Heemkunde in ‘t kort Rob Bartholomees

•Rob Bartholomees •Consulent Heemkunde Vlaanderen vzw •Zoutwerf Mechelen •of

Inhoud •Heemkunde Vlaanderen •Wat is heemkunde? •Een heemkundige kring opstarten

Heemkunde Vlaanderen •°2002 •Doelgroep: het heemkundig landschap in Vlaanderen •449 heemkundige kringen •364 lokale musea •306 lokale archief- en documentatiecentra •5 provinciale koepels voor heemkunde •Individuele vorsers •Sinds 2012 ook de Vlaamse jeugdbewegingen (Scouts, Chiro, KSJ, KLJ, …)

Heemkunde Vlaanderen

•Totaal aantal leden: •Totaal aantal bestuursleden: •Gemiddelde van 295,9 leden per kring

Heemkunde Vlaanderen •Voorgeschiedenis •Verbond voor Heemkunde (°1941) •Andere bepalende elementen • ‘60: democratisering cultuur • Ontwikkeling Vlaams cultuurbeleid dankzij staatshervormingen Oprichting erfgoedcellen 2009: Cultureel-erfgoeddecreet: HV als landelijke vereniging voor volkscultuur • Gemeentefusies

Heemkunde Vlaanderen •Impact van de gemeentefusies

Heemkunde Vlaanderen •Verbond voor Heemkunde: nadruk op publicatiemogelijkheid voor individuele heemkundigen • Heemkunde Vlaanderen: nadruk op ondersteuning van de doelgroep

Heemkunde Vlaanderen •Structuur •Algemene vergadering (vrijwilligers) •Raad van Bestuur (vrijwilligers) •6 professionele medewerkers • 1 coördinator/consulent • 4 consulenten • 1 administratief medewerkster

Heemkunde Vlaanderen •Vrijwilliger staat centraal! •Wat doen we? •Vorming •Plaatsbezoeken •Begeleidingstrajecten •Advies en ondersteuning •Publicaties •Heemdag •Studiedag

Heemkunde Vlaanderen •Vorming •Vrijwilligers rekruteren / motiveren •Aan de slag met archief en documentatie •Erfgoededucatie (lager en secundair) •Tentoonstellen voor beginners •Sociale media •Filmpjes maken en gebruiken •…

Heemkunde Vlaanderen •Plaatsbezoeken: korte termijn •Begeleidingstrajecten: als een plaatsbezoek niet volstaat •Helpdeskfunctie: advies en ondersteuning op allerlei vlakken

Heemkunde Vlaanderen •Heemdag •2013: Limburg •2012: Begijnhoven (Gent) •2011: Kusttoerisme belle époque (Blankenberge) •2010: Misdaad door de eeuwen heen (Brussel) •Heemkunde Actueel •2012: diversiteit, jeugdverenigingen en gender(Leuven) •2011: verjonging, academische vs heemkundige geschiedenis (Gent)

Heemkunde Vlaanderen •Publicaties

Wat is heemkunde?

•Een definitie van heemkunde?

Wat is heemkunde? •Enkele definities naast elkaar: •Lokale, folkloristische geschiedenis, de geschiedenis van een streek en haar bewoners (Van Dale) •Studie en kennis van de lokale geschiedenis en folklore van een woonplaats, de omgeving en de bewoners ervan (WNT) •Geschiedenis van een streek en haar bewoners •Folkloristische aardrijkskunde, folkloristische geschiedenis, kennis van land en volk, kennis van de omgeving

Wat is heemkunde? •Heemkunde is de studie en de daaruit voortgekomen kennis van de mens en zijn leefomgeving. Heemkunde bekommert zich om de zorg voor en de ontsluiting van het cultureel erfgoed van de streek en haar bewoners. De evolutie van het dagelijkse leven, met zijn gebruiken en waarden, visie en maatschappelijke toestand, is hierbij een belangrijk aspect. •(beheersovereenkomst met Vlaamse Overheid)

Wat is heemkunde? •Wikipedia: •Heemkunde, naar het woord heem, is kennis van en onderzoek naar de eigen leefomgeving. Het gaat onder mer om de geschiedenis, de geografie en het dialect van een woonplaats of omgeving. Geïnteresseerden verenigen zich in een heemkundige kring. •Om hun bevindingen te delen publiceren heemkringen een tijdschrift of een jaarboek, beheren ze lokaal erfgoed en organiseren ze activiteiten zoals lezingen, theater of tentoonstellingen.

