 95% GOK-lln in déze wijk: verouderde woonwijk met ca 85% kansarmoede ‘schoolpoortcontacten’ soms enige sociale contacten Inge Alleen hoe ga je dat doen in een school met ca 95 % GOK-leerlingen. Wie zijn déze ouders, van déze leerlingen, in déze wijk, op déze school, aangesloten bij dit CLB ? Ouders Leefwereld: verschil kan héél groot zijn! <-> leerkrachten!!! schoolverleden: niet altijd positieve herinneringen overgehouden van hun schoolbankperiode, dikwijls zonder diploma geëindigd, met alle gevolgen van dien voor tewerkstelling ervaring oudercontacten: vaak negatieve boodschappen ervaring met allerhande hulpverlening schoolpoortcontacten als sociale contacten Veel ouders hebben gezondheidsproblemen!!! Kinderen Als leefwereld verschilt  grote impact op de kinderen! Sommige kleuters starten pas op 4 of 5 jaar Vaak start hun schoolloopbaan met een ontwikkelingsachterstand Onregelmatig aanwezig ook na leerplichtige leeftijd (= onwettige afwezigheid) afwezig op CLB Med.Ond. 1e & 2e kl opvolging van Kind&Gezin naar CLB wordt voor 1, 2 of 3 jaar onderbroken: tandhygiëne, groei, gewicht, … - Op vlak van voeding ervaren leerkrachten dat: leerlingen weinig of niet ontbijten, er kleuters zijn die nooit melk drinken, dat er vaak donuts, boterkoeken, … zitten in de brooddoos als middagmaal   draaiboek deel 2 1. Analyse schoolsituatie en omgeving 1.1. Ken je ouders, ken je lln, … Noodzaak om iets uit te werken dat past bij déze school en déze ouders Dit draaiboek dient om U te laten inspireren, kan best herwerkt worden naar behoeften eigen school Het kan een inspiratie zijn om zelf een werking op te starten. 4

Dit is planmatig werken Stap 1 intervention mapping Wat is het probleem? Hoe is het er gekomen? Vinden we verklaringen in wat mensen doen, denken, voelen, weten, kunnen, …? Vinden we verklaringen in de omgeving?

3. Ontstaan vanuit gezondheidsbeleid 15-10-10 3. Ontstaan vanuit gezondheidsbeleid Vanuit Ministerie van Onderwijs hebben scholen de opdracht om een gezondheidsbeleid uit te werken. Ervaringen van leerkrachten: leerlingen ontbijten weinig of niet, donuts of boterkoeken in de brooddoos, kleuters die nooit melk drinken, … Vanuit de verplichte opdracht van het CLB voor de preventieve gezondheidszorg blijken stijgende voedinggerelateerde gezondheidsproblemen. Meer doorverwijzing en weinig respons, individuele begeleidingen bij kinderen met overgewicht leveren niet de beoogde resultaten, … Marleen school Door het feit dat het gezondheidsbeleid meer in de aandacht kwam de voorbije jaren, zijn onze bijeenkomsten gegroeid van opvoeding naar (op)voeding. Inge CLB  draaiboek deel 2 1.2. Rol van het CLB CLB is de eerste partner binnen de school en subsidiair aan de school: gezondheidsdimensie: info uit M.O.’s & bevragingen voedings- en bewegingsgewoonten (ontbijt en vrijetijdsbesteding), doorverwijzingen inzake voeding, tandhygiëne, groei, zicht, gehoor, …, individuele begeleidingen  medische expertise draaischijffunctie: adviesgroep, netwerkontwikkeling in kader van (op)voeding(sondersteuning) multidisciplinair werken: pmw + mw + I.C.B Kan daar tijd voor gemaakt worden? Hoe ziet de CLB-werking eruit op jouw school?

Dit is planmatig werken Wie voelt een nood? De school: ouders zijn weinig betrokken Het CLB: de gezondheid van kinderen is bedreigd Het Departement Welzijn: wij willen dat alle Vlamingen (ook de kleine ukken) gezond eten, want dat bespaart op termijn veel geld in de gezondheidszorg De ouders: wij willen het beste voor onze kinderen, en dat willen we bereiken door hen goed op te voeden

Dit is planmatig werken Ieder heeft zijn nood Pas als ik een antwoord zie op MIJN nood, ben ik gemotiveerd om mee te werken De schoolondersteuner zoekt naar manieren om de noden met elkaar te linken, zodat er bij iedereen betrokkenheid is Stapje 5 in Intervention Mapping

Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 15-10-10 4. Kookbijeenkomsten 1. fruitbrochette + wandeling naar fruitwinkel + kleuters  fruit + (fruit-)dranken 2. (pompoen)soep + wandeling naar volkstuin + 3e graad  groenten 3. spaghetti met weinig vlees en veel groenten + 2e graad  vlees 4. lachende boterhammen + gewonnen brood + kleuters  graanprodukten 5. gezond ontbijt + 1e graad  zuivel 6. pannenkoeken & wafels (ter voorbereiding schoolfeest)  vet + restgroep Marleen 2.1. Planning 2.1.1. Wanneer? 6x verspreid, rekening houden met wett feestdagen van allochtonen (Ramadam, suikerfeest & Offerfeest) mogelijkheid om studenten lerarenopleiding in te schakelen, overdag, tijdens de schooluren: kinderen brengen ouders mee naar school, starten om 8u30 of 13u,  vorm van positieve discriminatie  gezinsbelasting te groot ’s avonds, thuis geen babysit nodig voor kinderen, peuters komen mee 2.1.2. Waar? School: bereikbaar, open en toegankelijk voor iedereen: gezamenlijk in refter, soms in de klas van de kinderen FUNDAMENTEEL : sàmen met de kinderen cfr. allereerste kooksessie zonder kinderen  ouders haakten af! 2.1.3. Wat? Telkens 1 onderdeel uit de voedingsdriehoek, recepten volgens seizoen, multicult bereidingen 2.1.4. Wie? Welke klas bij welk thema, lln voorbereiden in klas, iemand met kennis van voeding, ICB & tolken inschakelen

Deel 2 2. Voorbereiding 2.1. Planning van de bijeenkomsten Project ‘Kinderen, aan tafel!’ Deel 2 2. Voorbereiding 2.1. Planning van de bijeenkomsten 15-10-10 SAMENGEVAT − Welke data kiezen we voor de bijeenkomsten? − Wie maakt een inventaris op? − Wie koopt eventueel nieuw keukenmateriaal aan? − Welke klas werkt mee bij welk thema? − Wie maakt het verslag van de voorbereiding? − Doet de leerkracht een voorbereiding in de klas? − Knutselen de leerlingen op voorhand in de klas? − Wie doet de boodschappen? Of worden ze verdeeld? − Wie neemt de kosten van de ingrediënten op zich? − Waar worden de boodschappen aangekocht? P. 69 Inge Draaiboek Deel 2 2. Voorbereiding

2.1. Planning van de bijeenkomsten Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 2.1. Planning van de bijeenkomsten 15-10-10 SAMENGEVAT (vervolg) − Nodig je enkel de ouders uit van de schoolgaande kinderen of ook jonge ouders wiens kinderen nog niet naar school gaan? − Zijn er anderstalige ouders uitgenodigd? − Kan je beroep doen op een I.C.B.? − Is het nodig tolken in te schakelen? − Wie zet de zaal en het keukenmateriaal klaar? − Wie verzorgt het onthaal van de ouders? − Wie is aanwezig met voldoende kennis over gezonde voeding? − Wie neemt de inleiding (overlopen bijeenkomst en recept) op zich? − Wie leidt het (stellingen-)spel? Inge Draaiboek Deel 2 2. Voorbereiding

