NIP Collegereeks ‘Tussen seniorentijd en senioriteit’ Duurzame inzetbaarheid - naar een adaptatiebeleid voor oudere werknemers Willem de Lange Eindhoven, 30 oktober 2009

Definitie Ouderenbeleid is een onderdeel van het HR-beleid, dat erop gericht is om oudere werknemers zo lang mogelijk productief, gemotiveerd en gezond werkzaam te laten zijn.

Het beleid van de overheid Doel: verhogen van de arbeidsparticipatie Middel: fiscale maatregelen / ‘VPL-dossier’ (2005) Resultaat: Bereidheid tot doorwerken tot 65 jaar 2005: 21% 2008: 36% (Bron: NEA)

Netto arbeidsparticipatie (in %) Arbeidsparticipatie ouderen 1998 2008 Mannen 55 – 65 jaar Vrouwen 55 – 65 jaar Totaal 55 – 65 jaar 43 15 29 57 33 45 Bron: CBS Statline 2009

Het beleid van de overheid Doel: verhogen van de arbeidsparticipatie Middel: verhogen AOW / pensioengerechtigde leeftijd (2009) Bereidheid tot doorwerken na 65 jaar 2008: 12% Mannen: 14% Vrouwen: 9% (Bron: NEA)

Wat willen de werknemers? 2001 – 2007: vervroeging van de uittrede-leeftijd / 2/3e stopte eerder dan voorzien financiële prikkels werken invloed gezondheidsproblemen langer leven, langer werken waarderen is belangrijker dan ontlasten invloed werkdruk en regelcapaciteit invloed partner Bron: Nidi 2009 / Tijdschrift voor HRM 2009/3

Wat willen de werkgevers?  Doorwerken na 60e is wenselijk: Totale economie 61 Industrie en landbouw 65 Bouwnijverheid 58 Handel, horeca en reparatie 58 Transport 60 Zakelijke dienstverlening 75 Zorg en welzijn 51 Overige dienstverlening 65 Overheid 62 Onderwijs 52 Bron: OSA Vraag naar arbeid 2008

Typen ouderenbeleid Accepteren van Bevorderen van beperkte inzetbaarheid employability Verversings- strategie Verzorgings- Ontwikkelings- Financiële maatregelen (k.t. / curatief) Begeleidings-maatregelen (l.t. / preventief)

Ouderenbeleid in de praktijk Najaar 2005 6 20 22 25 27 28 35 41 43 77 Najaar 2007 5 21 25 23 24 26 35 41 45 74 Maatregel Teruggang in functie en salaris Aanpassing werktijden Stimuleren cursusdeelname Vrijstellen van overwerk Aanpassing werkplek Aanpassing takenpakket Vrijstelling onregelm. diensten Taakverlichting Deeltijd pre-pensioen Kortere werkweek Extra vrije dagen Bron: OSA Vraag naar arbeid 2008

Regelingen in CAO’s aantal CAO’s % werknemers Arbeidsduur extra vrije dagen 89 83 meer adv 48 45 Ploegenarbeid / onregelmatig werk geen overwerk 66 64 geen nachtarbeid/pl.arbeid 10 8 Vervroegde pensionering VUT 49 43 flexibele pensionering 83 86 verplicht pensioen < 65 jaar 10 4  

De Commissie Gelijke Behandeling (1) Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd WGB L (1 mei 2004) ‘beleid’ van CGB 1/4 ’04 – 1/1 ’06: Aparte regelingen voor ouderen zijn in strijd met de WGB L (ongerechtvaardigd onderscheid)

Waarom een adaptatiebeleid? Afnemende lichamelijke gezondheid Grotere herstelbehoefte Verminderde belastbaarheid Factoren: Aard van het werk * Life events Regelcapaciteit * Leefstijl Verblijfsduur in functie

De Commissie Gelijke Behandeling (2) ‘Beleid’ van CGB vanaf december ’06: onderwerp van overleg sociale partners toetsing op ‘inhoudsvolle wijze’ verminderen belasting / vergroten belastbaarheid en inzetbaarheid bewustwording solidariteit tussen generaties

Stelling Om een loopbaan te houden dient men oog te hebben voor de onvermijdelijke obsoletie van de mens en daarvoor voorzieningen te treffen moet de werknemer zich voortdurend aanpassen aan veranderende functie-eisen

Typen ouderenbeleid Accepteren van Bevorderen van beperkte inzetbaarheid employability Verzorgings- strategie Ontwikkelings- Begeleidings-maatregelen (l.t. / preventief) Adaptatiebeleid

Naar een uitgebalanceerde strategie Ouderenbeleid: ontwikkelingsgerichte arbeidsadaptieve maatregelen maatregelen Veran-derende eisen vanuit de markt, techno-logie, samen-leving etc. Uitgangs-situatie t0 Maatregelen Situatie t1 match werknemer werk ontwikkeling adaptatie werknemer werk

Voorbeelden van maatregelen in een ‘evenwichtig ouderenbeleid’ = adaptatiebeleid Type Arbeids-adaptatiemaatregelen Ontwikkelingsmaatregelen (werknemersadaptatie) Arbeids-inhoud functieadaptatie functiewisseling loopbaanontwikkeling vergroting regelcapaciteit Arbeidsom-standigheden ergonomische aanp. organisatie v.h. werk n.v.t. Arbeids-voorwaarden verkorting arbeidstijd aanpassing werktijden - sabbatsverlof Arbeids-relatie demotie deeltijdwerk - herziening arbeidsrelatie Opleiding en ontwikkeling bij- en omscholing coaching

Conclusie: Ouderenbeleid wijkt in essentie niet af van het ‘gewone’ personeelsbeleid

Integratie in het personeelsbeleid Maatwerk Onderdeel van de gesprekkencyclus Belasting – belastbaarheidsbalans POP: ook voor de oudere werknemer Adequate leerstrategie Balans in productiviteit en arbeidskosten

Statement De oudere werknemer heeft veel om op terug te kijken de uitdaging is om nog steeds een loopbaan te hebben