Werken met het doorgroeivermogen van kinderen e.a. grote mensen Een kijk op PREVENTIE vanuit de RESILIENCE-gedachte

1. Over hoe we RESILIENCE op het spoor kwamen 2. Enkele KERNGEDACHTEN over RESILIENCE 3. Een blik op PREVENTIE vanuit resilience

Over hoe we RESILIENCE op het spoor kwamen: Via het botsen op de grenzen van begeleidingswerk op (basis-)scholen N.a.v. vragen die zelden formeel gesteld of (h)erkend werden Maar wel als ‘constanten’ opdoken tussen de kieren en de spleten van gesprekken

het recht op onvolmaaktheid Onze maatschappij lijkt 1 recht van het kind (van de mens) vergeten te zijn: het recht op onvolmaaktheid Waar kan je zingeving / levensbeschouwing / spiritualiteit (nog) ergens een plaats geven? Kan ik de economische, juridische, pedagogische, didactische e.a. verwachtingen nog in een zinvol geheel samenbrengen? Er is zoiets als de wet op behoud van ellende

2. Enkele KERNGEDACHTEN over RESILIENCE

Resilience (veerkracht) Resilience is een term uit de natuurkunde die verwijst naar de eigenschap van materialen om tot hun oorspronkelijke vorm terug te komen nadat ze door externe krachten werden vervormd; de zgn. ‘veerkracht’. In de pedagogische betekenis van het woord duidt de term op het vermogen om zich in moeilijke omstandigheden verder te ontwikkelen door te blijven groeien en het leven positief uit te bouwen. ‘In moeilijke omstandigheden’: niet ‘ondanks’, maar ‘in’ of ‘doorheen’.

resilience DOORGROEIVERMOGEN gaat in essentie om het van kinderen e.a. grote mensen o.m. op basis v/h onderzoek van Emmy Werner & Ruth Smith (USA) ‘In moeilijke omstandigheden’ : niet ‘ondanks’, maar ‘in’ of ‘doorheen’

Resilience !? Hoe komt het dat talloze kinderen in moeilijke omstandigheden wél een grote resilience ontwikkelen - groeien! - en anderen niet? Wat hebben die kinderen ‘in huis’? Onderzoek van o.m. Friedrich Loesel (D) Michael Rutter (GB) Maar ook B. Cyrulnik, Fr. Manciaux en J. Michaud (FR) e.v.a. Synthese van veel wetenschappelijk onderzoek: Stefan Vanistendael (BICE – Genève)

Resilience !? Die krachten werden en worden nog steeds onderzocht, bij kinderen die overleefden in extreme omstandigheden (kampen in Vietnam bijv. of zware vormen van mishandeling), maar ook bij kinderen in doorsnee-situaties. Los van culturen, los van schoolsystemen of theorieën ontdekte men een vijftal factoren:

1. Het kind weet zich gedragen en kan terugvallen op een netwerk van sociale ondersteuning

2. Het kind kan zin geven aan zijn / haar leven; hij of zij kan het eigen leven hanteren

3. Via zijn of haar vaardigheden kan het kind wat in het leven gebeurt, hanteren

4. Het kind heeft een gevoel van eigenwaarde, zelfrespect, geloof in zichzelf

5. Het kind kan lachen, relativeren, beschikt over humor

… maar niet alles moet zin en betekenis hebben. Iedereen heeft recht op zijn eigen zoldertje, vol herinneringen, plannen en privacy ...

gedragenheid zich fundamenteel gedragen weten door minstens één ander mens met minstens één ander mens zo’n fundamentele relatie hebben

‘oer’-gedragenheid: je kan -in wederkerigheid- op anderen rekenen, ‘brede’ gedragenheid: ontwikkelt zich binnen (zich wijzigende) gezinssamenstelling, de ‘peer-group’, de buurt, de school, … het (informeel) netwerk van sociale ondersteuning

zingeving het ontdekken van betekenis, zin en samenhang van hieruit kan de band gemaakt worden met spiritueel leven en religie