5. Koning Boudewijnstichting Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 5. Koning Boudewijnstichting 26-03-09 Samen met andere organisaties/projecten gelijktijdig mobiliseren van verschillende soorten expertise samenwerking CLB-school, waarbij de school openstaat voor uitwisseling met alle initiatieven in de wijk rond (op)voeding netwerkontwikkeling via adviesgroep werken aan gezonde voedingsgewoonten Voeding & beweging  gezondheidsaspect Voeding & opvoeding  opvoedingsaspect bij sociaal zwakke groepen - bereiken van de doelgroep - eerst sociaal aspect, dan voedingsaspect - financieel aspect Inge  draaiboek Deel 2 1.3. Samenwerking met andere organisaties De voorbije projectjaren heb ik geleerd van en samengewerkt met fantastische mensen, teveel om bij naam te noemen. Lerarenopleidingen Sociale kruidenier: leverancier goedkope voeding Bredeschool: versterken activiteiten i/d buurt Gebiedsgerichte werking Stad bv kunstproject Kind&Gezin: motiveert ouders, visueel materiaal Integratiecentrum/intercultureel netwerk: advies toegankelijkheid allochtone ouders Ziekenfondsen: materiaal, documentatie, ‘aan tafel’, … Universiteit vakgroep ontwikkelings-, persoonlijkheids- en sociale psychologie: inhoudelijke en methodologische ondersteuning OCMW (welzijnsoverleg): bekendmaking, verspreiding LOGO: advies methodiekontwikkeling, materiaal, bv ‘Wild van water’, … Verwijzen naar infotafels De KBS steunt projecten die aan gezonde voeding werken voor sociaal zwakke groepen waarbij samengewerkt wordt tussen de sociale sector, de gezondheidssector en de voedingssector om de nodige deskundigheid gezamenlijk te mobiliseren. Waarom samenwerken met andere organisaties?  Leonard en Bruno zullen het hierover wel hebben (delen expertise en uitwisselen ervaring, krachten bundelen , verspreiding, …) Waarom die link tussen gezondheid en armoede?  Leonard en Bruno zullen het hierover wel hebben Als er iets is dat ik echt geleerd heb van de samenkomsten in de Koning Boudewijnstichting dan is het wel dat wanneer je werkt met kansengroepen rond gezondheid, Je eerst het sociaal aspect in acht moet nemen en dan pas het voedingsaspect Want wat ben je al de medisch expertise en kennis is zij er niet open voor staan, als mensen menen dat het voor hen niet bestemd is, als zij het op dat vlak al lang opgegeven hebben … en je informatie hen niet bereikt. Het bereiken van de doelgroep, de drempel verlagen is de eerste grote uitdaging. En daarom hebben we zoveel werk gemaakt van de uitnodiging  een hoofdstuk aan gewijd in het draaiboek 12

6. Uitnodiging Bekendmaking in de buurt 2. Schriftelijke uitnodiging 26-03-09 Bekendmaking in de buurt affiches door lln 3e gr, schoolkrantje, a/d schoolpoort, datalijst, … - ook via (betrokken) externe partners bvb. gezinsbegeleidster - ook jonge ouders proberen bereiken via bvb. wijkverpleegster K&G 2. Schriftelijke uitnodiging via de kinderen, eenvoudig, duidelijk, illustratief, 2x meegeven, vertalingen, in schoolagenda 3. Mondelinge herinnering !!! persoonlijk aanspreken a/d schoolpoort, ‘vertalen’ in klare taal, meermaals herinneren, bij huisbezoeken, ook via de kinderen, … Marleen  Deel 2 2.3. Uitnodiging   1.1. Bekendmaking in de buurt - Via affiches bij de plaatselijke slager, bakker, apotheker, … in de krantenwinkel, kruidenier, buurtwinkel, buurthuis waar kind& gezin en andere diensten consultatie doen, 2 à 3 weken voor elke bijeenkomst wordt een blaadje met datum en uur opgehangen Leerlingen van de 3e graad (5e & 6e lj) worden gevraagd deze affiches met datumkaartje te bezorgen. Op die manier hebben we de betrokkenheid van de leerlingen. Op die manier wordt het project bekend en bespreekbaar in de wijk - Door foto’s aan de schoolpoort te hangen 1.2. Schriftelijke uitnodiging - via de kinderen: de kinderen kleuren de uitnodiging in (themahoekje v/d voedingsdriehoek bvb wanneer thema ‘fruit’ aan bod komt, zal het deeltje met ‘fruit’-prentjes ) en krijgen uitleg over de bijeenkomst zodat zij thuis kunnen vertellen waarover de volgende bijeenkomst gaat; vaak zijn zij de grootste stimulans om ouders over de drempel te krijgen - Eenvoudig: korte boodschap bvb datum en thema - Illustratief en visueel: goed leesbaar lettertype in de vorm van een voedingsdriehoek: dé leidraad doorheen het ganse project - 2 x (ouders die verlof moeten nemen - ouders zonder agenda) - extra in de schoolagenda Vertalingen indien mogelijk  desnoods vragen aan de ouders zelf of ze iemand kennen  1.3. Mondelinge herinnering p 79 - indien mogelijk worden zoveel mogelijk ouders persoonlijk aangesproken aan de schoolpoort - met duidelijke informatie, niet ‘belerend’ gemakkelijk te begrijpen taal, kernwoorden, - via telefoontje of huisbezoek - meermaals Door verschillende personen: klaslkrt, zorglrkt, brugfig, dir, CLB, … Ouders betrekken bij voorbereiding: halalvlees laten meebrengen, koffie, tafels en keukenmateriaal laten klaarzetten  Brengen soms zelf een koekje mee 13

