Werkgroep “Verkeerseducatie” Groupe de travail “Education routière” Arbeitsgruppe “Verkehrserziehung” BIENVENUE - WILLKOMMEN - WELKOM Commission Fédérale pour la Sécurité routière Federale Commissie voor de Verkeersveiligheid 18 / 09 / 2007

Staten-Generaal 2007 Charter voor een veiliger verkeer Verkeersveiligheidsonderwijs: “Verkeerskennis en verkeersgedrag moeten structureel in het onderwijs ingebed worden”

Charter  WG “Verkeerseducatie” Oprichting van de Werkgroep “Verkeerseducatie” (= verkeers- en mobiliteitseducatie)

Hoe de verkeerseducatie in België optimaliseren? --- Comment rendre l’éducation routière plus efficace en Belgique?

L’importance de l’éducation routière Belang van verkeerseducatie

Verkeerseducatie binnen de werkgroep Momenteel beperking tot onderwijs Zonder het belang te onderschatten van de andere opvoedingsmilieus  Ouders  Grootouders  Jeugdverenigingen  …

Verkeersonderwijs in België L’éducation routière en Belgique Die Verkehrserziehung in Belgien Vlaamse Gemeenschap Communauté française Deutschsprachige Gemeinschaft

Vlaamse Gemeenschap Basisonderwijs (kleuter + lager) Ontwikkelingsdoelen en eindtermen “verkeer en mobiliteit” (sinds 1997) Knelpunt: “verstopt” in “wereldoriëntatie” (verarming: weinig tijd en plaats ) – verschillen in vertaling in leerplannen

Vlaamse Gemeenschap Vakoverschrijdende eindtermen S.O. –1 ste graad secundair onderwijs (gezondheidseducatie – veiligheid en EHBO) –2 de graad secundair onderwijs (milieueducatie – verkeer en mobiliteit) –3 de graad secundair onderwijs (milieueducatie – verkeer en mobiliteit in ruimtelijk beleid)

Vlaamse Gemeenschap Vakoverschrijdende eindtermen S.O. Verplichting voor de school om aandacht te besteden aan verkeerseducatie Knelpunt: géén resultaatsverplichting

Franse Gemeenschap “Socles de compétences” per vak Bekwaamheden die de leerlingen na 8 jaar school moeten bereikt hebben (van 1 ste leerjaar lager onderwijs tot 2 de jaar secundair onderwijs)

Franse Gemeenschap “Compétences terminales” Bekwaamheden die de leerlingen na het 6 de jaar secundair onderwijs verworven moeten hebben

Franse Gemeenschap Tot 1997 –Verkeerseducatie verplicht in lager onderwijs –Half lesuur per week In 1997 Knelpunt: verplichting ingetrokken Verkeerseducatie niet meer genoemd onder de prioritaire missies van het basisonderwijs

Franse Gemeenschap Verkeerseducatie wordt beschouwd als vakoverschrijdende discipline Programma verkeerseducatie is in ontwikkeling voor het officieel onderwijsnet van de Franse gemeenschap en het vrij (katholiek) onderwijs

Franse Gemeenschap Verkeerseducatie in het algemeen: geen verplichting in het secundair onderwijs Knelpunt WEL: 2 de en 3 de graad TSO (katholiek onderwijs): thema “les transports” binnen “sciences”

Deutschsprachige Gemeinschaft Verkeerseducatie is geïntegreerd in het vak “wereldoriëntatie” in de basisschool Geen verplichting in het secundair onderwijs, wel mogelijkheden binnen “opvoeding tot burgerzin”

Werkgroep verkeerseducatie Streefdoel: verkeers- en mobiliteitseducatie structureel inbedden in alle Gemeenschappen Respect voor de autonomie van de Gemeenschappen Respect voor de basis (inrichtende machten, schoolgemeenschappen,…)

Verkeerseducatie in het onderwijs Vrijblijvendheid beperken – resultaatsverbintenissen noodzakelijk maken (S.O., H.P.O., …) Voldoende tijd en ruimte voorzien zodat de scholen de verkeerseducatie structureel kúnnen integreren De nodige ondersteuning voorzien (opleiding, nascholing, pedagogisch materiaal, acties, …)