“Moeder, waarom leven wij?” zelf zin kunnen geven aan mijn leven ZINGEVINGSPROCESSEN “Moeder, waarom leven wij?”   zelf zin kunnen geven aan mijn leven verbanden leggen relaties ontdekken dingen / gebeurtenissen be-grijpen zoektocht

eigenwaarde een eigen plaats in het leven kunnen uitbouwen en daar een eigen waarde aan kunnen ontlenen op basis van een correct ingeschatte eigen positie en het daar uit groeiende zelfvertrouwen

‘eigenwaarde’ ontwikkel je op basis van - het verwerken van ervaringen - en het ontvangen van feedback

vaardigheden op sociaal-emotioneel vlak op organisatorisch vlak op zeer concreet zelfredzaamheidvlak op beroepsvlak (of de aanloop tot …)

humor gevoel voor humor of een klimaat waarin humor kan gedijen

humor relativeren creativiteit - speelsheid - fantasie levenslust & levenswijsheid gemeenschappelijk / algemeen welbevinden ontlading & kracht (innerlijke) vrijheid en kracht

? ? ?

ouders e.a. verzorgers !? ‘resilience’ ontwikkelt zich vanuit en doorheen het hele netwerk van sociale relaties waardoor mensen zich ontplooien ouders én andere opvoeders spelen hierin een belangrijke rol ze zorgen voor het fundament van het huis en helpen de verschillende kamers mee in te richten

leerkrachten e.a. sociale werkers !? ook elke professionele (of vrijwillige) kracht, is een eigen huis; pas uit de steigers of aan renovatie toe, alles netjes op een rij (nou, ja …) of het ligt allemaal maar wat bij, op een (schier-)eilandje of vlot bereikbaar ...

kern van resilience: kijken naar wat werkt, ‘zich ten goede laten verrassen’ bij wat je doet, vertrekken van wat ‘kan’ en op zoek gaan naar ‘het doorgroeivermogen’ met bijzondere aandacht voor gedragenheid en zingeving

kern van resilience: én elke betrokkene is op geheel eigen wijze - mede-eigenaar van zijn of haar groeiproces

Resilience; een verandering van perspectief een ‘copernicaanse’ (r-)evolutie van geocentrisme naar heliocentrisme.

Resilience; een verandering van perspectief een ‘copernicaanse’ (r-)evolutie van de focus op het ‘probleem’ naar het aanboren van de ‘groeikracht’ …

3. Een blik op PREVENTIE vanuit resilience

Vrijwel elke definitie van PREVENTIE start met het benaderen en omschrijven van een ‘probleem’, een ‘hindernis’, een ‘vraag’… focust vervolgens op de oorzaken / de gevolgen, om op basis van wat hieruit geconcludeerd kan / mag worden, adequate interventies te ontwikkelen

Elke fase is het onderwerp van nuttige en zinvolle academische / methodologische discussies, die eindeloos zijn, omdat die gesprekken per definitie tijd-, cultuur- en plaatsgebonden is

Uitgangspunten bij preventiewerk: Het gaat over alle drugs: dus zowel legaal als illegaal. Het gaat over de ganse bevolking: dus zowel jong als oud krijgen een boodschap op maat. Preventie is een langetermijnproces. Preventie is meer dan kennisoverdracht. Het is belangrijk om aan te sluiten bij de ervaringen van de doelgroep. Intersectoraal – belang van de omgeving. Opletten voor afschrikking. Participatie van de doelgroep. Emancipatie op termijn. Regionale mogelijkheden benutten. Intermediairen inschakelen

Voorlichtingen en presentaties … Binnen het circuit Preventie & Consultancy houden we ons bezig met de vraag hoe we problemen die ontstaan door het gebruik van middelen, alcohol of gokken kunnen voorkomen, terugdringen of beperken. Dit doen we door middel van: Informatie en advies … Voorlichtingen en presentaties … Trainingen en cursussen … Consultancy …

Gelijkaardige invulling ? … ! Geen korte & bondige weergave gevonden ?

PREVENTIE start met het benaderen en omschrijven van een ‘probleem’, een ‘hindernis’, een ‘vraag’… Resilience kan een belangrijke bijdrage leveren om de focus te bepalen van waaruit men naar oorzaak en gevolg kijkt en die interpreteert … om adequate interventies te ontwikkelen

Terug naar ons uitgangspunt vertrekken van het probleem …  focus op het ‘gemis’ ?

