Effectieve verpleegkundige zorg bij de klinische behandeling van anorexia nervosa Joyce van Ommen René Bakker Laura Beukers

Inhoud Voorstellen Achtergrond onderzoekslijn Doelstelling onderzoekslijn Onderzoek patiëntenperspectief Onderzoek verpleegkundig perspectief Onderzoek begeleiding bij het opnieuw leren eten Vragen en discussie

Achtergrond Prevalentie Incidentie - 5500 personen in Nederland - 95% vrouw Incidentie - 1300 patiënten per jaar 15% overlijd aan de gevolgen Verpleegkundige interventies Patiëntenperspectief Behoefte aan kennis over verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (bron: Multidisciplinaire richtlijn eetstoornissen, 2006) In 2006 is de Nederlandse multidisciplinaire richtlijn eetstoornissen verschenen. Bij ernstige vormen van AN adviseert die richtlijn behandeling in een gespecialiseerde kliniek. Verpleegkundigen hebben in die setting een belangrijke rol in de dagelijkse begeleiding. In hoeverre ze bijdragen en hoe ze bijdragen aan het herstel van de patienten is niet duidelijk. Er zijn verschillende publicaties van verpleegkundigen waarin ze beschrijven welke zorg moet worden gegeven, maar er is geen bewijs dat die effectief is. Vanuit het patientenperspectief is er helemaal weinig bekend. Een recente studie concludeerde dat goed communicatieve vaardigheden en een goede therapeutische alliantie van belang zijn. Er is behoefte aan kennis over de interactie tussen verpleegkundigen en patienten. Welke aspecten daarvan maken dat verpleegkundige zorg effectief is? 3

Doelstelling Effectieve zorg beschrijven in een model Verpleegkundige interventies ontwikkelen 4

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa Joyce van Ommen 5

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (1) Vraagstelling Welke aspecten van verpleegkundige zorg dragen naar oordeel van patiënten met AN bij aan hun gewichtsherstel? Methode Kwalitatief onderzoek (grounded theory) Interviews (N=13) Respondenten ontslag met gewicht in normale marge ontslag minder dan 3 maanden terug gem. 15 jaar oud [13 – 17] gem. opnameduur 131 dagen [67 – 246] Waar zouden we dat onderzoek beter kunnen doen dan Rintveld Jeugd? In 2006 gingen daar 13 van de 15 patienten met AN met ontslag met een gewicht binnen de normale marge. Gezien de aard van onze onderzoeksvraag en doelstelling hebben we gekozen voor een benadering op basis van de grounded theory methode. Er zijn 13 semi-gestructureerde interviews gehouden adhv een topic list. De respondenten waren patienten die in 2005 tot begin 2006 met ontslag zijn gegaan 6

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (2) Methode Analyse d.m.v. transcriberen met WinMax Genereren van codeboom en kerncategorieën Data-analyse met twee onderzoekers Resultaten Fases gewichtsherstel Drie thema’s: verantwoordelijkheid structuurbiedende interventies normaliseren Van alle interviews zijn geluidsopnamen gemaakt die zijn uitgetypt. De transripties zijn geanalyseerd met het computerprgramma Winmax. Door het toekennen van codes aan tekstfragmenten kan je centrale thema’s uit de interviews afleiden. Op basis van het eerste interview hebben we in overleg een codeboom opgesteld. Vervolgens hebben Joyce en ik ieder afzonderlijk codes toegekend aan fragmenten van de interviews. En als we het niet eens waren dan hebben we daarover overlegd. Soms was het nodig om nieuwe codes toe te voegen. Ook dat deden we in overleg. Door het groeperen van codes en regelmatig overleg, waarbij ook Berno betrokken was, konden centrale thema’s uit de interviews worden afgeleid. 7

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (3) Fase 1 Patiënt Geen verantwoordelijkheden Structuurbiedende interventies Direct eten (normaliseren) Opnieuw leren eten Groepsgenoten Verpleegkundige Emotionele beschikbaarheid Fysieke aanwezigheid Opbouw samenwerkingsrelatie Attitude 8