Wat is heemkunde? •Een 20-puntenprogramma (Vannoppen)? •De heemkring: • is een vereniging die de microkosmos op een multidisciplinaire wijze onderzoekt. De microkosmos is het eigen dorp, de eigen gemeente, de eigen geografische streek. • poogt de huidige samenleving met haar materiele en geestelijke cultuur te verklaren. • mag geen particularisme verdedigen.

Wat is heemkunde? •De heemkring •heeft maandelijkse werkvergaderingen •heeft een eigen documentatiecentrum •streeft naar een heemmuseum •organiseert uitstappen en geleide bezoeken en werkt mee aan gidsenopleidingen in de streek •moet moderne middelen gebruiken zoals filmopnamen of digitale informatie.

Wat is heemkunde? •De heemkring •kan beroep doen op een heemkundige bibliotheek •heeft een geordend kringarchief •doet aan monumenten- en landschapszorg •beoefent theoretische en praktische volkskunde (volksgebruiken, ambachten, …) •organiseert een of twee voordrachten per jaar •heeft haar eigen publicatiemogelijkheid

Wat is heemkunde? •De heemkring •adviseert de gemeente i.v.m. toponymie •heeft haar eigen embleem •moet ook interesse hebben voor de lokale gastronomie •heeft een pedagogische rol te spelen •is een vereniging waar wetenschappers en amateurs moeten kunnen samenwerken

Wat is heemkunde?

•61,5 % van de heemkringen beheert archief of documentatie

Wat is heemkunde? •Heemkunde is samenwerken

Wat is heemkunde?

•Heemkunde Oost-Vlaanderen vzw •

Wat is heemkunde? •° 1946 •+- 46 aangesloten kringen •Alleen leden krijgen subsidies •Subsidiereglement op website (Reglement – 3. Toelagen) •Punten voor: • Aantal leden • Aantal activiteiten • Aantal publicaties

Wat is heemkunde? •Reinaertprijs •Geslaagde restauraties

Een heemkundige kring opstarten

•Heemkundige kringen bij u in de buurt

Een heemkundige kring opstarten •Heemkundig genootschap Land van Rode

Een heemkundige kring opstarten •Werking Erfgoedcel Land van Rode

Een heemkundige kring opstarten •Meer erfgoedverenigingen in uw buurt op • •Ook niet-heemkringen kunnen beroep op ons (op voorwaarde dat ze met lokale geschiedenis bezig zijn) •Erfgoedkamers, Geschied- en Oudheidkundige kringen, tijdelijke verenigingen, projectverenigingen, werkgroepen, …

Een heemkundige kring opstarten •

Een heemkundige kring opstarten

•Mogelijk begin: •Start rond iets concreet dat resultaat op middellange termijn oplevert •Zoek medestanders •Zoek informatie • Andere heemkringen • Erfgoedcel • Provinciale koepel • Heemkunde Vlaanderen

Een heemkundige kring opstarten •Statuten (feitelijke vereniging of vzw?) •Verdeel de functies •Verlies de financiën niet uit het oog! • Lidgeld • Subsidies • Boekhouding •Zoek eventueel een lokaal •Verzamel en orden •Doe aan publiekswerking • Publicatie – tentoonstellingen - …

Een heemkundige kring opstarten •Zorg voor een goede verzekering •Verlies je vrijwilligers niet uit het oog! •Voor alle andere vragen:

Een heemkundige kring opstarten •Veel succes!