… ons uitgangspunt vertrekken bij het probleem …  en focussen op de ‘kracht’ !

(onze) hypothese “ Werken aan preventie is zinvoller en krachtiger wanneer het opgebouwd wordt vanuit de groeikracht van mensen.” Resilience biedt hiervoor een beeld en een denkkader

Behoedt er ons voor kinderen (e. a Behoedt er ons voor kinderen (e.a. grote mensen) te herleiden tot een ‘geval van …’ Stelt indringend de vraag om op zoek te gaan naar - verborgen - potentiële krachten Werkt met het probleemoplossend vermogen, ook wanneer dit niet strookt met wat gangbaar is …

Het leven kan slechts ten volle beleefd worden als men erin slaagt om beperkingen te aanvaarden en keuzes te maken M.a.w. de onvolmaaktheid van mensen krijgt een plaats Gezondheid wordt a.h.w. geherdefinieerd: veeleer de vaardigheid om problemen op te lossen of om een constructieve manier te vinden om met onoplosbare problemen te leven Liefde is een ander in het leven fundamenteel verwelkomen

Resilience honoreert het potentieel van informele netwerken: familie, vrienden en de gemeenschap Hoe kunnen we samenwerking tussen professionele hulpverleners en informele vrijwilligers bevorderen? Aangezien resilience zich in een interactie tussen het individuen de omgeving ontwikkelt, dragen wij een verantwoordelijkheid tegenover onszelf en tegenover anderen

We kunnen in onze ontwerpen, planning, implementatie en evaluatie van interventies en projecten, rekening houden met de hefbomen waardoor resilience wordt opgebouwd En wellicht maakt het niet zo veel uit in welke kamer je begint …

Proefschrift dr. Jos Roemer Evenwichtig alcoholgebruik een theoretische en empirische exploratie van alcoholeducatie in een ethisch en religieus kader De ethische benadering van alcoholpreventie in de betekenis van waardenordening – leidt tot significant andere resultaten bij leerlingen in de vierde klas van het HAVO dan de gezondheidsgerichte benadering

Proefschrift dr. Annemie Dillen ‘Het gezin: à-Dieu? Naar een contextuele ethiek, theologie en (gods-) dienstpedagogiek van gezinnen vandaag’ Een gezinsethiek die zich baseert op het resilience (veerkracht)-denken zal de negatieve gevolgen die bepaalde gezins-vormen in het algemeen met zich mee brengen onder ogen zien, maar zal tevens de nadruk leggen op de positieve mogelijkheden van mensen om, ondanks moeilijkheden, ‘goed te handelen’ voor zichzelf en voor anderen

Resilience - strategie in tempore non suspecto mèt kinderen e.a. betrokkenen werken met de kamertjes van het huis als hefboom voor groei en ontwikkeling

Het functioneren van RESILIENCE als inspirerend verhaal om te STARTEN als ‘systeem’ – rolmodel om van te LEREN als dialoog-model met jezelf met anderen met de Andere om te REFLECTEREN = een proces van groei en uitzuivering

Concrete ervaring Preventie van geweld op basisscholen Preventie van ziekteverzuim

Een moeilijke situatie = een probleem (wordt ervaren als …)  wordt ontleed als een weerstand die met (rationeel) inzicht overwonnen wordt  coping : de wijze waarop we omgaan met problemen binnen een (arbeids- of leef-)situatie uitwisselen en delen met anderen  resilience : zoeken naar / werken met het ‘doorgroeivermogen’  ?

Een moeilijke situatie aanpakken = een probleem : benoemen en uitspreken  weerstand : wat moet / kan ik ‘weten’ (welke inzichten bouw ik op)  coping : wat moet / kan ik ‘doen’ (welke strategie / model gebruik ik)  resilience : wat moet / kan ik ‘zien’ (zich ten goede laten verrassen)  ?

Een situatie aanpakken Individueel individuele verantwoordelijkheid t.a.v. een individuele vraag Via de sociale weg via interpersoonlijke netwerken / een intra-individueel Als gemeenschap collectieve verantwoordelijkheid t.a.v. een gemeenschappelijke situatie