Vidiversproject: video bij docententraining over diversiteit Naar cultureel sensitieve docenten in het hoger onderwijs: Welke bijdrage kunnen videocasussen leveren in scholingsprogramma’s? Janneke van der Hulst, Vrije Universiteit Angelique van het Kaar, Erasmus Universiteit Rotterdam EHON-conferentie 20 juni 2011

Vidiversproject Doel: video-methodieken tbv. scholing van docenten van HBO en Universiteit Vooronderzoek: interviews en literatuurstudie Videocasussen Videoreflectie Trainershandleiding Zie www.vidivers.nl Instellingen noemen

Programma workshop Achtergrond Korte opdracht om videocasus te ervaren Blik op de website met het trainingsmateriaal Ervaringen tijdens trainingen Discussie over mogelijkheden van videocasussen in scholingsprogramma’s Wat we presenteren is werk-in-uitvoering We hopen te leren van jullie reacties, reflecties op ons werk.

Achtergrond: waarom docenten scholen over culturele diversiteit?

Professionalisering culturele diversiteit Aanleiding Diversiteit onder studenten neemt toe Lager studiesucces / hogere uitval Studenten voorbereiden op academisch burgerschap in multiculturele samenleving Studiesucces allochtone studenten verhogen en diversiteit als meerwaarde benutten in het onderwijs door de ‘culturele sensitiviteit’ bij docenten te verhogen (en uiteraard is docentprofessionalisering niet het enige ….) Iemand is ‘allochtoon’ als ten minste één van zijn/haar ouders buiten Nederland geboren is. Westers / Niet-Westers allochtoon 1e, 2e, 3e generatie

Wat is er aan de hand? Allochtone studenten hebben meer moeite met transitie naar hoger onderwijs (opleidingskapitaal, tijdsbesteding, studiekeuze, sense of belonging, migratie-ervaring) 2. Studiesucces van allochtone studenten is meer afhankelijk van de kwaliteit van de leeromgeving. Autochtone studenten kunnen sterker terugvallen op hun ‘eigen kapitaal’ (minder grote kloof te overbruggen). (Wolff& Crul, 2003; Severiens, Wolff & Rezai, 2006; Severiens & Wolff, 2008)

Implicaties voor onderwijs het onderwijs draait om het leren van studenten persoonlijke aandacht voor student: ‘high level of expectations & high level of support’ ‘Teaching for excellence’ / ‘Pedagogy of excellence’ (niet focussen op tekorten) het leren van studenten wordt intensief begeleid door docenten het onderwijs wordt kleinschalig georganiseerd, met aandacht voor: Studievaardigheden Taalomgeving diversiteit in werkvormen diversiteit/cultuurthema’s Vanaf begin van de studie stimuleren van de academische en sociale integratie (Severiens, Wolff & Rezai, 2006) Conclusie uit ons vooronderzoek Bekend is dat er verschillen kunnen zijn tussen opleidingen, gelet op studiesucces van allochtone studenten. In opleidingen met deze kenmerken presteren allochtone studenten beter: verschillen allochtoon – autochtoon vallen dan weg. Academische integratie: ‘contacts related to studying and the institute (formal) and contacts between teachers and students outside the direct context of the learning environment’ Sociale integratie: ‘contacts between peers on matters of learning (formal) and frequent social contact and participation in student activities (informal).’