Verkeerseducatie = permanente educatie Nodig voor alle onderwijsniveaus alle onderwijsvormen –kleuter – lager – secundair – hoger (pedagogisch) onderwijs –“gewoon” en buitengewoon onderwijs ASO / TSO / BSO / BUSO / basiseducatie

Sleutelfuncties Leerkrachten en andere lesgevers / opvoeders spelen een essentiële rol in de verkeerseducatie Een degelijke vorming én nascholing van deze sleutelfiguren is noodzakelijk Educatief materiaal en ondersteunende acties zijn nodig

Educatie = niet enkel het onderwijs Ouders = 1 ste opvoedingsmilieu! –moeten hun verantwoordelijkheid opnemen Het onderwijs kan niet alles – bv: –onvoldoende tijd om alle vormen van verkeersdeelname te oefenen in alle verkeerssituaties –kan niet toezien op consequent gedrag (ouders!) Interactie met ouders: stimulatie vanuit het onderwijs is nodig

Verkeerseducatie inhoudelijk Gedragsgerichte kennis Trainen van vaardigheden Werken aan een verkeersveilige en sociale houding Nadruk op praktijkgerichtheid

Verkeerseducatie: welke inhouden? Voorstel programma per onderwijsniveau

Kleuteronderwijs Voetganger  Stappen aan de hand  Leren stappen op straat (onder begeleiding)  Initiatie oversteken (onder begeleiding) Fietser  Initiatie fietsen (algemeen rollend materiaal) Passagier  Gordel en autozitje Spelen  Veilig spelen in de eigen omgeving Afspraken  Basisregels nakomen (bv preborden) Eenvoudig besef veilig / gevaarlijk  Niet evident!

Lager onderwijs 1 ste graad –Voetganger  Zelfstandig leren stappen  Oversteekvaardigheden (eenvoudig, veilig milieu) –Fietser  Fietsvaardigheid (veilig milieu) –Passagier auto  Gordel + autozitje / in en uit langs stoepkant –Openbaar vervoer  Algemene kennismaking –Verkeerstaal en –afspraken  Initiatie verkeersborden –Veilig / gevaarlijk (bv spelen )

Lager onderwijs 2 de graad –Voetganger  Zelfstandig stappen verfijnen  Oversteekvaardigheden (moeilijker situaties) –Fietser  Fietsvaardigheid vergroten (veilig milieu)  Fietsgedragsregels (verkeersregels) –Passagier auto  Gordel (autozitje) / in en uit langs stoepkant –Openbaar vervoer  Kennismaking in eigen omgeving –Verkeerstaal en –afspraken  Initiatie verkeersborden –Preventief gedrag  Zichtbaarheid / fietshelm / veilig spelen / …

Lager onderwijs 3 de graad –Voetganger  Zelfstandige verplaatsing langs vertrouwde route –Fietser  Fietsgedragsregels en – vaardigheden uitbreiden  Zelfstandige verplaatsing langs vertrouwde route –Passagier auto en openbaar vervoer  Gedragsregels  Eenvoudige route met het O.V. kunnen uitstippelen –Verkeerstaal en –afspraken nakomen  Verkeerstekens, communicatie (bv via oogcontact) –Preventief gedrag en hulp inroepen bij ongeval  Gevaarlijke situaties in de eigen omgeving kunnen lokaliseren en gepast reageren - bv voorrang / dode hoek / …  Zichtbaarheid / fietshelm / veilig spelen / … –Mobiliteit  Gevolgen van toenemend autogebruik / voor- en nadelen van vervoerswijzen kunnen afwegen

Secundair onderwijs 1 ste graad –Gedragsgerichte kennis van het verkeersreglement voor voetgangers, fietsers, passagiers kunnen toepassen –Vaardigheden als voetganger, fietser, autopassagier en gebruiker O.V. verfijnen –Gevaarlijke situaties in de eigen omgeving kunnen lokaliseren en gepast reageren / preventief verkeersgedrag in het algemeen –Interactie met andere WG’s: sociaal gedrag –Hulp kunnen bieden bij ongeval

Secundair onderwijs 2 de graad –Gedragsgerichte kennis van het verkeersreglement voor voetgangers, fietsers, passagiers en deze kunnen toepassen –Vaardigheden als fietser, autopassagier en gebruiker O.V. verfijnen –Anticiperend kunnen reageren op gevaarlijke situaties – Verkeersveilige houding aannemen (+uitrusting) –Interactie met andere WG’s: sociaal gedrag –Hulp kunnen bieden bij ongeval –Mobiliteitsproblematiek