6. Uitnodiging Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 15-10-10 26-03-09 14 Marleen Bij elke bijeenkomst stond een andere hoek van die voedingsdriehoek in de kijker. Zo kwam er telkens een deeltje bij en ‘groeide’ de actieve voedingsdriehoek doorheen het project. Je vindt dus bij elke bijeenkomst in dit draaiboek een andere, ‘aangevulde’ uitnodiging. Gaandeweg leerden wij hoe onze uitnodiging nog laagdrempeliger kon: Via de kinderen: zij kleurden het thema van de ouderbijeenkomst in de driehoek en knipten de driehoek dan uit; zo werden de kinderen betrokken en konden zij thuis uitleg geven (in hun eigen taal); in het voorbeeld hierboven kleurden de kinderen de fruitprentjes in het groen. We maakten zoveel mogelijk vertalingen van de uitnodiging als er talen voorkwamen op school. Voor Roma-ouders lukte dit moeilijk, gezien voor hun moedertaal geen tolk of vertaler te vinden was. Toch konden zij zich vaak behelpen met een andere taal waar we wel een beroep konden op doen. Dat we bepaalde ouders niet konden helpen in hun eigen taal, was geen reden om alle vertalingen principieel af te voeren. Het feit dat we ouders vroegen ‘Met welke taal kunnen we jou het beste helpen?’ is op zich al een betekenisvolle boodschap van respect! Voor de Arabische uitnodiging, die niet te maken is op onze computer, heeft een Tunesische mama (heel fier!) gezorgd voor de -met de hand geschreven- vertaling, zodat we ze konden kopiëren. We gaven de uitnodiging 2 x mee: de eerste een tiental dagen op voorhand voor die ouders die eventueel verlof willen nemen of van ploegwerk wisselen, de tweede één dag voordien aan die ouders die niet leven met een agenda. Een extra uitnodigingsnota in de schoolagenda kon ook helpen, want soms bleken de (2) uitnodigingen verloren te gaan. 14

7. Inhoud bijeenkomsten Sociaal aspect 2. Financieel aspect Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 7. Inhoud bijeenkomsten 26-03-09 15-10-10 Sociaal aspect Opbouwen van vertrouwensband - Informeel en gezellig ontmoetingsmoment Entertainment-element: niet schools bvb suikerklontjesspel  stellingenspel mét leerlingen lager onderwijs eenvoudig, duidelijk, visueel: prenten, illustraties, foto’s en picto’s bvb. recepten, playmobilprenten, bordschikking, … Omgaan met diversiteit bvb. halalvlees of vegetarische spaghetti 2. Financieel aspect Doorbreken taboe ‘gezond = duur’ 5 x Eenvoudige maaltijden, goedkope winkels + wegen en meten zonder weegschaal > Inge Sociaal aspect Alle mogelijke drempels wegwerken: - Samen met kinderen, betekende ook samen met peuters en baby’s - Informeel en gezellig ontmoetingsmoment. Er ontstaan spontane gesprekken over allerhande onderwerpen: voeding, opvoeding, schoolse problemen, medische problemen, … informele oudercontacten met leerkrachten, met CLB-medewerkers en ICB , met brugfiguur, directie, … ouders moeten zich welkom voelen, zich op hun gemak voelen op school, gewoon laten worden om te praten over hun kind(eren) ouders waarderen om hun aanwezigheid, erkenning geven voor hun inspanningen als ouder, zeggen dat wij ook ouders zijn en dat het ook niet zomaar vanzelf allemaal loopt! De nadruk mag gerust liggen op persoonlijk contact en samenhorigheid. Entertainment element (gezondheidsconferentie) : Niet schools, niet belerend, leuk, speels, ev. ludiek shockeffect, liefst met concreet ‘echt’ materiaal Het sociaal aspect vertaalt zich ook in de eenvoud en duidelijkheid van het ondersteunend materiaal, visueel met prenten, picto’s en foto’s gebruik maken van pictogrammen, illustraties & foto’s voor ingrediënten en werkwijze op de recepten, zodat ze thuis ook realiseerbaar zijn Omgaan met diversiteit: allochtonen (vegetariërs hadden we niet) : er wordt ook aandacht besteed aan culturele verschillen, in de zin dat er bij de bereiding van spaghetti wordt gekookt met varkensvlees, maar ook met Halal-vlees. Financieel aspect bewijzen dat gezond niet altijd duur hoeft te zijn: goedkope en eenvoudige maaltijden, aankopen in goedkope winkels zodat de produkten gemakkelijker herkenbaar zijn en ze zelf leren gebruiken praktische hulpmiddelen: wegen en meten zonder weegschaal 15