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (4) Fase 2 Patiënt Terugkrijgen van verantwoordelijkheden Normaliseren van het dagelijks leven Oefenen samen met verpleegkundige Groepsgenoten Verpleegkundige Opbouwen vertrouwensrelatie Betrokkenheid kenbaar maken Modeling Begeleiding ouders 9

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (5) Fase 3 Patiënt Zelf verantwoordelijk Leven buiten de kliniek Herontdekken van levensaspecten Verpleegkundige Ruimte geven Goede dosering afstand nabijheid 10

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (6) Theoretisch model 11

Onderzoek perspectief patiënten op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (7) Conclusie Verpleegkundige zorg voor patiënten met anorexia nervosa is specialistisch werk De resultaten gebruiken om bestaande behandelprogramma’s te analyseren 12

Onderzoek perspectief verpleegkundigen op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa René Bakker 13

VERANTWOORDELIJKHEID Onderzoek perspectief verpleegkundigen op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (1) Vraagstelling Welke aspecten van verpleegkundige zorg dragen naar oordeel van verpleegkundigen bij aan het gewichtsherstel van patiënten met AN? Methode Kwalitatief onderzoek (grounded theory) Interviews (N=8) Focusgroep (experts) Respondenten Contract 24 uur of meer Minimaal 1 jaar klinische werkervaring Verpleegkundig gediplomeerd ETEN NORMALISEREN BEWEGEN STRUCTUUR VERANTWOORDELIJKHEID FASE 1 2 3 14

Onderzoek perspectief verpleegkundigen op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (2) Methode Analyse d.m.v. transcriberen met MaxQDA Genereren van codeboom en kerncategorieën Data-analyse met twee onderzoekers Peer-review Resultaten Verandering therapeutische relatie in 3 fases 15

Onderzoek perspectief verpleegkundigen op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (3) Instrumentele drang attitude – eten is normaal (vplk maakt keuzes) er zijn – benoemen/controle herhalen – gewoonte aanleren groep – voorbeeldgedrag ouders – normaliseren kennis – duidelijkheid Relationele sturing attitude – eten is normaal (vplk begeleidt keuzes) er zijn – toezicht bespreken – eetstoornisgedachten verantwoordelijkheid – verschuift vertrouwen – experimenteren Relationele support attitude – eten is normaal (vplk als back-up) er zijn – beschikbaar zijn verantwoordelijkheid – patiënt/ouders hobby's – normaliseren leven na de kliniek – preventieplan 16

Onderzoek perspectief verpleegkundigen op verpleegkundige zorg bij anorexia nervosa (4) Conclusie Verpleegkundige zorg voor patiënten met anorexia nervosa is specialistisch werk waarbij kennis een belangrijke rol speelt De resultaten gebruiken om bestaande behandelprogramma’s te analyseren 17

Onderzoek verpleegkundige begeleiding bij het opnieuw leren eten Laura Beukers 18

Onderzoek verpleegkundige begeleiding bij het opnieuw leren eten (1) Aanleiding - Vplk begeleiding bij het opnieuw leren eten van essentieel belang - Hoe dient deze begeleiding er concreet uit te zien? Doel Kennis en inzicht verkrijgen in de verpleegkundige begeleiding tijdens de maaltijden die het herstel van het eetgedrag van jongeren met AN bevordert. Bijdragen aan richtlijnen en educatie voor verpleegkundigen over verpleegkundige zorg bij AN. Door jongeren met AN wordt aangegeven dat de begeleiding van verpleegkundigen aan jongeren met AN bij het opnieuw leren eten van essentieel belang is. Belangrijk is echter te weten hoe deze verpleegkundige begeleiding er concreet uitziet en welke effecten deze begeleiding heeft op het eetgedrag van de jongere. 19

Onderzoek verpleegkundige begeleiding bij het opnieuw leren eten (2) Vraagstelling Op welke wijze dienen verpleegkundigen begeleiding tijdens de maaltijd aan tafel te bieden aan jongeren met Anorexia Nervosa, zodat het opnieuw leren eten wordt bevorderd en daarmee hun eetgedrag wordt hersteld? Methode Video-observaties in best-practice setting Ongeveer 14 maaltijden (± 7 uur materiaal) Video-analyse d.m.v. programma Transana© Scènes selecteren (aanleiding / interventie / effect) 20

Vragen en discussie ? 21