Kenmerken van culturele sensitiviteit (literatuur en interviews docenten en studenten) Houding: Inlevingsvermogen reflecterend vermogen zelfvertrouwen/proactiviteit waardering van diversiteit oog voor talent Kennis: interculturele communicatie, (dynamische) cultuuropvatting, kennis over migratie/acculturatieprocessen, kennis van en over culturen sociaal-economische achtergronden Vaardigheden: Het monitoren en managen van groepsprocessen Creëren van positieve docent-student en student-student relaties Stimuleren van motivatie, betrokkenheid en inzet van studenten Reflecteren op en aanpassen van eigen gedrag

Competent handelen in uiteenlopende kritische onderwijssituaties, zoals: informele contacten tussen docenten en studenten interactieve werkvormen en complexere opdrachten groepswerk: indeling groepen; groepsprocessen individuele gesprekken met studenten contacten tussen collega’s onderling omgaan met taalverschillen en –problemen bespreekbaar maken van diversiteitkwesties: Dit is gebaseerd op literatuur en interviews die we op alle drie de instellingen voerden met docenten, studenten en studieadviseurs

Doel docentprofessionalisering: versterken van culturele sensitiviteit Uitgangspunt: ‘Culturele sensitiviteit’ als inkleuring van de algemene docentcompetenties DUS: geen extra, specifieke ‘multiculturele docentcompetenties’ MAAR: op een cultureel diverse onderwijscontext toegesneden invulling van algemene docentcompetenties m.n. door uitwisselen en verdiepen van ervaringen, opdoen en gebruiken van relevante kennis verbeteren van vaardigheden, uitbreiding handelingsrepertoire Bijdrage uit project Vidivers: videocasussen en videoreflectie methodieken Cursussen zijn breder dan alleen videogebruik (bijv. ook rollenspelen, behandelen van theorie, …)

Voordelen videogebruik in docententraining Bewustwording van de praktische betekenis van interculturele sensitiviteit Samenhang wordt zichtbaar tussen het handelen van de docent en de acties en de reacties van studenten Discussies worden gestimuleerd doordat men opvattingen, verwachtingen, stereotypen of vooroordelen verwoordt Situaties kunnen herhaaldelijk bekeken en daardoor diepgaander geanalyseerd worden (geen directe reactie vereist) Situaties kunnen meerdere malen bekeken worden vanuit verschillende perspectieven Kennis leren gebruiken als ‘lens’ bij het analyseren van de getoonde situaties t.b.v. meer diepgang Reflectieve vermogens ontwikkelen Perspectief van studenten

Zes videocasussen De videocasussen zijn in scene gezet Dus niet zozeer bedoeld als ‘goed voorbeeld’

Korte opdracht om videocasus te ervaren

Opdracht bij casus 5: werkgroepsbijeenkomst Introductie video De gehele situatie bekijken via www.vidivers.nl Introductie kijkopdracht ‘Mary en Naïm nader bekeken’ Eerste fragment: Mary en Naïm (let op het non-verbale gedrag van Naïm) Tweede fragment: Naïm en Mary Derde fragment: Naïm Bekijken interviews met Mary, Naïm en Ineke via www.vidivers.nl

Blik op de website met het trainingsmateriaal www.vidivers.nl

Ervaringen tijdens trainingen

Ervaringen uit de trainingen bij VU, EUR en Hogeschool Rotterdam Goede trigger om te reflecteren op aspecten van culturele sensitiviteit Bewustwording Studentperspectief is belangrijke meerwaarde Gebruiksgemak Goede introductie van de casussen is belangrijk Inschatting van voorkennis cursisten is belangrijk

Discussie over mogelijkheden van videocasussen

Discussie Wat is de waarde van deze / dit soort videocasussen voor docentprofessionalisering? Zijn ze geschikt om docenten beter toe te rusten? Welke plaats geven we multiculturele competenties binnen docentprofessionalisering: stellen we het aan de orde als apart onderwerp binnen een programma of nemen we ‘multiculturaliteit’ mee als facet bij het trainen van andere docentcompetenties? Welke gebruiksmogelijkheden zie je voor je eigen instelling? Hoe zou je de videocasussen gebruiken in een training?

Al het trainingsmateriaal gratis te gebruiken voor het Hoger Onderwijs Te vinden via: www.vidivers.nl Contact: Janneke van der Hulst: j.vander.hulst@vu.nl Angelique van het Kaar: vanhetkaar@risbo.eur.nl