Stellingenspel: NIET akkoord Akkoord ‘Ik weet het niet’ Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 15-10-10 26-03-09 Stellingenspel: NIET akkoord Akkoord ‘Ik weet het niet’ Voeding: ‘Soep van diepvriesgroenten is even gezond als soep van verse groenten’ Financieel: ‘Spaghettisaus maak je nooit met verse tomaten, dit kost teveel geld’ Opvoeding: ‘Vanaf de geboorte kent een baby alle smaken: zoet, zuur, bitter, vettig, …’ Inge AKKOORD Soep van diepvriesgroenten is even gezond als soep van verse groenten want diepvriesgroenten worden aan strenge voorschriften en op korte tijd verwerkt met een minimaal verlies aan voedingsstoffen. ‘Verse’ groenten daarentegen kunnen al een tijdje in de winkelrekken liggen. NIET AKKOORD Als je in de zomer goedkoop verse tomaten kan kopen, dan is het gezond en lekker om deze te gebruiken voor de saus. In de winter zijn verse tomaten te duur.  GROENTE - EN FRUITKALENDER vlam * Smaken leer je door te proeven, soms tot 10 maal toe. Enkel de smaken zoet en romig kent een baby vanaf de geboorte (in moedermelk). ‘Iedereen proeft 1 lepel’ is een goede huisregel. Kinderen moeten echter niet gedwongen worden, enkel aanmoedigen. Er wordt wel aangeraden om de kinderen de kans te geven om het terug uit te spugen in een doek als ze het echt niet lusten. * Ouders weten vaak niet dat smaken moeten ontwikkeld worden en zelden onmiddellijk ‘aanslaan’. Zelfs de smaak van volwassenen evolueert nog voortdurend waardoor je soms ineens aangenaam verrast kan zijn door een smaak. Als ouders dit goed beseffen, zullen ze af en toe opnieuw hun kinderen bepaalde voedingsmiddelen laten proeven, eventueel in een andere vorm of combinatie. 16

7. Inhoud bijeenkomsten 3. Gezondheidsaspect Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 7. Inhoud bijeenkomsten 26-03-09 15-10-10 3. Gezondheidsaspect Bekendmaking voedingsdriehoek  rode draad hygiëne : bewegingsmomenten inbouwen  Bewegingstips (bijlage 6) 4. Opvoedingsaspect - gezamenlijk tafelmoment: Kinderen aanmoedigen om te proeven (1) - opvoedingstips (2,3,4)  opvoedingsprincipes ‘voorleven’ - sàmen doén met de kinderen - voorbeeldfunctie (5,6) Inge Gezondheidsaspect driedimensionale houten voedingsdriehoek die opvulbaar is met concrete voedingswaren Marokkaanse en Turkse voedingsdriehoek (multi-culturele voedingsdriehoek) - Bewegingsmomenten inbouwen  Lijst met laagdrempelige bewegingstips vind je in de bijlagen Opvoedingsaspect - in elke bijeenkomst één aandachtspunt: smaken leren door 10x proeven, ouders beslissen wat, waar en wanneer er gegeten wordt, kinderen beslissen hoeveel, belang van sàmen gezellig aàn tafel te eten, … het goede voorbeeld geven als opvoedingsverantwoordelijken , gezien kinderen ‘leren’ door imitatie  Modeling! opvoedingsprincipes van Patterson ‘voorleven’ Samen met de kinderen - Ouders en kinderen worden er nauw bij betrokken, aanwezigheid en nabijheid van de kinderen is belangrijk - samen handen wassen, samen koken, samen tafel dekken, samen afruimen, samen afwassen, …. Samen DOEN voorbeeldfunctie: er wordt tijdens de maaltijd aandacht besteed aan tafelmanieren. Zien doen geeft kans tot nabootsen, woorden zeggen te weinig voor sommige ouders die weinig of geen referentiepunt hebben. 17

Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 8. Opvolging 15-10-10 1. ‘iets tastbaars’ meegeven naar huis bvb. receptenmapje, stuk pompoen, memory, …  ook aan ouders die er niet waren  impliceert de boodschap om er thuis ‘iets’ mee te doen 2. Aktiéf op zoek gaan naar drempels + ‘duwers’ bvb. vervoer, babysit, taal, afwezigheidsbriefje integratieprogramma of zelfbeeld tav ‘koken’  discreet en voorzichtig  ook bevragen waarom men wél komt  KINDEREN 3. Foto’s op het uithangbord a/d schoolpoort Marleen Op het einde van de bijeenkomsten zorgden we dat we ouders iets tastbaars konden meenemen, een herinnering aan het thema en een stimulans: de recepten, een stuk pompoen, niet-gebruikte voedingswaren, … Op die manier kwam een beetje van de sfeer van het kookmoment ook in huis.’verlenging’ van de school … Het was een impliciete uitnodiging om er thuis ‘iets’ mee te doen. Een educatief spelletje zoals een memory met groenten en fruit (zie ‘Beestig geoznd’) meegeven naar huis is ook leuk. En misschien bereikten we op die manier ook ouders die niet naar de bijeenkomst kwamen.  Na de bijeenkomst gingen we na welke ouders er al dan niet aanwezig waren. Op klaslijsten noteerden we wie er aanwezig was en door wie die persoon aangesproken is. We zochten ook naar de motivatie van aanwezigheid en reden van afwezigheid. We maakten een legende die kon gebruikt worden om aantekeningen te maken op de klaslijsten.  Het is belangrijk om actief op zoek te gaan naar 'drempels' en 'duwers': wat weerhoudt mensen om naar een bijeenkomst te komen en wat 'duwt' ze er naar toe? Zeker ouders uit kansengroepen zullen die niet uit zichzelf kenbaar maken. Mensen bevragen waarom ze niet komen, vraagt uiteraard om voorzichtigheid en discretie. Maar als het enigszins lukt om systematisch en actief op zoek te gaan, levert dit zeer interessante tips op. Zo maakten we bijvoorbeeld mee dat een mama nooit kwam omdat ze verplicht naar de les moest in het kader van een integratieprogramma. De verblijfszekerheid voor haar gezin is uiteraard op dat moment prioritair. Bij nader inzien dachten we dat betrokkenheid bij de school van je kinderen wel kan tellen in het kader van integratie. Door een soort ‘aanwezigheidsbriefje’ te schrijven voor de betreffende instantie, met de contactgegevens van de school en het CLB, kon zij toch deelnemen aan de ouderbijeenkomsten.  Mogelijke andere 'drempels': "ik vond geen opvang" , "ik moest naar de dokter“, "ik kook thuis niet, waarom zou ik hier komen koken?", ... Je kunt deze drempels in kaart brengen en er een oplossing voor zoeken: Voorzie babysit en speelgoed uit de peuterklas, vervoer voor ouders die er anders niet geraken (er zijn mensen die zo weinig sociaal contact hebben dat ze beschaamd worden om uit hun huis te komen, om deel te nemen aan dit soort activiteiten), Probeer mensen met een laag zelfbeeld over de eigen kookvaardigheden toch te betrekken. Als een ouder aangeeft "ik kan geen soep koken", kan je antwoorden "en zou je dan willen helpen met het snijden van de prei?“  Gebruikmaken van tolken (Tolk- en Vertaalservice) ,afwezigheidsbriefje integratieprogramma , Mogelijke 'duwers': - Ga na waarom ouders wél komen, en werk daarop verder, dit kan ook helpen om de andere ouders te overtuigen, Bedank ouders dat ze gekomen zijn, Het betrekken van de kinderen zelf is de grootste 'duwer'! Zo vertelde een mama dat ze eigenlijk altijd moet komen van haar zoontje en dat hij zonder haar niet naar school vertrekt als het ‘mama-dag’ is.  Ouders en leerlingen waren positief over de foto’s die aan de schoolpoort uithingen. De foto’s houden de voorbije ouderbijeenkomst levendig tot aan de volgende ouderbijeenkomst.  

