Expertmeeting 3 oktober 2012 Rutger Claassen Werk versus vrije tijd Expertmeeting 3 oktober 2012 Rutger Claassen

Intro “Arbeid rustig en zonder zorgen Wat niet gereed komt is voor morgen Houd uw rust altijd in ere Alleen een dwaas werkt zich de kolere” (variant: alleen de baas…)

Overzicht De liberaal-democratische rechtsstaat 2) Tijdsautonomie 3) Duurzaamheid

1) De liberaal-democratische rechtsstaat Uitgangspunt: neutraliteit t.a.v. levensstijlen Vertaling: tijdsautonomie Zelf-realisatie in werk en/of vrije tijd? Autonomie = zelf-bepaling.

2) Tijdsautonomie Robert Goodin et. al, Discretionary Time (2008) Tijd verdeeld in 1) noodzakelijk bestede tijd (arbeid), en 2) discretionaire tijd Noodzakelijk bestede tijd: (i) formele arbeid, (ii) informele arbeid, (iii) persoonlijke verzorging Discretionaire tijd: kan naar eigen keuze worden besteed aan meer (i), (ii) en/of (iii) (zgn. time pressure illusion)

2) Tijdsautonomie (vervolg) Noodzakelijk bestede tijd: is afhankelijk van sociale normen. Bijv formele arbeid: armoedegrens. (“armoede is relatief”) Sociale normen kunnen verschuiven onder invloed van keuzen t.a.v. discretionaire tijd. Gevolg kan zijn steeds minder (of meer) discretionaire tijd. Maar: sociale normen worden ook (mede) bepaald door overheid (instituties, wetgeving).

2) Tijdsautonomie (slot) Conclusie 1: Bandbreedte gewenst, tussen: A) Minimum aan discretionaire tijd (maximum aan arbeid) B) Minimum aan arbeid (maximum aan discretionaire tijd) Conclusie 2: Daarbinnen: welke normen te kiezen? Afwegingen omtrent andere waarden, zoals: A) groei van welvaart -> welzijn B) Duurzaamheid: houdbaarheid van welvaart C) Gelijkheid m/v, verdeling van zorgarbeid

3) Duurzaamheid Mondiale voetafdruk, ‘carrying capacity’ van de aarde: beschikbaar is 1,8 hectare per wereldbewoner. Nederlander: 6,2 Amerikaan: 8 Chinees: 2,2 Indier: 0,9 Gemiddeld nu: 2,7 (overshoot)

3) Duurzaamheid (vervolg) Ontkoppeling (cijfers Tim Jackson, Prosperity without Growth): A) Groei van wereldbevolking: 0.9% per jaar B) Groei van consumptie per wereldbewoner: 1,4% per jaar C) Materialisatiegraad per eenheid consumptie: daling van 0,7% per jaar [To Be Continued???] Conclusie: A en C heffen elkaar op; 0-groei nodig.

3) Duurzaamheid Arbeidsproductiviteit (1,5% per jaar) omzetten in vrije tijd: Nu: 36 uur Over 10 jaar: 30.9 Over 20 jaar: 26.6 Over 40 jaar: 19.7 Is dit nu strijdig met individuele keuzevrijheid? Nee, want gelijke vrijheid van toekomstige generaties

Slot Conclusie 1: er is ruimte voor arbeidstijdverkorting, mits op juiste gronden (waartoe in ieder geval duurzaamheid). Conclusie 2: moraliseren over een verandering in levensstijlen is a) niet nodig, b) rechtsstatelijk problematisch en c) waarschijnlijk ook contraproductief Nalezen: Rutger Claassen, Het huis van de vrijheid (Ambo, 2011).