Secundair onderwijs 3 de graad –Gedragsgerichte kennis van het verkeersreglement voor fietser, gemotoriseerde bestuurder & passagier kunnen toepassen –Vaardigheden als gemotoriseerde bestuurder & passagier en gebruiker O.V. –Verkeersveilige houding aannemen (+uitrusting) –Anticiperend kunnen reageren op gevaarlijke situaties –Interactie met andere WG’s: sociaal gedrag –Hulp kunnen bieden bij ongeval –Mobiliteitsproblematiek maatschappelijk en individueel benaderen en toepassen op eigen gedrag

3 de graad secundair onderwijs Speerpunten –Houding tegenover zachte (kwetsbaardere) weggebruikers –Risicoperceptie en - gedrag (jonge bestuurders en hun passagiers) –Duurzame verplaatsingen

3 de graad secundair onderwijs VLAAMSE GEMEENSCHAP Eindterm 12 “De leerlingen verwerven de kennis die moet volstaan als voorbereiding op het theoretisch rijexamen categorie B”

3 de graad secundair onderwijs FRANSE EN DUITSTALIGE GEMEENSCHAP Geen vergelijkbaar objectief Enkel : programma van het katholiek secundair onderwijs, 2 de en 3 de graad van het technisch onderwijs (thema in wetenschappen: de transportmiddelen)

Lerarenopleiding en nascholing Module “Verkeers- en mobiliteitseducatie” in de opleiding Invoegen van voldoende “verkeer” in de stage Nascholing van leerkrachten: verkeerseducatie als prioritair thema

Evaluatie Kennis Vaardigheden –Waarde van projecten zoals stap- en fietsbrevetten, fietsexamen, “brevet du cycliste”: te veralgemenen in het basisonderwijs? Houding / attitudes: moeilijk !

Ondersteuning van de praktijk Nood aan educatief materiaal –Kleuteronderwijs –Lager onderwijs –Secundair onderwijs –Lerarenopleiding Nood aan andere ondersteuning (welke?)

Kleuteronderwijs Zeer visueel materiaal Actieve oefeningen voor voetgangers en fietsers (beschermde omgeving) Pakket over meerijden in de auto Spelen die verkeersvaardigheden bevorderen In alle materialen aanwezig: afspraken nakomen en besef veilig / gevaarlijk

Lager onderwijs Per graad: pakketten met inhoud en vorm aangepast aan vervoerswijze en leeftijd Kennis, vaardigheden, houding Telkens aandacht voor: –preventief gedrag + beveiligingsmiddelen –verkeerstaal en afspraken nakomen Mogelijke thema’s: –Voetganger –Fietser –Passagier auto –Passagier openbaar vervoer –Mobiliteitsproblematiek –Hulp bij ongevallen

Secundair onderwijs Per graad: pakketten met inhoud en vorm aangepast aan vervoerswijze en leeftijd Kennis, vaardigheden, houding Telkens aandacht voor –anticiperend gedrag + beveiligingsmiddelen –sociaal verkeersgedrag Mogelijke thema’s: –Voetganger –(Brom)fietser en passagier –Bestuurder en passagier auto –Passagier openbaar vervoer –Mobiliteitsproblematiek –Hulp bij ongevallen

Leraren(opleiding) Pakket voor de opleiding van toekomstige leerkrachten Bv: “Verkeersles geven, hoe doe je dat?” –Dvd / video + cd-rom –Voor docenten lerarenopleiding Infosessies voor hogescholen Materiaal / nascholingspakketten / website / … om leerkrachten te motiveren en te ondersteunen om verkeersles te geven

Werkgroep Verkeerseducatie Formuleren van aanbevelingen om de verkeerseducatie structureel te integreren: –in alle Gemeenschappen –als een permanente educatie –op alle onderwijsniveaus –in alle onderwijsvormen Bepalen van de nodige ondersteuning voor het onderwijs in de praktijk

Werkgroep “Verkeerseducatie” Groupe de travail “Education routière” Arbeitsgruppe “Verkehrserziehung” Merci pour votre collaboration Dank für Ihre Mitarbeit Bedankt voor uw medewerking Commission Fédérale pour la Sécurité routière Federale Commissie voor de Verkeersveiligheid 18 / 09 / 2007