Project ‘Kinderen, aan tafel!’ Intervention mapping? 15-10-10 1. ‘iets tastbaars’ meegeven naar huis  attitudeverandering door evaluatieve conditionering  die ouderbijeenkomsten lijken vooral LEUK 2. Aktiéf op zoek gaan naar drempels + ‘duwers’  inwerken op de omgeving 3. Foto’s op het uithangbord a/d schoolpoort  een “zetje” zoals de pianotrap Marleen Op het einde van de bijeenkomsten zorgden we dat we ouders iets tastbaars konden meenemen, een herinnering aan het thema en een stimulans: de recepten, een stuk pompoen, niet-gebruikte voedingswaren, … Op die manier kwam een beetje van de sfeer van het kookmoment ook in huis.’verlenging’ van de school … Het was een impliciete uitnodiging om er thuis ‘iets’ mee te doen. Een educatief spelletje zoals een memory met groenten en fruit (zie ‘Beestig geoznd’) meegeven naar huis is ook leuk. En misschien bereikten we op die manier ook ouders die niet naar de bijeenkomst kwamen.  Na de bijeenkomst gingen we na welke ouders er al dan niet aanwezig waren. Op klaslijsten noteerden we wie er aanwezig was en door wie die persoon aangesproken is. We zochten ook naar de motivatie van aanwezigheid en reden van afwezigheid. We maakten een legende die kon gebruikt worden om aantekeningen te maken op de klaslijsten.  Het is belangrijk om actief op zoek te gaan naar 'drempels' en 'duwers': wat weerhoudt mensen om naar een bijeenkomst te komen en wat 'duwt' ze er naar toe? Zeker ouders uit kansengroepen zullen die niet uit zichzelf kenbaar maken. Mensen bevragen waarom ze niet komen, vraagt uiteraard om voorzichtigheid en discretie. Maar als het enigszins lukt om systematisch en actief op zoek te gaan, levert dit zeer interessante tips op. Zo maakten we bijvoorbeeld mee dat een mama nooit kwam omdat ze verplicht naar de les moest in het kader van een integratieprogramma. De verblijfszekerheid voor haar gezin is uiteraard op dat moment prioritair. Bij nader inzien dachten we dat betrokkenheid bij de school van je kinderen wel kan tellen in het kader van integratie. Door een soort ‘aanwezigheidsbriefje’ te schrijven voor de betreffende instantie, met de contactgegevens van de school en het CLB, kon zij toch deelnemen aan de ouderbijeenkomsten.  Mogelijke andere 'drempels': "ik vond geen opvang" , "ik moest naar de dokter“, "ik kook thuis niet, waarom zou ik hier komen koken?", ... Je kunt deze drempels in kaart brengen en er een oplossing voor zoeken: Voorzie babysit en speelgoed uit de peuterklas, vervoer voor ouders die er anders niet geraken (er zijn mensen die zo weinig sociaal contact hebben dat ze beschaamd worden om uit hun huis te komen, om deel te nemen aan dit soort activiteiten), Probeer mensen met een laag zelfbeeld over de eigen kookvaardigheden toch te betrekken. Als een ouder aangeeft "ik kan geen soep koken", kan je antwoorden "en zou je dan willen helpen met het snijden van de prei?“  Gebruikmaken van tolken (Tolk- en Vertaalservice) ,afwezigheidsbriefje integratieprogramma , Mogelijke 'duwers': - Ga na waarom ouders wél komen, en werk daarop verder, dit kan ook helpen om de andere ouders te overtuigen, Bedank ouders dat ze gekomen zijn, Het betrekken van de kinderen zelf is de grootste 'duwer'! Zo vertelde een mama dat ze eigenlijk altijd moet komen van haar zoontje en dat hij zonder haar niet naar school vertrekt als het ‘mama-dag’ is.  Ouders en leerlingen waren positief over de foto’s die aan de schoolpoort uithingen. De foto’s houden de voorbije ouderbijeenkomst levendig tot aan de volgende ouderbijeenkomst.  

Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 15-10-10 9. (Proces)evaluatie Na élke bijeenkomst evalueren  leidraad p102 Effecten voor schoolbeleid nagaan: inzake gezondheid  gezondheidsbeleid inzake ouderbetrokkenheid Leerlingen, leerkrachten, ouders via bevraging, via stellingenspel Vertrekken vanuit de vooropgestelde doelstellingen Hét doel blijft: vertrouwensband opbouwen Marleen Een evaluatie volgt meestal aan het einde van een project. In zo’n project spreken we eerder over een procesevaluatie dan een effectevaluatie Wij hebben echter na elke ouderbijeenkomst heel wat aspecten doorgelicht en bijgestuurd. Onze vragen ter leidraad waren: Hoe verliep de organisatie van de bijeenkomst / het kookmoment? - Hoe laagdrempelig was de activiteit, wat kunnen we nog verbeteren? - Hoe liepen de onderlinge afspraken in het team? Hebben we voldoende de 'drempels en duwers' in kaart gebracht? Welke conclusies halen we hieruit voor de volgende bijeenkomsten? - Hoe verliepen de contacten tussen leerkrachten en ouders, ouders en kinderen, ouders en CLB-medewerkers, ...? - Wie heeft tijdens de activiteit welke zaken gezien, opmerkingen gehoord, ... die relevant zijn?  We gingen ook de effecten voor het schoolbeleid inzake gezondheid na: Blijven de affiches en de driehoek hangen? Is de samenstelling en de variatie van de warme maaltijden goed? Is er een appel i.p.v. een snoep? Schaffen we de chocomelk af? Komt de leerkracht regelmatig terug op wat geleerd werd? As je bij de start een correct beeld/overzicht gemaakt hebt van het gezondheidsbeleid op de school, kan je dit na elke activiteit bekijken en nagaan of het gezondheidsbeleid moet bijgestuurd worden over het thema ontbijt, fruit, graanproducten, …  Ook de effecten op vlak van ouderbetrokkenheid kwamen ter sprake: Hoe verankeren we de opgebouwde contacten met deze ouders? Hoe werken we verder naar de ouders die we niet bereikten? Organiseren we nog de ‘klassieke’ oudercontacten zoals voorheen? Zoeken we naar andere manieren om ouders te betrekken?  Enkele formulieren vind je als voorbeeld op www.vclbgent.be in de map evaluatie: - de legende die we gebruiken om notities te maken op de klaslijsten en op die manier o.a. aanwezigheden, drempels en ‘duwers’ bij te houden - op het blad ‘Belang voor de school’ bepalen leerkrachten via een puntentoekenning aan argumenten het belang van het project. Dit heeft op een personeelsvergadering op de St. Bernadetteschool geleid tot een verderzetting van het project het volgende schooljaar. - vragenlijst voor leerlingen lager onderwijs: werd begeleid door de leerkrachten - vragenlijst voor ouders is mondeling bevraagd door de CLB-medewerkers - vragenlijst voor leerkrachten werd gebruikt na het tweede projectjaar  Het stellingenspel is ook een leuke manier om te evalueren met de leerlingen lager onderwijs en/of met de ouders.  In het volgende vertellen we welke succesfactoren en welke struikelblokken we hebben ondervonden. Om het geheel te evalueren, vertrekken we o.a. van de vooropgestelde doelstellingen.

10. Succesfactoren - struikelblokken Project ‘Kinderen, aan tafel!’ 15-10-10 10. Succesfactoren - struikelblokken Samen koken lukt - teamwork Bewustmaken gezonde voedingsgewoonten Opvoedingsaspect Afspraken inzake gezondheid gemakkelijker door te voeren bvb afschaffen chocomelk, 2x fruitdag Vertrouwensrelatie, wederzijds respect ouders-kind, ouders-leerkracht, ouders-CLB-medewerkers, ouders onderling kind school leerkracht ouder Inge Teamwork gedragen door hele team, engagement directie, voorbereiding in kernteam, samenwerking CLB & externen Ouder-kind relatie wordt versterkt: op een eenvoudige manier zijn ouders met hun kinderen bezig; méér gelukkige kinderen, leerlingen onthouden deze momenten (op einde schooljaar als mooiste herinneringen), Leerkracht-leerling: sommigen leer je heel anders kennen Ouders - school: Er groeit een band tussen de ouders en de school: Ouders kunnen over hun zorgen praten met elkaar en met het team De school kan ook aan de ouders vragen stellen Er groeit een VERTROUWENSBAND  de drempel verlaagt!  basis voor betere zorg op alle domeinen  de drempel verlaagt Uiteraard zijn er ook struikelblokken, de meeste probeer je weg te werken maar enkele blijven moeilijk: Sommige moeders zijn overtuigd van zichzelf dat ze niet kunnen koken, dat het niet voor hen is Sommige mensen schrikt het groepsaspect ook een beetje af Er zijn mensen die niet met allochtone mensen willen sàmen zijn, vooroordelen zijn zeker moeilijk te doorbreken Dus daardoor bereikten wij niet àlle ouders En toch … is er een school die er wel in geslaagd is om àlle ouders minstens 1 x naar de ouderbijeenkomst te krijgen. Weliswaar in een landelijke school met kleiner percentage GOK-leerlingen, maar dan nog is het een enorme prestatie. Het CLB-team en schoolteam van de Vrije Basisschool Twinkel hebben een eigen creatieve en doelgerichte versie gemaakt van het project op hun school. Trees Schaumont, verpleegkundige van VCLB Meetjesland en mijn partner binnen het PVOC-project wil haar ervaringen met jullie delen, samen met haar directie, alhoewel zij hier niet in levende lijve kon aanwezig. Die directie moet nl. één dezer dagen bevallen en wij zijn nog allemaal in blijde verwachting. Trees, aan jou het woord! Laag zelfbeeld Groepsaspect Vooroordelen t.a.v. andere culturen Bereiken van àlle ouders blijft moeilijk … En toch ….